آرواره‌های زنبور عسل؛ ساختار، کارکرد و دفاع

آرواره‌های زنبور عسل؛ ساختار، کارکرد و دفاع

زنبورهای عسل دندان‌های تیزی دارند که به آن‌ها کمک می‌کند مجموعه‌ای از فعالیت‌های روزانه را انجام دهند. معمولاً جویدن را با زنبورها مرتبط نمی‌دانیم، اما در واقع زنبورها دندان دارند. در حقیقت، زنبورها از دندان‌های خود برای انجام وظایف گوناگون از جمله تزریق ماده‌ای فلج‌کننده به شکارچیان و تغذیهٔ لاروها استفاده می‌کنند.

آیا زنبورها فک دارند؟

از نظر فنی، زنبورها فک واقعی ندارند؛ در عوض، آن‌ها دارای آرواره (Mandible) هستند. آرواره‌ها برای انجام کارهای مختلفی توسط زنبورها استفاده می‌شوند. در واقع، از همان لحظهٔ تولد، آرواره‌ها نقشی حیاتی دارند، زیرا زنبور برای بیرون آمدن از سلول خود به آن‌ها نیاز دارد.

آرواره‌های زنبور چه شکلی هستند؟

آرواره‌ها شبیه انبردست‌های بسیار کوچکی هستند، اما لبه‌های آن‌ها دندانه‌دار است. این ساختارهای انبرمانند و دندانه‌دار در جلوی سر زنبور قرار دارند.

آیا همه زنبورها آرواره دندانه‌دار دارند؟

بله، همهٔ زنبورها دارای آرواره یا همان دو ساختار فکی در انتهای صورت خود هستند. در انتهای این آرواره‌ها دندانه‌هایی وجود دارد، اما نوع و شکل این دندانه‌ها بسته به گونهٔ زنبور متفاوت است، زیرا هر گونه وظایف خاص خود را دارد.

برای مثال، زنبور ملکه آرواره‌هایی دارد که به‌طور ویژه برای بریدن لایه‌های ضخیم موم در سلول تولدش طراحی شده‌اند، جایی که از تخم به ملکه تبدیل می‌شود. در مقابل، زنبورهای نر آرواره‌های کوچک‌تری دارند، چون وظایف فیزیکی سنگینی انجام نمی‌دهند؛ حتی آرواره‌هایشان آن‌قدر کوچک است که معمولاً هنگام خروج از سلول تولدشان به کمک نیاز دارند.

پیشنهاد می‌کنیم مقاله « 3 محصول که زنبورهای عسل هرگز جمع‌ آوری نمی‌کنند » را مطالعه کنید 🌷

آرواره‌های دندانه‌دار چگونه کار می‌کنند؟

آرواره‌های دندانه‌دار به زنبورها اجازه می‌دهند کارهایی انجام دهند که با آرواره‌های صاف ممکن نیست. زنبورها می‌توانند این آرواره‌ها را حرکت دهند، درست مانند جاندارانی که فک متحرک دارند.

زنبورها چند دندان دارند و کجا قرار دارند؟

تعداد دندان‌های زنبورها در گونه‌های مختلف متفاوت است. عدد ثابتی برای همهٔ زنبورها وجود ندارد. هر زنبور به‌اندازه‌ای دندان دارد که بتواند وظایف لازم را انجام دهد.
به‌عنوان نمونه، زنبورهای بی‌نیش خاصی که «زنبورهای خودکُش» نامیده می‌شوند، پنج دندان بر روی آروارهٔ خود دارند که برای گرفتن دشمنان و گاز گرفتن دردناک از آن‌ها استفاده می‌کنند. از آن‌جا که نیش ندارند، با گاز گرفتن از خود دفاع می‌کنند. نمونهٔ دیگر زنبور برگ‌بُر (Leafcutter bee) است که چهار دندان دارد و از آرواره‌های دندانه‌دار خود برای بریدن برگ‌ها جهت ساخت لانه استفاده می‌کند.

دندان‌های زنبور در انتهای آرواره‌ها قرار دارند. وقتی به سر زنبور نگاه می‌کنیم، این آرواره‌ها همان ساختارهای انبرمانند در جلوی سر هستند که در نوک آن‌ها برآمدگی‌های دندانه‌دار دیده می‌شود. این برآمدگی‌ها همان چیزی هستند که به‌طور کلی «دندان» نامیده می‌شوند. البته این دندان‌ها شبیه دندان انسان نیستند، بلکه شیارهایی یا برجستگی‌هایی هستند که بخشی از خود آرواره محسوب می‌شوند.

آیا دندان زنبورها با دندان انسان فرق دارد؟

بله، دندان زنبورها از نظر ساختار و عملکرد کاملاً با دندان انسان متفاوت است. دندان زنبور از مواد سختی مانند مینای دندان انسان ساخته نشده است، بلکه در واقع بخشی از آرواره و امتداد اسکلت خارجی بدن زنبور است. زنبورها از این دندان‌مانندها نه‌تنها برای جویدن، بلکه برای کارهایی مانند شکل‌دهی مواد، تغذیهٔ لاروها و بریدن اجسام اطراف کندو استفاده می‌کنند.

آیا دندان‌های زنبور تیز هستند؟

بله، دندان‌های زنبور بسیار تیزند، زیرا باید بتوانند کارهایی مانند بیرون آمدن از سلول تولد را انجام دهند. بدون دندان‌های تیز، زنبورهای تازه متولدشده نمی‌توانستند پوستهٔ سلول خود را بشکافند، و حتی قادر به کمک به سایر لاروها در خروج از سلول نبودند.

با این حال، زنبورهای کارگر اگرچه آرواره‌های تیز دارند، ولی عضلات جویدن آن‌ها ضعیف است. بنابراین، گاز گرفتن اجسام سخت مثل گلبرگ یا پوست میوه برایشان دشوار است. اگر ماده‌ای نرم یا ظریف باشد، زنبور کارگر می‌تواند با آرواره‌هایش در آن نفوذ کند، اما حتی باز کردن یک سوراخ کوچک ممکن است به تلاش طولانی چندین زنبور نیاز داشته باشد.

زنبورهای کارگر از دندان‌های خود برای چه استفاده می‌کنند؟

زنبورهای کارگر از دندان‌های خود برای کارهای گوناگونی استفاده می‌کنند، از جمله:

۱. تغذیهٔ لاروها

این یکی از مهم‌ترین وظایف زنبورهای کارگر است. آرواره‌های زنبور به‌طور طبیعی قاشق‌مانند هستند، به همین دلیل زنبور می‌تواند غذا را در آن‌ها حمل کند. زنبور کارگر غذا را از غدد خود جمع‌آوری کرده و در فرورفتگی‌های آرواره ذخیره می‌کند. سپس آرواره‌ها را درون سلول نوزاد فرو برده و اجازه می‌دهد غذا به داخل سلول جریان یابد. وقتی غذا تمام شود، دوباره آرواره را پر می‌کند و این روند را ادامه می‌دهد.

۲. ساخت شانهٔ مومی

فرایند ساخت شانه وقتی آغاز می‌شود که زنبورها ماده‌ای مومی از غددشان ترشح می‌کنند. پس از سخت شدن موم، زنبور با آرواره‌های خود آن را شکل می‌دهد و آنزیم‌هایی از طریق غدد بزاقی به موم اضافه می‌کند. سپس موم را در سلول‌های شانه جای می‌دهد و با آرواره‌ها آن را محکم می‌کند. بدون آرواره، ساخت شانه تقریباً غیرممکن است.

۳. علامت‌گذاری قلمرو

زنبورها برای علامت‌گذاری قلمرو از فرمون‌ها استفاده می‌کنند. این مواد شیمیایی باعث می‌شود سایر زنبورها بدانند منطقه متعلق به کندوی خاصی است و از ورود بی‌اجازه خودداری کنند.

۴. مبارزه با شکارچیان

دندان‌های زنبور سلاحی مهم در دفاع در برابر شکارچیان هستند. این موضوع به‌ویژه در مورد زنبورهای نر که نیش ندارند صادق است. زنبور با استفاده از آرواره می‌تواند به دشمن گاز بگیرد و گاهی ماده‌ای فلج‌کننده به بدن او تزریق کند.

زنبور ملکه از دندان‌های خود برای چه استفاده می‌کند؟

زنبور ملکه از آرواره‌های خود به روش‌هایی متفاوت از زنبورهای دیگر استفاده می‌کند. ملکه با کمک آرواره‌های خود سلول تولدش را که از موم سخت تشکیل شده، می‌بُرد تا بتواند از آن خارج شود. بدون آرواره‌ها، ملکه هرگز نمی‌توانست از سلول خود بیرون بیاید. پس از بیرون آمدن، ملکه سایر سلول‌های حاوی ملکه‌های رقیب را جست‌وجو می‌کند و با بریدن دیوارهٔ آن‌ها به کمک آرواره، آن‌ها را از بین می‌برد تا تنها ملکهٔ کندو باقی بماند.

زنبورهای نر از دندان خود برای چه استفاده می‌کنند؟

زنبورهای نر معمولاً از دندان‌های خود برای چسبیدن به گل‌ها هنگام خواب استفاده می‌کنند. آن‌ها با آرواره به بخشی از گل می‌چسبند و در همان حالت می‌خوابند، سپس هنگام بیدار شدن رها می‌شوند. از آن‌جا که زنبورهای نر نیش ندارند، دندان‌ها تنها ابزار دفاعی آن‌ها در برابر شکارچیان و تهدیدها هستند.

کدام گونه از زنبورها بزرگ‌ترین دندان‌ها را دارد؟

بزرگ‌ترین زنبور جهان زنبور غول‌پیکر والاس (Wallace’s Giant Bee) است که به‌احتمال زیاد بزرگ‌ترین دندان‌ها را نیز دارد. این گونه بیش از ۶ سانتی‌متر فاصلهٔ بال‌به‌بال دارد و بسیار بزرگ‌تر از زنبور عسل معمولی است. زنبورهای خانوادهٔ مِگاچیلیده (Megachilidae) نیز دارای آرواره‌ها و دندان‌های نسبتاً بزرگی هستند. این زنبورها از آرواره برای جمع‌آوری مواد از طبیعت استفاده می‌کنند تا لانه‌های خود را بسازند، و برای این کار به آرواره‌های قوی و بزرگ نیاز دارند.

آیا زنبورها انسان را گاز می‌گیرند؟

بیشتر مردم فکر می‌کنند زنبورها فقط نیش می‌زنند، هرچند این رفتار نادر است ولی در واقع زنبورها می‌توانند گاز هم بگیرند پژوهش‌ها نشان داده زنبورها معمولاً موجوداتی را گاز می‌گیرند که برای نیش‌زدن بیش‌ازحد کوچک هستند. وقتی زنبور گاز می‌گیرد، ماده‌ای به نام ۲-هپتانون (2-Heptanone) را تزریق می‌کند. این ماده موجود هدف را فلج می‌کند، اما برای انسان‌ها قدرت فلج‌کنندگی ندارد.

برای دیدن مقاله اصلی اینجا کلیک کنید

ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.

دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :