بچه دهی کلنی های زنبور عسل
علاوه بر ژن عوامل محیطی محرک دیگری نیز در بچه‌دهی موثر اند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- تراکم زیاد زنبوران در کندویی که جمعیت بالایی دارند
- عدم جای کافی برای ذخیره عسل و پرورش نسل
- ممکن است ملکه پیر شده باشد
- ممکن است کندو غیر استاندارد باشد
- افزایش دمای کندو
- وجود نسل فراوان در کندو
- وجود قاب های کهنه که حجرات آن در اثر کثرت استعمال تنگ شده است
- عدم رضایت از عملکرد ملکه
- افزایش تعداد بیش از حد زنبوران نر
- عدم رعایت فاصله مناسب بین قاب ها (تهویه مشکل و فعالیت در تنگنا)
- همخونی و …
پیش بچه در ازدیاد زنبور عسل
به محض این که اولین سلول‌های ملکه تشکیل شدند ملکه آن را حس نموده و از شدت تخم گذاریش می‌کاهد و پس از چند روز آن را کاملا قطع می‌کند و در نتیجه تخمدان‌هایش کوچک و وزنش کم می‌شود، به طوری که دوباره می‌تواند به زحمت چند متر پرواز کند.
کمی پیش از آن که سر اولین سلول‌ها باز شده و اولین ملکه تولد یابد، بزرگترین حادثه زندگی زنبورها رخ می‌دهد.در یک روز آفتابی نزدیک‌های ظهر، ملکه به سمت سوراخ پرواز می‌رود و همراه وی تقریبا نیمی از زنبورهای جمعیت به سرعت به قاب‌های عسل حمله ور شده و عسل دانشان را پر از عسل می‌کنند و آنگاه دیوانه‌وار در حالی که به علت تراکم زیاد از روی همدیگر راه می‌روند خود را به سوراخ پرواز رسانده و در نزدیکی‌های آن بر روی همدیگر می‌غلطند.
چند دقیقه به این کار ادامه می‌دهند تا ملکه پرواز را شروع کند پس از آن زنبورها برای همیشه کندو را ترک گفته و بدون داشتن هدف، دائما به چپ و راست با سرعت فوق‌العاده‌ای پرواز می‌کنند.
بعد از آن که ملکه روی شاخه‌ای نشست، همگی به تدریج به اطرافش جمع شده و خوشه‌ای را تشکیل می‌دهند که در این حالت می‌گوییم کندو بچه داده است. ما فقط بچه اول را پیش‌بچه نامیده و بچه یا بچه‌های بعدی را که معمولا به فاصله چند دقیقه تا چند ساعت از همان جمعیت و به همان طریق تشکیل می‌گردند را پس بچه می‌نامیم. بین این دو نوع بچه فرق‌هایی وجود دارد. در بعضی از موارد به طور استثنایی پس بچه یک یا حتی چند روز بعد از پیش بچه نیز تشکیل می شود.
ملکه پیش بچه پس از شروع پرواز به علت این که مدتها تخم‌گذاری کرده و تخمدان‌هایش نسبتا بزرگ و وزنش سنگین می‌باشد، پرهایش به راحتی قادر به حمل بدن سنگین نیستند.
به همین دلیل پس از پرواز بر روی یکی از نزدیک‌ترین شاخه‌ها به کندویی که از آن خارج شده می‌نشیند و به دنبال آن زنبورها به اطرافش جمع شده و بچه به شکل خوشه‌ای از زنبور عسل تشکیل می‌شود. پس از مدت کوتاهی تعدادی از زنبورهای بچه بدنبال مکانی مناسب خوشه را ترک نموده به جستجو می‌پردازند. پس از پیدا کردنش همه زنبورهای بچه را به آنجا راهنمایی و از آن مکان به عنوان کندو استفاده می‌کنند.
در صورت تمایل مقاله ” جمع کردن بچه زنبور عسل (صرفا برای دور کردن زنبور از محل زندگی) ” را نیز ملاحظه کنید
پس بچه در ازدیاد زنبور عسل
در ساعات و یا دو روز اول بعد از خروج پیش بچه، ملکه کامل و باکره‌ای از سلول خود خارج می‌گردد. این ملکه برای خروج سر سلول خود را به شکل دایره خیلی منظم می‌برد. پس از آن یکی از چهار حالت زیر اتفاق می‌افتد.
حالت اول
چند ساعت پس از خروج پیش بچه ملکه جوان و باکره ای از سلول خود خارج شده و تولد می‌یابد. این ملکه همراه یک عده دیگر از زنبورها کندو را ترک می‌کند و بدین طریق بچه دیگری تشکیل می‌شود که این بچه یک پس بچه است.
در بعضی از جمعیت ها این کار ممکن است چند بار تکرار شود و در نتیجه کندو چند پس بچه بدهد. یک جمعیت ممکن است چند یا حتی چندین پس بچه بدهد ولی همیشه فقط یک پیش بچه می‌دهد. بین پیش بچه و پس بچه فرق هایی وجود دارد.
فرق بین این دو نوع بچه در این است که ملکه پیش‌بچه همیشه یک ملکه جفت‌گیری کرده است، در حالی که ملکه پس بچه همگی باکره اند، چون ملکه پیش بچه همان ملکه سابق کندویمان است که پیش از این نیز مدتها مشغول تخم‌گذاری بود در صورتیکه ملکه‌های پس بچه همگی باکره بوده و دخترهای همین ملکه (ملکه پیش بچه) می‌باشند که تازه متولد شده و هنوز جفت‌گیری نکرده و جوان و سبک وزن هستند.
اینها تخمدان‌شان هنوز رشد کامل نکرده و وزنشان سنگین نشده است به همین دلیل می‌توانند به راحتی پرواز کرده و به فواصل خیلی دور از زنبورستان‌ها بروند و در آنجا همراه زنبورها تشکیل خوشه‌ای را بدهند.
حالت دوم
اولین ملکه پس از خروج از سلول خود به تمام سلول‌های موجود در کندو سر زده و با فرو بردن نیش خود به داخل سلول‌های ملکه تک تک ملکه‌ها را یکی پس از دیگری می کشد و خود با بقیه زنبورهایی که در کندو باقی مانده‌اند تشکیل یک جمعیت را در داخل همان کندو می‌دهد. این ملکه پس از جفت‌گیری تخم گذاری را آغاز نموده و جمعیت فعالیت طبیعی خود را از سر می‌گیرد.
حالت سوم
چند ملکه در یک لحظه یا با تفاوت زمانی کم از سلول‌های خود خارج و متولد می‌شوند. در این حال جنگ هایی بین تک‌تک ملکه ها رخ داده و هر جنگ با نیش خوردن و مرگ یکی از آنها پایان می‌یابد. در آخر این جنگ ملکه‌ای که باقی‌مانده مادر و ملکه آن جمعیت شده و پس از رسیدن به سن بلوغ که چهار روز پس از تولد باشد جفت‌گیری نموده و سه روز بعد معمولا تخم‌گذاری را شروع می‌کند.
حالت چهارم
در حالی که چند ملکه با هم سر سلول‌هایشان را بریده‌اند یکی از آنها زودتر از سلولش خارج شده و فورا با مرتعش کردن پرهای خود صدای مخصوصی می‌دهد که ملکه‌های جوان دیگر امواجش را دریافت می‌کنند.
این صدا باعث می شود که سایر ملکه‌ها که هنوز از سلول خود بیرون نیامده و تولد نیافته اند در داخل سلول باقی‌مانده و آنها نیز به نوبه خود صدایی که بی شباهت به صدای قورباغه نیست بدهند. همه این ملکه‌ها تا زمانی که داخل سلول‌هایشان یا پستانک‌ها هستند به وسیله کارگران تغذیه می‌شوند.
وقتی که تنها ملکه خارج از پستانک خواست کندو را با یک عده از زنبورها ترک کند بقیه ملکه‌ها نیز به سرعت پستانک‌هایشان را ترک کرده همراه جمعیت از کندو بیرون می‌روند و هنگامی که چنین پس بچه‌ای روی شاخه درختی آویزان شد دارای چند ملکه خواهد بود. اندکی بعد از تشکیل پس بچه روی شاخه درخت و آرام شدن زنبورها جنگ بین ملکه‌ها که رقیب های بی امان یکدیگرند شروع شده و آنقدر ادامه داده می‌شود تا تنها یک ملکه باقی بماند.
ملکه مزبور همراه تمام زنبور هایش به کندوی تازه‌ای رفته و پس از جفت‌گیری شروع به تخم‌گذاری کرده و مثل سایر جمعیت‌ها زندگی عادیش را شروع می‌کند.
وزن بچه‌ها متفاوت بوده و بین ۵۰۰ گرم تا ۲ کیلو می‌باشد که تعداد زنبورهایش بین پنجاه هزار تا بیست هزار خواهد بود. اگر تصمیم به تغییر ملکه داشتید، وقتی که بچه را گرفتید (چه پیش‌بچه و چه پس‌بچه) فوری ملکه‌اش را عوض کنید. چون بچه‌ها معمولا ملکه های تازه را بی دردسر قبول می‌کنند. ملکه پس بچه را اگر مایل بودید عوض کنید، ولی ملکه پیش بچه را باید حتما عوض کرد. اگر ملکه پیش بچه را عوض ننمایید پس از چند هفته که سر کندوی تازه را باز کنید خواهید دید که جمعیت بی ملکه شده است.
باز گرداندن بچه کلنی به کندو
زنبورها هنگام بچه دادن پس از ترک کندو و آویزان شدن روی شاخه یعنی بعد از تشکیل بچه، تمام خاطرات کندوی سابق را به کلی فراموش می‌کنند و دیگر قادر به پیدا کردن آن نیستند.
در صورتی که همین ها تا چند ساعت پیش، بعد از جمع آوری شهد یا گرده گل از روی گل ها هنگام بازگشت، کندویشان را که بین چند صد کندوی دیگر قرار داشتند به راحتی و بدون اشتباه پیدا می‌کردند.
هرگاه زنبور دار به دلیلی خواست بچه کندو به کندوی قدیمی برگردد باید ملکه را در خوشه یا بچه پیدا کرده آن را بردارد. پس از مدت کوتاهی خاطرات مربوط به کندوی سابق دوباره به مغز زنبورها برگشته و به کندوی سابقشان بر می‌گردند. این کار را معمولا با جمعیت‌هایی می‌کنند که چند بچه داده و در نتیجه زیاد ضعیف شده‌اند. اگر بچه بر حسب اتفاق ملکه‌اش را هنگام بچه‌دادن از دست بدهد باز زنبورهایش به کندوی سابق بر می‌گردند.
شیوه تغذیه بچه کندو
بچه زنبور طبیعی پس از اینکه در کندو مستقر شد. باید چند قاب موم دوزی شده را به همراه یک یا دو پوکه و اگر شد یک یا دو قاب لارو سر باز داخل کندویشان گذاشت.
نباید تا سه روز اول هیچ گونه تغذیه‌ای گردد. در صورت تغذیه چه بسا از کندو فرار می‌کند. زیرا زنبورها قبل از بچه دادن یعنی زمانی که قرار است از کندو خارج شوند به قاب‌های عسل هجوم برده و عسلدان خود را پر عسل می‌کنند.
این مقدار عسل برای سه روزشان کافی می‌باشد. در این مدت بشدت از شربت و یا عسل بدشان می‌آید در صورت تغذیه با شربت احتمال فرار از کندو وجود دارد.در ضمن این زنبورها استعداد موم دوزیشان بسیار زیاد می‌باشد و زنبور دار می‌تواند. از مدت دو روز اول از این بچه چند قاب موم بافی شده بگیرد.
بعد از روز سوم باید بچه را با شربت یک به یک به مدت ۱۰ روز تغذیه نمودم تا جمعیت قوی گردد. اما اگر بچه مصنوعی باشد. باید از روز اول اقدام به تغذیه نمود.
