تنظیم دمای کلنی توسط زنبور عسل
درجه حرارت در منطقه پرورش نوزادان بین ۳۳ تا ۳۵ درجه سانتیگراد ثابت نگه داشته می‌شود. به همین لحاظ است که نشو و نمای لاروها در فاصله زمانی قابل تخمین صورت می‌گیرد. در تابستان گرمای داخلی کندو به وسیله تبخیر آب و بال زدن کارگران نقصان پیدا می‌کند. وقتی حرارت محیط اطراف به ۱۴ درجه سانتیگراد سقوط می‌کند، زنبورها تشکیل خوشه می‌دهند. در این حالت با هضم کردن عسل و ارتعاش ماهیچه‌های سینه تولید حرارت می‌کنند.
زنبوران کارگر در یک زمان هم به عنوان ژنراتور و هم به عنوان لایه جلوگیری کننده از خروج حرارت عمل می‌کنند. در حالی که یک کلنی می‌تواند علی رغم شرایط نامساعد طبیعی زنده بماند، افراد کلنی در مقابل این تغییرات به تنهایی بی پناه هستند و با حرارت ۱۰ درجه سانتیگراد در داخل بدن، قدرت پرواز خود را از دست می‌دهند. در حرارت ۵ درجه قدرت حرکت از آنها سلب می شود و در حرارت ۱/۹ درجه سانتیگراد زیر صفر بدنشان منجمد می‌شود. در یک خوشه بدون نوزاد، در زمستان درجه حرارت بین ۲۰ تا ۳۶ درجه تغییر می‌کند. دمای عادی در داخل خوشه در حدود ۲۹ درجه سانتیگراد می‌باشد.
در صورت تمایل مقاله ” پرورش زنبورعسل با روش‌های مدرن زنبورداری ” را مطالعه کنید
فعالیت‌های زنبور عسل برای تنظیم دما به صورت زیر می‌باشد:
- ۳۸ درجه سانتیگراد : تهویه و سرد کردن کلنی شروع می‌شود
- ۳۳ – ۳۶ درجه سانتیگراد : ترشح موم و پرورش نوزاد
- ۲۹ درجه سانتیگراد : توقف پرورش نوزاد
- ۲۵ درجه سانتیگراد : بیشترین شهد وارد کندو می‌شود
- ۲۰ درجه سانتیگراد : ملکه برای جفتگیری از کندو خارج نمی‌شود
- ۱۶ درجه سانتیگراد : نرها برای پرواز از کندو خارج نمی‌شوند
- ۱۴ درجه سانتیگراد : تشکیل خوشه توسط کارگران
- ۱۰ درجه سانتیگراد : کارگران قدرت پرواز را از دست می‌دهند
- ۵ درجه سانتیگراد : کارگران قدرت تحرک را از دست داده، از خوشه سقوط می‌کنند و منجمد می‌شوند
- ۳ تا ۴ درجه سانتیگراد : ۲ تا ۳ روز به طور غیر فعال زنده می‌ماند
- صفر درجه سانتی گراد : اگر زنبور در دمای صفر درجه از خوشه جدا شود، می‌میرد و در ۲- درجه یخ می‌زند
به محض اینکه درجه حرارت در اطراف توده خوشه مانند، در داخل کلنی نقصان پیدا می‌کند، زنبورانی که در پوسته خارجی این توده قرار دارند، بال‌های خود را تا حدودی می‌گشایند و مانع تشعشع حرارت به خارج می‌گردند. در عین حال با حرکات سریع سینه خود به تولید حرارت می‌پردازند. وقتی درجه حرارت بیشتر سقوط کند، این زنبورها سر و سینه خود را در داخل توده فرو می‌برند و شکم خود را به سمت خارج نگاه می‌دارند. اگر در این حالت کسی گوش خود را روی قسمت بالای کندو قرار دهد شاید بتواند صدای بم و مداوم وزوز زنبوران را بشنود. این نشانه آن است که تا عسل در کندو باقی است شرایط خوب است.
رطوبتی که در اثر هضم عسل ایجاد می‌شود از خوشه خارج شده، به صورت ذرات یخ سطح داخلی دیواره‌های کندو را فرا می‌گیرد. وقتی درجه حرارت کمی بالا می‌رود این ذرات یخ ذوب می‌شود و مورد استفاده زنبوران قرار می‌گیرد.
توده خوشه مانند زنبوران عسل در حرارت ملایم به سمت بالا گرایش دارند و با رسیدن بهار به قسمت بالای قاب‌ها می‌رسند. زنبورانی که از خوشه جدا می‌شوند، یا فرو می‌افتند و یا می‌میرند و در کف کندو جمع می‌شوند.
