زنبورهای آرام و زنبورداران آرام
چگونه می‌توانیم واکنش زنبورهای خود را هنگام بازرسی کندو ارزیابی کنیم؟ و برای افزایش احتمال یک ملاقات آرام و لذت‌بخش در طول بازرسی‌هایمان چه اقداماتی می‌توان انجام داد.
چیزهای کمی برای یک زنبوردار آرامش‌بخش‌تر از این است که در یک روز تابستانی، صندلی‌ای را نزدیک کندو قرار دهد و فعالیت زیبای رفت‌و‌آمد زنبورها از ورودی کندو را تماشا کند. رفت‌و‌آمد زنبورهای کارگر که از کندو خارج شده و به آن بازمی‌گردند، نشانه‌ای دلگرم‌کننده و شکوهمند است. به همین ترتیب، دیدن زنبورهای کارگری که در ورودی کندو مشغول باد زدن هستند، و شاید چند زنبور نر نیز در میان‌شان باشد، یادآور فوق‌العاده‌ای از ماهیت همکارانه و جمعی یک کلنی است.
در حالی که بسیاری از زنبورداران از این تجربه لذت می‌برند، برای درک عمیق‌تر آنچه درون کندو رخ می‌دهد، اغلب تصمیم می‌گیریم که یک بازرسی کندو انجام دهیم. این کار فرصتی است برای نزدیک شدن به زنبورهای‌مان، تا دنیای آن‌ها را بررسی کنیم و بهتر بشناسیم.
متأسفانه، بازرسی کندو همیشه آن تجربه‌ی آرام، آسان و بی‌دردسری که انتظار داریم نیست. گاهی زنبورهای ما از حضورمان ناراضی می‌شوند و هیچ ابایی از نشان دادن این نارضایتی ندارند!
چگونه می‌توانیم واکنش زنبورها را در طول بازرسی کندو ارزیابی کنیم؟ و برای افزایش احتمال داشتن یک برخورد آرام و لذت‌بخش با زنبورها در این بازرسی‌ها چه کاری می‌توان انجام داد؟
در صورت تمایل مقاله ” راهنمای جامع بازرسی کندوی زنبور عسل ” را مطالعه کنید 🌹
چرا زنبورها همیشه آرام نیستند
بیایید صادق باشیم، هیچ‌کس از زنبورهای تهاجمی خوشش نمی‌آید. بنابراین، ابتدا باید عواملی را بررسی کنیم که ممکن است باعث شوند زنبورهای ما در طول یک بازرسی خاص کمی پرخاشگر شوند.
دلایل مختلفی برای تهاجمی بودن زنبورها وجود دارد :
- رفتار زنبوردار (این یکی از شایع‌ترین دلایل است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت)
- نژاد زنبورها
- شرایط آبوهوایی و دما
- زمان سال
- در دسترس بودن یا نبود منابع شهد و گرده، مانند دوره فقر شهد
- در دسترس بودن ملکه فعال
- باروری ملکه
- ژنتیک کلنی (بله، ژنتیک کلنی‌ها می‌تواند به‌طور قابل توجهی متفاوت باشد)
- حضور فرمون‌ها
- سایر عوامل
آخرین مورد (سایر عوامل) نباید نادیده گرفته شود. با گذشت زمان، زنبورداران با کندوهای خاص خود آشنا می‌شوند و انتظار واکنشی خاص از هر کندو دارند. اما در طول یک بازرسی خاص ممکن است واکنشی متفاوت از آنچه معمولاً انتظار می‌رود مشاهده شود – مانند واکنش تهاجمی‌تر هنگام باز کردن کندو. گاهی اوقات دلیل این رفتار در هیچ دسته‌بندی مشخص و به‌راحتی قابل شناسایی قرار نمی‌گیرد.
برای چنین شرایطی آماده باشید (در ادامه به آن می‌پردازیم) و هرگز این واقعیت را فراموش نکنید که زنبورها همیشه می‌توانند ما را شگفت‌زده کنند!با در نظر گرفتن همه این موارد، حالا باید پرسید: برای کمک به حفظ آرامش زنبورها چه می‌توانیم بکنیم؟
راز استفاده از دودی
همانطور که بسیاری از زنبورداران تازه‌کار خیلی زود متوجه می‌شوند، استفاده از دودی هنگام بازرسی کندو ضروری به نظر می‌رسد.
اما ، این‌طور نیست!
احتمالاً گفتن اینکه این موضوع یک «راز» است، اغراق‌آمیز باشد، اما یک سوءتفاهم رایج وجود دارد که دودی یک جزء جدایی‌ناپذیر از هر بازرسی کندو است. البته، ما معمولاً دودی را با تصویر سنتی زنبوردار مرتبط می‌دانیم، حتی پیش از آن‌که خودمان زنبوردار شویم. و در بسیاری موارد، واقعاً دلایلی قانع‌کننده برای استفاده از دودی وجود دارد.
اما در عمل، استفاده از دودی به شکل «صرفاً به‌خاطر استفاده» کاملاً رایج است ، نه به این دلیل که زنبورهای شما واقعاً به پُفی دود نیاز دارند. خبر خوب این است که استفاده‌ی محدود و محتاطانه از دودی، نه آسیبی جدی به زنبورها می‌زند و نه تأثیر منفی‌ای بر روند بازرسی شما دارد.
با این حال، از این باور که باید از دودی استفاده کنید، پرهیز نمایید. منطقی است که دودی را روشن کنید (به‌معنای واقعی کلمه!) و در دسترس نگه دارید، اما از آن بی‌هدف و بدون فکر استفاده نکنید. ممکن است متوجه شوید که حضور آرام و مطمئن شما در کنار زنبورها می‌تواند منجر به یک بازرسی خوشایند و آموزنده، بدون نیاز به استفاده از دود شود.
برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی استفاده از دودی، به مقاله‌ی ما با عنوان «زنبورداری با استفاده از دودی» مراجعه کنید.
نقش شما در آرامش زنبورها
حال بیایید به شما، زنبوردار، بپردازیم. شما نقشی کلیدی در کمک به حفظ آرامش زنبورها دارید. فراموش نکنید که وقتی بازرسی کاملی انجام می‌دهیم، به‌ناچار باعث ایجاد اختلال در کندو می‌شویم.
- ما سقف کندو را بلند می‌کنیم.
- طبقات را جابه‌جا می‌کنیم.
- وسایل داخل کندو (قاب‌ها!) را بیرون آورده و اغلب آن‌ها را جابه‌جا می‌کنیم.
- و گاهی حتی بخشی از ارزشمندترین منابعی که زنبورها جمع‌آوری کرده‌اند (عسل!) را برمی‌داریم.
جای تعجب است که زنبورها اصلاً آرام باقی می‌مانند وقتی زنبورداری در حال بازرسی است! اما معمولاً واقعاً آرام هستند . البته اگر ما وظیفه‌مان را به‌درستی انجام دهیم.
اگر به زنبورداری باتجربه نگاه کنید، شخصی را خواهید دید که خودش هم آرام است. این آرامش از مدت‌ها قبل از شروع بازرسی آغاز می‌شود. هنگامی که به کندو نزدیک می‌شوید، باید آرام و با دقت حرکت کنید. به‌عنوان نکته‌ای جانبی، نزدیک شدن به کندو می‌تواند یکی از مهم‌ترین و آموزنده‌ترین بخش‌های بازرسی باشد – از نظر مشاهده‌ی فعالیت اطراف کندو و مقایسه‌ی آن با دفعات قبل.
با این حال، وقتی وارد کندو شدید، می‌توانید تفاوت ایجاد کنید. در ادامه برخی اقدامات را مرور می‌کنیم که می‌توانند به حفظ یک «جو مثبت و آرام» کمک کنند:
برای بازرسی کندو از قبل برنامه‌ریزی کنید
هرگز بدون هدف اقدام به بازرسی نکنید. حتماً دلیلی برای بازرسی داشته باشید و از پیش تصمیم بگیرید که چه کاری قرار است انجام دهید.
وقتی درپوش بالایی و درپوش داخلی را برمی‌دارید، در نظر داشته باشید که آن‌ها را در محلی قرار دهید که بتوانید یک باکس را روی آن‌ها استراحت دهید (همیشه بهتر است باکسی که زنبورها در آن فعال هستند، روی زمین قرار نگیرد).
ارزیابی اولیه انجام دهید
علاوه بر آنچه هنگام نزدیک شدن به کندو مشاهده می‌کنید، هنگامی که درپوش بالایی و داخلی را برمی‌دارید، آنچه می‌بینید را در ذهن بسپارید. آیا زنبورها طبق روال معمول به کار خود مشغول‌اند، یا اینکه هیاهو و آشفتگی بیش از حد معمول مشاهده می‌شود؟
استفاده از دود را در نظر بگیرید
همانطور که پیش‌تر گفته شد، در صورت نیاز از دودی استفاده کنید و کمی زمان بدهید تا زنبورها به داخل کندو عقب‌نشینی کنند. معمولاً ۳۰ تا ۶۰ ثانیه زمان کافی است تا این کار مؤثر واقع شود.
در صورتی که نیش خوردید، عقب‌نشینی کنید
همه‌ی ما ترجیح می‌دهیم که نیش نخوریم. اما این اتفاق گاهی رخ می‌دهد. نحوه‌ی واکنش شما به این اتفاق می‌تواند مستقیماً بر احتمال تکرار آن تأثیر بگذارد!
وقتی زنبوری نیش می‌زند، هم‌زمان فرومونی آزاد می‌کند که به کلنی هشدار می‌دهد، اغلب به‌عنوان آخرین اقدام زنبور. سایر زنبورها به این سیگنال پاسخ می‌دهند، و اغلب واکنشی تهاجمی نشان می‌دهند. بنابراین، وقتی نیش خوردید، بهتر است اهرم خود را زمین بگذارید و آرام‌آرام از کندو فاصله بگیرید و در همین حین، به درمان نیش بپردازید.
با انجام این کار احتمال اینکه فرومون آزادشده تأثیر زیادی بر کلنی بگذارد، کاهش می‌یابد. سپس، پس از رسیدگی به نیش، می‌توانید به کندو بازگردید و بسته به شرایط، بازرسی را ادامه دهید یا آن را متوقف کنید.
حرکات را آرام و نرم انجام دهید
هنگامی که در اطراف کندو حرکت می‌کنید و آن را بررسی می‌نمایید، حرکات شما باید آرام، نرم و بدون شتاب باشد. از حرکات سریع یا تند و ناگهانی پرهیز کنید. بطور مثال ، قاب ها را با آرامی بیرون بکشد.
زنبوردار بی‌تجربه ممکن است قاب را با نیرویی یکنواخت بیرون بکشد. سرانجام، بخشی از موم یا بره موم که قاب را در جای خود نگه داشته، می‌شکند. اگر انتظار این اتفاق را نداشته باشید، قاب ناگهانی آزاد می‌شود، که ممکن است زنبورها (و شما!) را بترساند.
در عوض، باید بیاموزید که نیروی مورد نیاز برای بیرون آوردن قاب، به‌تدریج کاهش می‌یابد. این موضوع را پیش‌بینی کنید و به‌محض اینکه قاب شروع به جدا شدن کرد، کمی از فشار خود بکاهید.
زمان زیادی صرف بازرسی نکنید
اگر بازرسی را با برنامه‌ای مشخص آغاز کنید، احتمال اینکه آن را در زمان مناسبی به پایان برسانید بیشتر است. هرچند ممکن است وسوسه شوید که هر گوشه و کناری را بررسی کنید، اما مطمئن شوید که بیش از حد درون کندو وقت نمی‌گذرانید.
در میان زنبورداران در این زمینه اختلاف نظر زیادی وجود دارد، اما به‌طور کلی، در نظر بگیرید که آیا واقعاً لازم است زنبورها را بیش از ۱۰ دقیقه مختل کنید یا خیر.
همه‌چیز را به حالت اول بازگردانید
مگر اینکه دلیل خاصی برای تغییر چیزی داشته باشید، جعبه‌ها و قاب‌ها را در همان ترتیب و مکان‌هایی که پیدا کرده‌اید، برگردانید. زنبورها بخش‌های مختلف کندو را به طور عمدی استفاده می‌کنند.
برای مثال، الگوی سه‌بعدی و بیضی‌شکلِ نوزاد، گرده و عسل که در قاب‌های جعبه پرورش دیده می‌شود، اتفاقی نیست. هنگام بررسی قاب‌ها به این نظم احترام بگذارید. خلاصه اینکه، همه چیز را همانطور که بود، سر جای خود برگردانید.
برای لغو بازرسی آمادگی داشته باشید
در موارد نادر، چیزی که شما نمی‌توانید تشخیص دهید ممکن است زنبورها را اذیت کند. با فرض اینکه این خود شما نیستید، اگر زنبورهای شما به طور غیرمعمولی تهاجمی هستند، فقط به یاد داشته باشید که هیچ‌کدام از بازرسی‌ها ضروری نیستند.
شاید تغییرات محیطی یا وضعیت گذرا باشند و دفعه بعد تأثیری نخواهند داشت. این اشکالی ندارد و صبور باشید، کندو را همانطور که پیدا کرده‌اید، بگذارید و منتظر زمان دیگری بمانید.
مقایسه کندوها
مهم است که همه چیز را در زمینه درست قرار دهید. این یکی از دلایلی است که ما توصیه می‌کنیم حتی زنبورداران تازه‌کار حداقل دو کندو داشته باشند. مقایسه بین دو کندو می‌تواند بسیار مفید باشد. در واقع، غیرمعمول نیست که دو کندو که در یک روز و در نزدیکی یکدیگر و از پکیج‌ها یا نِوک‌های یک تامین‌کننده نصب شده‌اند، شخصیت‌های بسیار متفاوتی داشته باشند. اگر شما فقط یک کندو دارید و زنبوردار تازه‌کاری هستید، تشخیص اینکه آنچه می‌بینید “طبیعی” است یا خیر، دشوار خواهد بود.
تعویض ملکه
اگر با کندوای روبرو هستید که به طور مداوم بسیار تهاجمی است، ممکن است مشکل کمی دائمی‌تر باشد. گاهی اوقات شما متوجه می‌شوید که یک کندو به طور طبیعی به یک واکنش بیش از حد تهاجمی به حضور شما تبدیل شده است.
اگر به این نتیجه رسیدید که چنین کندوای در کندوهای شما وجود دارد، تعویض ملکه ممکن است ارزش بررسی داشته باشد. هرچند این موضوع کمی فراتر از محدوده این مقاله است، باید آگاه باشید که تعویض یک ملکه می‌تواند تاثیرات چشمگیری روی مستعمره داشته باشد، به ویژه بعد از گذشت مدتی که پیامدهای ژنتیکی ملکه جدید در مستعمره نمایان شود.
با تشکر از همراهی شما ، امیدواریم خواندن این مقاله برایتان مفید بوده باشید!
لطفا اگر در خصوص این مقاله، نکته یا تجربه خاصی برای کمک به دیگران دارید، در قسمت دیدگاه ها آنرا به اشتراک بگذارید 💐
ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان
