زنبورهای فستون کننده چه هستند و چرا این کار را انجام می‌دهند؟
در طول ۵۰ سال گذشته، پژوهشگران و زنبورداران درک خود از زنبورها را به‌طور قابل توجهی ارتقا داده‌اند. اما برخی رفتارهای زنبورها، مانند «فستون کردن»، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در این راهنما، به بررسی پدیدهٔ فستون کردن (Festooning) و برخی از نظریه‌هایی که دربارهٔ دلیل انجام آن در کلنی وجود دارد، می‌پردازیم.
فستون کردن چیست؟
فستون کردن زمانی رخ می‌دهد که زنبورها به‌صورت زنجیروار به یکدیگر آویزان می‌شوند. این زنجیره معمولاً فقط یک لایه ضخامت دارد و ظاهری باز و هواگیر دارد، نه سفت و سخت.
پدیدهٔ فستون کردن اغلب زمانی دیده می‌شود که کندو در حال ساختن شان جدید است. زنبورها میان قاب‌هایی که در حال کار روی آن‌ها هستند، آویزان می‌شوند و با همکاری یکدیگر یک داربست زنده ایجاد می‌کنند.
زنبورها با گرفتن پاهای یکدیگر، زنجیره‌ای از اتصال تشکیل می‌دهند که ممکن است از یک زنجیره ساده شروع شده و به فستونی به عرض و عمق یک قاب تبدیل شود. اگر به‌آرامی دو قاب را از هم جدا کنید، این الگو کشیده می‌شود تا زمانی که یکی از طرفین رها شود.
در حالی که برای بسیاری از حشرات چنین رفتاری چالش‌برانگیز است، آناتومی زنبور عسل برای این کار ساخته شده است. هر پای زنبور دارای یک جفت قلاب است که گرفتن پای زنبور دیگر را آسان‌تر می‌کند.
پیشنهاد میکنیم مقاله “رفتار واش‌بوردینگ (Washboarding) زنبورهای عسل” را نیز مطالعه کنید 🌷
ویدیویی در یوتیوب ببینید که در آن زنبورها حین ساخت سلول‌ها روی قاب، در حال فستون کردن نشان داده می‌شوند.
چرا زنبورها فستون می‌کنند؟
دلیل فستون کردن زنبورهای عسل هنوز به‌طور کامل درک نشده است. همانند رفتار «واش‌بردینگ» (Washboarding)، پژوهشگران به اجماع مشخصی دربارهٔ دلیل این رفتار نرسیده‌اند. با این حال، نظریه‌های مختلفی برای بررسی وجود دارد.
زنبوردارانی که سال‌ها به مشاهدهٔ رفتار زنبورها در میدان پرداخته‌اند، توضیحات محتمل متعددی ارائه کرده‌اند. یکی از نظریه‌های رایج این است که زنبورهای فستون‌کننده به کلنی کمک می‌کنند تا فاصلهٔ بین قاب‌ها را محاسبه کند. نظریهٔ رایج دیگر این است که «پل زنبوری» نقش داربست را برای سهولت در ساخت ایفا می‌کند.برخی زنبورداران نیز حدس می‌زنند که زنبورهای فستون‌کننده برای نوزادان خود گرما تولید می‌کنند. همچنین امکان دارد این حالت باعث افزایش تولید موم شود.
دانشمندان نیز در مورد پدیدهٔ فستون کردن زنبورهای عسل به اجماع نرسیده‌اند. آن‌ها بر این باورند که این رفتار با ساخت شان و تولید موم در ارتباط است، اما دقیقاً چگونه به آن‌ها کمک می‌کند، هنوز مشخص نیست. پژوهشگران هنوز بر سر این موضوع توافق ندارند و وضعیت کنونی را می‌توان از یورگن تاتس، زیست‌شناس آلمانی متخصص زنبور عسل به‌خوبی بیان کرد:
کارکرد زنجیرهٔ زنده‌ای که زنبورها هنگام ساختن شان جدید یا تعمیر شان‌های قدیمی تشکیل می‌دهند، کاملاً ناشناخته است.
چرا پژوهشگران به اجماع نمی‌رسند؟
مطالعات انجام‌شده دربارهٔ فستون کردن زنبورها، نتایجی متناقض به همراه داشته‌اند که نتیجه‌گیری را دشوار می‌سازد.برای نمونه، مولر و هپبورن در آفریقای جنوبی فستون‌ها را بررسی کرده و به نتایج جالبی رسیدند. آن‌ها دریافتند که زنبورهای کارگر در یک بازهٔ سنی خاص، چه بخشی از یک فستون باشند یا نه، به همان میزان موم تولید می‌کنند.این یافته، باور رایج مبنی بر اینکه فستون کردن به افزایش تولید موم کمک می‌کند را زیر سؤال می‌برد.
زنبورها چه زمانی فستون می‌کنند؟
فستون کردن اغلب زمانی رخ می‌دهد که مجموعه‌ای از عوامل دیگر نیز فراهم باشند. زنبورداران معمولاً مشاهده می‌کنند که فستون کردن در هوای گرم و با فراوانی گرده بیشتر دیده می‌شود. همچنین این رفتار پیش از بچه دهی (Swarming) نیز قابل مشاهده است.
فراوانی منابع چرا: هنگامی‌که گل‌ها و درختان شکوفه می‌دهند، زنبورهای عسل از دوره‌ای سرشار از منابع چرا بهره‌مند می‌شوند. با در دسترس بودن گردهٔ فراوان، کندو می‌تواند تولید شان را سرعت ببخشد.
هوای گرم: غدد ترشح‌کنندهٔ موم در زنبورهای عسل تنها زمانی فعال می‌شوند که دما از ۹۱ درجه فارنهایت (حدود ۳۳ درجه سانتی‌گراد) فراتر رود. در ماه‌های گرم احتمال مشاهدهٔ فستون کردن بیشتر است، اما در زمستان نادر است.
پیش از بچه دهی: پیش از بچه دهی، بخشی از کلنی از کندو خارج شده و در بیرون گرد هم می‌آیند. در این هنگام معمولاً می‌توان دید که زنبورها در قالبی توری‌شکل جمع می‌شوند و منتظر اجازهٔ حرکت برای یافتن خانهٔ جدید هستند.
پرسش‌های متداول
زنبورها کجا فستون می‌کنند؟
زنبورهای عسل معمولاً میان قاب‌ها هنگام ساخت سلول‌های مومی فستون می‌کنند. همچنین ممکن است این الگوهای توری‌شکل را روی بیرون کندو نیز تشکیل دهند.
تفاوت فستون کردن با واش‌بردینگ (Washboarding) چیست؟
واش‌بردینگ زمانی رخ می‌دهد که زنبورها روی سطح کندو با فاصله از یکدیگر ایستاده و با استفاده از جفت دوم و سوم پای خود، به‌صورت ریتمیک عقب و جلو می‌شوند. در مقابل، فستون کردن معمولاً میان قاب‌ها رخ می‌دهد و شامل زنبورهایی است که به‌صورت زنجیروار به یکدیگر متصل می‌شوند.
ویدیویی در یوتیوب ببینید که در آن زنبورها حین Washboarding نشان داده می‌شوند.
تفاوت فستون کردن با ریسه بستن «بیردینگ» (Bearding) چیست؟
در فستون کردن، زنبورها با گرفتن پای یکدیگر خطی به ضخامت یک لایه تشکیل می‌دهند که معمولاً میان قاب‌های داخل کندو قرار دارد. اما در «بیردینگ» (Bearding)، زنبورها در روزهای گرم و مرطوب، در جلوی کندو به‌شکل لایه‌لایه و شبیه ریش جمع می‌شوند. فستون کردن با ساخت شان مرتبط است، در حالی‌که بیردینگ معمولاً برای خنک نگه‌داشتن داخل کندو در روزهای گرم رخ می‌دهد.
با تشکر از همراهی شما ، امیدواریم خواندن این مقاله برایتان مفید بوده باشید! 💐
ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان
