ضد عفونی و تمیز کردن قاب‌های کندو و تجهیزات زنبورداری

ضد عفونی و تمیز کردن قاب‌های کندو و تجهیزات زنبورداری

همیشه توصیه‌های خوب زیادی برای زنبورداران وجود دارد، اما گاهی اوقات عملی یا قابل اجرا نیستند. وقتی دوره مبتدی زنبورداری را می‌گذراندم، به وضوح به خاطر دارم که یکی از مربیان به توده کوچکی از قاب‌های قدیمی و موم اشاره کرد و گفت: “این کاری است که باید با قاب‌های قدیمی انجام دهید.” سپس ادامه دادند که چون هزینه یک قاب جدید با پایه موم فقط چند یورو است، هر کس که قاب‌های قدیمی را نسوزاند و به جایشان قاب جدید نگذارد، دیوانه است. آنها گفتند ضد عفونی و تمیز کردن قاب‌های کندو هیچ فایده‌ای ندارد. شما تقریباً هیچ مومی از آن به دست نمی‌آورید و تمیز کردن قاب‌ها هم دردسر دارد. علاوه بر این، آنها هیزم بسیار خوبی هم هستند ، به نظر نصیحت خوبی می‌رسید و کاملاً منطقی بود.

بهترین روش برای عدم پیروی از توصیه‌های خوب

در آن زمان به نظر توصیه خوبی می‌رسید و کاملاً منطقی بود. یعنی تا زمانی که خودم زنبوردار نشده بودم، کاملاً منطقی به نظر می‌رسید. آن موقع یاد گرفتم که اگر چیزی باشد که زنبورداران حتی بیشتر از تخته‌های معیوب جمع‌آوری و ملکه‌های بدون تخم از آن متنفرند، آن چیز خرج کردن پول است. نمی‌دانم آیا ما گروهی خاصاً خسیس هستیم یا نه، اما فکر می‌کنم منصفانه است بگوییم که اگر بتوانیم به جای خرج کردن پولی که به سختی کسب‌ کرده ایم ، چند ساعت زحمت و مقدار زیادی عرق جبین و خون دل بدهیم، حتماً این کار را می‌کنیم

در حالی که توصیه به سوزاندن قاب‌های قدیمی کاملاً درست و منطقی به نظر می‌رسد ، زیرا در زمان و انرژی صرفه‌ جویی می‌شود و مهم‌تر از آن، خطر انتشار آفات و بیماری‌ها کاهش می‌یابد، اما اکثر زنبوردارانی که می‌شناسم آن را رعایت نمی‌کنند و آنرا نادیده می گیرند. در عوض ما ترجیح می‌دهیم قاب‌های قدیمی را دوباره استفاده کنیم و فقط آنهایی را که شکسته یا غیرقابل استفاده هستند تعویض کنیم.

اگر برنامه تعویض شان را به صورت سالانه یا حتی هر دو سه سال یکبار اجرا کنید، تعویض تمام قاب‌ها با قاب‌های جدید از نظر اقتصادی برای اکثر زنبورداران توجیه‌پذیر نیست. بنابراین، در این پست وبلاگ راهنمایی می‌کنم که چگونه بهترین روش برای عدم پیروی از توصیه‌های خوب را اجرا کنید. به بررسی روش‌های استفاده مجدد از قاب‌های قدیمی و نحوه تمیز و ضدعفونی کردن آنها برای استفاده‌های آینده خواهیم پرداخت. همچنین به طور خلاصه روش‌های تمیز کردن، استریل کردن و ضدعفونی سایر تجهیزات کندو را نیز بررسی می‌کنم

آفات، بیماری‌ها و تجهیزات دست‌دوم

استفاده از قاب‌ها و شان‌های تمیز مطبوع‌تر از کار با قاب‌های قدیمی و کثیف است. اما این دلیلی نیست که ما باید برای تمیز نگه‌داشتن قاب‌ها و تازه نگه‌داشتن شان‌ها تلاش کنیم. هم قاب‌ها و هم شان‌ها، به همراه سایر تجهیزات کندو، می‌توانند میزبان طیف وسیعی از موجودات باشند که تأثیر منفی بر زنبورهای عسل دارند. از حشرات و قارچ‌ها گرفته تا کنه‌ها و باکتری‌ها، از جمله Paenibacillus larvae و Melissococcus plutonius که به ترتیب باعث بیماری‌های لوک آمریکایی و لوک اروپایی می‌شوند.

اسپورهای P. larvae می‌توانند برای سال‌های متمادی در تجهیزات، شان‌ها و عسل زنده بمانند. بنابراین، هنگامی که لوک آمریکایی تشخیص داده می‌شود، باید تمام زنبورها و تجهیزات نابود شوند. این کار از طریق سوزاندن و دفن بقایای آتش انجام می‌گیرد.گرچه M. plutonius اسپور تولید نمی‌کند، اما این باکتری می‌تواند برای مدتی روی قاب‌ها و شان‌ها باقی بماند و در صورت استفاده مجدد از قاب‌ها بدون استریل‌کردن اولیه و تعویض موم، پتانسیل آلوده‌کردن مجدد کلونی دیگری را دارد.

شاید مطالعه مقاله ” ضد عفونی کردن قاب ها و کندوها ” را دوست داشته باشید!

قبل از رفتن به سراغ تمیز کردن قاب‌های کندو و تجهیزات، مایلم هشدار کوچکی در رابطه با خرید و استفاده از تجهیزات دست‌دوم بدهم. گاهی اشتیاق ما برای صرفه‌جویی چند سکه می‌تواند اثرات ویران‌گری روی زنبورهایمان داشته باشد. هرگز تجهیزات دست‌دوم از منابع ناشناخته نخرید یا استفاده نکنید، چون هیچ‌گونه اطلاعی از آنچه به دست می‌آورید ندارید. اگر کسی تجهیزات را به دلیل مردن کلونی می‌فروشد یا رایگان می‌دهد، به سادگی از آن صرف‌نظر کنید. اگر مصمم به تهیه تجهیزات دست‌دوم هستید، باید بدانید فروشنده چرا می‌فروشد. باید مطمئن شوید زنبورهایی که در آن‌ها بودند نمرده‌اند، و باید تجهیزات را به‌طور کامل ضدعفونی کنید و تمام موم را جایگزین نمایید. اگر نمی‌توانید این کار را انجام دهید یا حاضر به انجام آن نیستید، ارزش ریسک کردن را ندارد. فقط تجهیزات نو بخرید.

استریل‌کردن، ضدعفونی و تمیز کردن قاب‌های کندو و تجهیزات زنبورداری 

روش‌های مختلفی برای استریل‌کردن، ضدعفونی و تمیز کردن تجهیزات زنبورداری وجود دارد. برخی از این روش‌ها فقط برای انواع خاصی از تجهیزات مناسب هستند و برخی تنها روی آفات و پاتوژن‌های خاص مؤثرند. بعضی روش‌ها تجهیزات را کاملاً تمیز می‌کنند اما اثر ضدعفونی‌کنندگی کمی دارند، درحالی که روش‌های دیگر ممکن است استریل یا ضدعفونی کنند ولی تمیزکردن عمیق را انجام ندهند. بسیاری از روش‌ها شامل استفاده از مواد شیمیایی سمی، خورنده و خطرناک هستند. هر روشی که انتخاب می‌کنید، مطمئن شوید که با محصولات و تجهیزات مورد استفاده آشنا هستید، دستورالعمل‌های سازنده را به‌دقت مطالعه کنید و از لباس‌های محافظ مناسب استفاده کرده و ضایعات را به‌صورت صحیح دفع نمایید. 

 استفاده از بخار برای ضد عفونی کردن

بخار برای ذوب کردن موم از قاب‌ها، تمیز کردن قاب‌ها و تمیز کردن داخلی جعبه‌های چوبی مناسب است. همچنین برای مقابله با حشرات، کنه‌ها و قارچ‌ها مؤثر است، اما هاگ‌های لوک آمریکایی یا باکتری‌های عامل لوک اروپایی را از بین نمی‌برد. می‌توانید به‌راحتی و با هزینه کم یک تمیزکننده/استخراج‌کننده موم با بخار با استفاده از دستگاه بخار دیواری، یک جعبه چوبی کندو، یک سقف یا تخته تاج با سوراخی برای لوله بخار، و یک کف با سینی جمع‌آوری و توری برای فیلتر کردن بقایا از موم بسازید. دستگاه‌های بخار تجاری نیز موجود هستند. پس از تمیز کردن با بخار، معمولاً نیاز به تمیزکاری دستی برای حذف باقی‌مانده موم و بره موم وجود دارد. 

 ضد عفونی کردن با مشعل

مشعل برای تمیز کردن داخلی جعبه‌های چوبی مناسب است، هرچند باید دقت ویژه‌ای برای برداشتن ریل‌های قاب و حرارت دادن گوشه‌ها و حفره‌های داخلی بدون سوختن چوب انجام شود. از مشعل می‌توان روی قاب‌ها نیز استفاده کرد، اما این روش زمان‌بر است. این روش در برابر حشرات، کنه‌ها، قارچ‌ها و تا حد زیادی در استریل‌کردن جعبه‌ها پس از آلودگی به لوک اروپایی مؤثر است. قبل از استفاده از مشعل، تمام موم و بره موم را پاک کنید و از نوک شعله آبی برای حرارت دادن تمام سطوح چوبی استفاده کنید تا رنگ چوب به قهوه‌ای تیره تغییر کند، بدون آنکه بسوزد. 

استفاده از وایتکس برای ضد عفونی کردن

وایتکس برای تمیز کردن کندوهای پلی‌استایرن و قطعات پلاستیکی مانند قاب‌های آپیدیا، قفسه‌های ملکه، ظروف تغذیه و ابزارهای کندو مؤثر است. تجهیزات باید حداقل 20 دقیقه در محلول 0.5% هیپوکلریت سدیم و آب خیسانده شوند، سپس آبکشی شده و قبل از استفاده در معرض هوا خشک شوند. کندوهای پلی‌استایرن را یک شب در محلول بخیسانید. قطعات چوبی کندو نیز می‌توانند در محلول غوطه‌ور شوند. پس از خیساندن، باقی‌مانده موم و بره موم باید تراشیده یا سابیده شود. 

هیپوکلریت سدیم یکی از معدود موادی است که می‌تواند هاگ‌های خطرناک لوک آمریکایی را از بین ببرد. ازآنجاکه این بیماری بسیار جدی است و در دسته بیماری‌های ابلاغ‌واجب قرار دارد، تمام تجهیزاتی که برای یک کلونی آلوده استفاده شده‌اند باید سوزانده شوند. بنابراین، هیپوکلریت سدیم یا وایتکس را نباید به‌عنوان درمان بیماری در نظر گرفت، بلکه باید به‌صورت پیشگیرانه برای کاهش خطر گسترش بیماری استفاده شود، مانند خیساندن تجهیزات کندو، ابزارها، لباس‌های زنبورداری و غیره. 

استفاده از ضدعفونی کننده ویرکن اس “virkon s”

ویرکون اس (پتاسیم پراکسیمونوسولفات، سدیم دودسیل بنزن سولفونات، اسید سولفامیک) یک ضدعفونی کننده است که معمولاً در موارد نیاز به کنترل پاتوژن‌ها استفاده می‌شود. ثابت شده است که برای استریل کردن تجهیزاتی که با ملیسوکوکوس پلوتونیوس (عامل لوک اروپایی) و همچنین ویروس‌های مختلف در تماس بوده‌اند مؤثر است. ویرکون اس به صورت پودری موجود است و باید با آب به محلول 1% مخلوط شود. سپس تجهیزات باید خیسانده، سابیده یا تراشیده، آبکشی و هوا خشک شوند قبل از استفاده مجدد، مشابه زمانی که از محلول هیپوکلریت سدیم (وایتکس) استفاده می‌کنید. توجه داشته باشید که هر دو محلول مؤثر هستند، اما قابل تعویض نیستند، زیرا یکی برای لوک آمریکایی و دیگری برای لوک اروپایی بهتر عمل می‌کند.

کربنات سدیم

کربنات سدیم می‌تواند برای تمیز و ضدعفونی کردن تجهیزاتی مانند ابزار کندو و دودکننده‌ها و همچنین قاب‌ها و قطعات چوبی کندو استفاده شود. 1 کیلوگرم کربنات سدیم با 5 لیتر آب مخلوط می‌شود تا محلول با غلظت مناسب تهیه شود. سپس ابزار کندو، دودکننده‌ها و سایر تجهیزات را در مخلوط خیس کنید. هر وسیله‌ای که در کربنات سدیم خیس شده باشد باید با برس سیمی یا مشابه به خوبی سابیده یا تراشیده شود تا موم و بره موم حذف شود. هر باقیمانده‌ای را بشویید و قبل از استفاده هوا خشک کنید. برای تمیز کردن قاب‌های کندو با کربنات سدیم، آن‌ها را در همان محلول 1:5 بجوشانید، سپس آبکشی و هوا خشک کنید قبل از استفاده. در حالی که این روش برای تمیز کردن و مقابله با حشرات، کنه‌ها و قارچ‌ها بسیار مؤثر است، قاب‌ها را استریل نمی‌کند یا محافظتی در برابر گسترش لوک آمریکایی و اروپایی ارائه نمی‌دهد.

سود سوزآور “هیدروکسید سدیم”

سود سوزآور برای جوشاندن قاب‌ها به منظور تمیز و ضدعفونی کردن بسیار مؤثر است. قاب‌ها به مدت 5-10 دقیقه در مخلوط سود سوزآور و آب (با نسبت حدود 1:20) غوطه‌ور می‌شوند تا تمام موم و بره موم حل شود، سپس در آب جوش تمیز فرو برده می‌شوند تا هر باقیمانده‌ای حذف شود. سپس قبل از موم‌اندود کردن و استفاده، هوا خشک می‌شوند. در حالی که این روش برای تمیز کردن و مقابله با حشرات، کنه‌ها و قارچ‌ها بسیار مؤثر است، قاب‌ها را استریل نمی‌کند یا محافظتی در برابر گسترش لوک آمریکایی و اروپایی ارائه نمی‌دهد.

روش‌های کمتر متداول

پرتوافشانی معمولاً استفاده نمی‌شود، اما در صورت استفاده، قاب‌ها و تجهیزات را به طور کامل استریل می‌کند.
موم پارافین مذاب می‌تواند برای غوطه‌ور کردن تجهیزات و قاب‌های کندو استفاده شود، اما خطرناک است و معمولاً انجام نمی‌شود.
اسید استیک برای استریل کردن شان استفاده می‌شود و در برابر اسپورهای نوزاد گچی، بید موم و نوزما مؤثر است. اثبات نشده است که بر لوک آمریکایی یا اروپایی تأثیر بگذارد. جعبه‌ها با قاب و شان چیده می‌شوند و سینی‌هایی از اسید استیک روی آن‌ها قرار می‌گیرد. سپس چیدمان برای چند هفته مهر و موم می‌شود تا بخارات اسید استیک اثر کنند. اسید استیک بسیار خورنده است، بنابراین مراقب باشید که درمان را بیش از حد طولانی نگذارید، زیرا فلز در قاب‌ها و جعبه‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد. این روش برای تمیز کردن قاب‌های کندو مؤثر نیست.

تمیز کردن قاب‌های کندو با جوشاندن 

من قاب‌هایم را با جوشاندن در سود سوزآور (کاستیک سودا) تمیز می‌کنم. اگر ترجیح می‌دهید از سود شست‌وشو (واشینگ سودا) استفاده کنید، روش کار دقیقاً یکسان است. این کار بهتر است در یک روز زمستانی خشک و خنک انجام شود. در این شرایط، یا هیچ زنبور پرنده‌ای وجود ندارد یا تعداد بسیار کمی هستند که مزاحمت ایجاد کنند، اما هوا همچنان به اندازه‌ای خشک و مناسب است که بتوان در فضای بیرون کار کرد. در حالت ایده‌آل، انجام این کار به دو نفر نیاز دارد. با انگیزه کافی و چندین فنجان چای، می‌توانید در طول یک روز چند صد قاب را تمیز کنید. 

جوشاندن قاب‌های کندو با استفاده از دیگ‌های آبگرم تجاری ساده است و می‌توان آن را هم در فضای داخلی و هم در فضای بیرون انجام داد. 

 ابزار و تجهیزات مورد نیاز برای تمیز کردن قاب‌های کندو: 

• یک دیگ بزرگ برای جوشاندن (به اندازه‌ای بزرگ که قاب‌ها به صورت ایستاده یا خوابیده در آن جای بگیرند). اگر نمی‌توانید یک دیگ پخت‌وپز بسیار بزرگ با قیمت مناسب پیدا کنید، مخروط‌های آبجوسازی برش‌خورده گزینه‌ای عالی هستند. 
• یک دیگ بزرگ دوم برای آبکشی. 
• منبع حرارت (اجاق گاز یا الکتریکی، یا آتش باز با چهار بلوک). به‌عنوان جایگزین، می‌توانید از دیگ‌های آبگرم تجاری (مانند تصویر بالا) استفاده کنید که به اندازه‌ای بزرگ هستند که نیم دوجین قاب یا بیشتر در آن‌ها جای بگیرد و المنت گرمایشی مخصوص به خود را دارند. 
• سود سوزآور (کاستیک سودا) یا سود شست‌وشو (واشینگ سودا). 
• چاقو، ابزار کندو و یک چوب گرد.

روش تمیز کردن قاب‌های کندوی زنبور عسل

اگر از آتش استفاده می‌کنید، دو بلوک زیر هر ظرف قرار دهید. زیر هر ظرف آتش روشن کنید و بلافاصله چند لیتر آب سرد اضافه کنید. در ظرف اول، سود سوزآور یا سود شست‌وشو را به آب سرد بیفزایید. (هرگز سود سوزآور را به آب داغ اضافه نکنید.) پس از خوب شعله‌ور شدن آتش و مخلوط شدن آب سرد و سود، بقیه ظرف را با آب داغ یا جوش پر کنید. آب را 5 تا 10 سانتیمتر زیر لبه ظرف بریزید و بگذارید به جوش بیاید. در ظرف دوم، آب داغ یا جوش بریزید و آن را در حال جوش نگه دارید. 

آماده‌سازی قاب‌ها برای تمیزکاری: 

بره موم ها را بتراشید و در صورت استفاده، ذخیره کنید. موم را جدا کرده و موم اضافی را بتراشید تا کف هنگام جوشاندن کاهش یابد. موم مرغوب را برای تصفیه ذخیره کنید و از موم تیره به عنوان سوخت آتش استفاده کنید. سیم‌ها را جدا کنید: آنها را ببرید و بیرون بکشید، اما میله چوبی را در جای خود باقی بگذارید. 

قابها را بجوشانید

پس از به جوش آمدن ظرف حاوی سود سوزآور/شست‌وشو، قاب‌ها را اضافه کنید. بسته به اندازه قاب‌ها و ظرف، معمولاً می‌توان ۵ تا ۱۰ قاب را همزمان جوشاند. در ابتدا تعداد کمتری قرار دهید، زیرا وقتی سود با موم و پروپولیس واکنش می‌دهد، کف زیادی ایجاد می‌شود. همچنین، با افزودن قاب‌های سرد، ممکن است مدتی طول بکشد تا آب دوباره به دمای جوش برسد. بگذارید قاب‌ها چند دقیقه در آب جوش بمانند. خواهید دید که مقدار زیادی کف روی سطح آب جمع می‌شود. گاهی قاب‌ها را بلند کنید تا ببینید چوب زیر آب تمیز شده یا نیاز به زمان بیشتری دارد. 

اگر قاب‌ها به صورت ایستاده قرار گرفته‌اند و فقط بخشی از آنها در آب است، پس از تمیز شدن قسمت پایینی، یک چوب را از میان قاب‌ها رد کنید و آنها را بلند کنید. قاب‌ها را برگردانید تا قسمت کثیف به سمت پایین قرار گیرد. دوباره آنها را در محلول جوشان سود فرو ببرید. چند دقیقه دیگر صبر کنید، سپس وقتی تمام موم و پروپولیس حل شد، قاب‌ها را خارج کنید.

شست‌وشو و خشک‌کردن قاب ها

قاب‌های تمیز شده را در ظرف آب جوش تمیز قرار دهید. ظرف اول را دوباره با قاب‌های کثیف پر کنید. در حالی که این قاب‌ها در حال جوشیدن هستند، قاب‌های تمیز را در ظرف آب جوش برگردانید. همچنین می‌توانید آنها را چند بار بلند کرده و دوباره در آب فرو ببرید. این کار به پاک شدن هرگونه کف باقی‌مانده کمک می‌کند تا در نهایت قاب‌ها را خارج کرده و روی یک تکه چوب آویزان کنید تا خشک شوند. 

در حالی که قاب‌ها هنوز گرم هستند، آنها را با یک پارچه پاک کنید. این کار هرگونه ذره موم، بره موم یا کف باقی‌مانده روی قاب‌ها را از بین می‌برد. حالا قاب‌ها باید در هوا خشک شوند و پس از آن آماده استفاده خواهند بود. اگر می‌خواهید احتیاط بیشتری به خرج دهید، می‌توانید فرآیند را با خیساندن قاب‌ها در محلول سفیدکننده یا ویرکون-اس (Virkon S) همانطور که در بالا توضیح داده شد، به پایان برسانید. 

این مقاله برای اولین بار در An Beachaire, The Irish Beekeeper در سال ۲۰۲۱ نوشته و منتشر شد.

با تشکر از مطالعه شما ، آرزوی موفقیت در زنبورداری را برایتان داریم !
ترجمه شده توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان