نقش زنبورعسل در ازدیاد میوه و بذرها

زنبور عسل در جستجوی شهد روی درختان میوه از گلی به گل دیگر پرواز می کند.موهای فراوان بدنش هنگام جمع آوری شهد با گرده گل تماس پیدا کرده و تعداد زیادی به آنها می چسبند که پس از پرواز وی به گل مجاور چند عددش بر روی مادگی آن انتقال یافته و تنها یکی از آنها مادگی (تخم) را بارور و تبدیل به میوه می نماید.

در آزمایشی که دکتر شهرستانی در سال  ۱۳۴۸ در گرگان در یکی از مزارع گل آفتابگردان به وسعت تقریبی یک هکتار انجام دادند، مقدار پوکی دانه های گل آفتابگردان که در سالهای پیش بدون زنبور عسل بیش از ۷۰ درصد بود، پس از انتقال ۳ کندوی قوی به آنجا و در نتیجه گرده افشانی کامل گلهای آفتابگردان به ۳ درصد تقلیل یافته بود.

به عبارت دیگر مزرعه ای که بدون زنبور عسل سابقا  ۴۵۰ کیلو بذر مغزدار گل آفتابگردان در هر هکتار محصول می داد، پس از گذاشتن کندوها در کنارش مقدار محصول آن به ۱۵۰۰ کیلو رسید که تفاوت این عمل ۱۰۵۰ کیلو محصول اضافی بود که به کمک زنبور عسل بدست آمد، یعنی محصولش بیش از ۳ برابر شد.

آزمایش فوق اهمیت زنبور عسل در بالا بردن مقدار محصول بذر میوه را به خوبی آشکار می کند. این را باید اضافه کرد که علاوه بر آن هر کندو ۱۱ کیلو عسل داد.

هنگامی که زنبور عسل جمع آوری شهد را از روی گل های سیب شروع کرد، دیگر به گلهای سایر درختان که در نزدیکی یا داخل باغ سیب اند توجهی نداشته و روی آنها نمی نشیند. تنها زمانی به سایر گلها روی می آورد که آخرین گل شهد دار سیب را بارور کرده باشد.

این یک خاصیت عالی و فوق العاده مهم زنبور عسل است که ما آنرا (ثابت گلی) می نامیم و باعث می شود که همیشه گرده (سلول نر) هر گل روی مادگی همان نوع گل انتقال یابد و می دانیم که تنها در صورت باروری گل و در نتیجه تشکیل میوه امکان پذیر می گردد.

سایر حشراتی که در گرده افشانی گلها و درختان میوه موثرند فاقد این خاصیت مهم اند. مثلا زنبورهای غیر عسلی از گل هلو بر روی گل گیلاس و یا از گل سیب بر روی گل آلو پرواز می کنند و این واضح است که انتقال گرده گل هلو بر روی مادگی گل گیلاس نمی تواند باعث تشکیل میوه گردد.

باغ سیبی که در آن تمام مراقبت های لازم مانند شخم و کود و سمپاشی و غیره را انجام داده ولی زنبور عسل برای باروری گل ها در نزدیکی هایش مستقر نشده باشد هکتاری حدود پنج تن محصول می دهد. استقرار ۲ کندو با جمعیت هایی قوی در همین باغ می تواند محصول را تا ۵۰ تن سیب در هکتار و حتی بیشتر بالا ببرد.بطور کلی در میوه ها و بذرها جمعا ۱ درصد گرده افشانی به وسیله باد،  ۶ درصد گرده افشانی به وسیله همه حشرات منهای زنبورعسل و  ۹۳ درصد گرده افشانی تنها به وسیله زنبور عسل انجام می گیرد.

نتیجه اینکه زنبور عسل در سطح اقتصاد ملی کشور ما با تفاوت خیلی زیاد، از لحاظ تولید میوه بیشتر مطرح است تا تولید عسل و کشوری که قسمت زیادی از تولیدات کشاورزی مورد لزومش را (گندم و برنج و ذرت و گوشت و…) را ناچارا از خارج وارد می کند، تنها به برکت وجود زنبور عسل و فعالیت های غیر قابل تصورش از لحاظ محصولات باغی نه تنها خودکفا است بلکه مقداری از آن را نیز به کشورهای دور و نزدیک صادر نیز می کند.