بره موم زنبور عسل چیست و چگونه آن را استحصال و فرآوری کنیم
بره‌موم که به «Propolis» نیز معروف است، از دو واژه‌ی یونانی «پرو» به معنی «جلوی» و «پولیس» به معنی «شهر یا اجتماع شهروندان» گرفته شده است. این نام‌گذاری به ناحیه‌ی ورودی کندو اشاره دارد، جایی که زنبورها از بره‌موم برای تنگ‌تر کردن ورودی کندو استفاده می‌کنند تا دفاع از آن در برابر شکارچیان آسان‌تر شود.
بره‌موم هم به‌عنوان مصالح ساختمانی در کندو کاربرد دارد و هم خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد. این ماده باعث استریل شدن فضای داخل کندو می‌شود که ناشی از ویژگی‌های طبیعی آن است. زنبورهای عسل، بره‌موم را از درختان برگ‌ریز مانند تبریزی، صنوبر، توسکا و غان جمع‌آوری می‌کنند. این درختان در زمان جوانه‌زدن، صمغ‌هایی ترشح می‌کنند که برای جلوگیری از قارچ‌ها و بیماری‌ها به‌کار می‌روند.
زنبورهای کارگر، بره‌موم را در سبد گرده‌ی پاهای عقب خود، که «کُربیکولا» نام دارد، حمل کرده و به داخل کلنی می‌برند. بره‌موم در دمای گرم حالت چسبناک و در دمای سرد، حالتی سفت و شکننده دارد.
ترکیبات بره‌موم به شرح زیر است:
- صمغ‌ها: ۴۵ تا ۵۵ درصد
- اسیدهای چرب و موم‌ها: ۲۵ تا ۳۵ درصد
- ترکیبات فنولیک (روغن‌ها و ترکیبات معطر): ۱۰ درصد
- گرده‌ی گل: ۵ درصد
- ترکیبات آلی (مانند فلاونوئیدهایی نظیر سیترین و ویتامین P): ۵ درصد
چگونه بره‌موم برداشت کنیم
بره‌مومی که جمع‌آوری می‌شود، هم می‌تواند در زنبورستان خودتان استفاده شود و هم قابلیت فروش در بازار را دارد. تولیدکنندگان داروهای گیاهی و درمان‌های طبیعی خریدار مشتاق بره‌موم خام هستند. در ادامه، با روش برداشت بره‌موم آشنا خواهید شد:
۱. استفاده از تله بره موم
برندهای متعددی در بازار وجود دارند که تله‌های بره‌موم طراحی و تولید می‌کنند. اگر به برداشت بره‌موم علاقه‌مند هستید، استفاده از این تله‌ها می‌تواند کار شما را بسیار ساده‌تر کند. تله بره‌موم در واقع یک شبکه پلاستیکی است که شباهت زیادی به شبکه مانع ملکه دارد و دارای سوراخ‌های کوچکی است. این تله جایگزین درپوش داخلی کندو شده و در زیر درپوش تلسکوپی قرار می‌گیرد. سوراخ‌های ریز موجود در تله باعث آزار زنبورهای عسل می‌شود، زیرا بیش از حد کوچک هستند و زنبورها نمی‌توانند از آن عبور کنند؛ بنابراین زنبورها این سوراخ‌ها را با ترشحات گیاهی که همان بره‌موم است، پر می‌کنند.
در زمان قرار دادن تله بره‌موم می‌توان از یک قاب یا شیم (جداکننده نازک چوبی) استفاده کرد. باید دقت شود که درپوش بیرونی کمی باز بماند تا اندکی نور وارد کندو شود. تنها مقدار اندکی نور کافی است. تله بره‌موم به‌گونه‌ای طراحی شده که زنبورها نتوانند از سوراخ‌های آن عبور کنند، در نتیجه مجبور می‌شوند سوراخ‌ها را با بره‌موم پر کنند؛ در غیر این صورت، زنبورها خودشان درپوش بیرونی را می‌بستند.
مدت‌زمانی که زنبورها برای پر کردن تله بره‌موم نیاز دارند ممکن است چند روز تا چند ماه متغیر باشد که به عوامل مختلفی بستگی دارد. نخست، محل جغرافیایی و منطقه‌ای که کندو در آن قرار دارد. این عامل تعیین‌کننده نوع گونه‌های گیاهی موجود در اطراف کندو و نیز شرایط اقلیمی غالب است. دوم، وضعیت آب‌وهوایی در زمان نصب تله. هوای سرد همراه با نور خورشید زنبورها را وادار می‌کند با شدت بیشتری برای بستن منافذ تلاش کنند و در نتیجه تله را سریع‌تر از معمول پر می‌کنند. سوم، گونه‌های گیاهی منبع بره‌موم نیز بسیار مؤثر هستند، چرا که میزان ترشح رزین در هر درخت متفاوت است. همچنین قدرت و ویژگی‌های خود کلنی نیز بسیار مهم است؛ برخی کلنی‌ها بره‌موم را بسیار سریع‌تر از سایرین جمع‌آوری می‌کنند.
در صورت تمایل مقاله ” چگونه تولید بره‌موم را در کندو افزایش دهیم؟ راهکارهای کاربردی برای زنبورداران ” را مطالعه کنید 🌹
برداشتن تله بره موم از کندو
بهترین زمان برای برداشتن تله بره‌موم، فصل پاییز، اواخر پاییز و اوایل زمستان است. پس از آنکه تله بره‌موم کاملاً پر شد، آن را از کندو خارج کرده و درپوش داخلی را به جای آن قرار دهید. سپس تله را در کیسه‌ای مانند کیسه زباله قرار داده و به مدت یک شب در فریزر بگذارید. پس از انجماد، بره‌موم شکننده می‌شود و جدا کردن آن آسان‌تر خواهد بود. تله را همراه با کیسه از فریزر خارج کرده و با آن را به سطحی سخت مانند زمین یا میز بکوبید. در هنگام کوبیدن، تله باید درون کیسه باقی بماند تا تکه‌های شکننده بره‌موم که جدا می‌شوند، در کیسه جمع‌آوری شوند.
همچنین می‌توانید تله را بپیچانید تا بره‌موم از آن جدا شود، هرچند این روش ممکن است باعث ایجاد آلودگی بیشتر شود. استفاده از اهرم کندو نیز روش مؤثری برای جدا کردن بره‌موم از تله است؛ می‌توانید از آن برای خراش دادن و جدا کردن بره‌موم استفاده کنید. باید هرگونه ذرات خارجی مانند چوب، زنبورهای مرده یا سایر آلودگی‌ها را از بره‌موم پاک کرد.
عمل ساده انجماد و کوبیدن تله برای جدا کردن تمام بره‌موم جمع‌آوری‌شده کافی است و نیازی به تمیزکاری بیشتر نخواهد بود. پس از آن، می‌توانید تله را دوباره در کندو قرار دهید تا در نوبت بعدی نیز از آن استفاده کنید، یا در صورت عدم نیاز، آن را در مکانی مناسب نگهداری کنید.
نگهداری از بره موم های برداشت شده
بهترین مکان برای نگهداری تله بره‌موم، محیطی خنک و خشک است. باید آن را از دسترس آفات، به‌ویژه موش‌ها که می‌توانند به آن آسیب برسانند، دور نگه داشت. پرهیز از قرار دادن تله در محل‌های گرم بسیار مهم است، چرا که گرما باعث چسبناک شدن و به‌هم چسبیدن بره‌موم می‌شود. در حالی‌که بره‌موم زمانی که خشک و شکننده است، بسیار آسان‌تر تمیز می‌شود.
تله‌های بره موم خانگی
شما می‌توانید با استفاده از مواد اولیه‌ای که به‌راحتی در دسترس هستند، تله بره‌موم بسازید. توری پنجره نایلونی برای این کار مناسب است. یک تله ساده بسازید و آن را روی کندو، درست در زیر درپوش قرار دهید. زنبورها همان‌گونه که تله‌های تجاری را پر می‌کنند، این تله خانگی را نیز با بره‌موم پر خواهند کرد. هنگامی که تله پر شد، می‌توانید آن را منجمد کرده و سپس با خم کردن یا پیچاندن، بره‌موم شکننده را جدا کنید.
موارد مصرف بره موم
بره‌موم در محصولات متنوعی مانند پمادهای درمانی، خمیردندان‌ها و کرم‌های پوستی کاربرد دارد. همچنین برای ساخت تنتورهای گیاهی، اکسیرها و شربت‌ها نیز استفاده می‌شود. برای استفاده از بره‌موم نیازی به فرآوری خاصی نیست، تنها باید آن را پاک‌سازی و خالص‌سازی کرد.
بره‌موم را می‌توان به‌صورت مستقیم برای درمان گلودرد، مشکلات لثه و ناراحتی‌های دهان استفاده کرد، هرچند ممکن است چسبناک بودن آن روی دندان‌ها ناراحت‌کننده باشد.
برخی از کاربردهای بره‌موم به شرح زیر است:
۱. استفاده ازعصاره روغنی بره موم
برای تهیه عصاره روغنی، کافی است بره‌موم را با روغنی خوراکی مانند روغن زیتون، نارگیل یا آفتابگردان مخلوط کنید. می‌توان از کره نیز استفاده کرد. این ترکیب را به‌مدت حداقل ۱۰ دقیقه در یک ظرف آب گرم (بن‌ماری) گرم کرده و هم بزنید. پس از آن، مایع حاصل را صاف کرده و در ظروف دربسته و مهر و موم‌شده نگهداری کنید.
۲. بره موم هیدرولیز شده
بره‌موم هیدرولیز شده را می‌توان از طریق خیساندن یا جوشاندن بره‌موم در آب تهیه کرد. البته جوشاندن چندان توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است برخی ترکیبات معطر آن از بین بروند. این نوع بره‌موم، گزینه‌ای مناسب برای کسانی است که می‌خواهند از مصرف ترکیب با الکل پرهیز کنند. پس از خیساندن، مایع حاصل را صاف کرده و در یخچال نگهداری کنید.
3. پودر، کپسول یا قرص بره‌موم
می‌توان بره‌موم را به پودر تبدیل کرد. برای این کار، آن را به‌همراه آسیاب دستی یا هاون به‌مدت چند ساعت در فریزر قرار دهید. پس از انجماد، آن را بیرون آورده و با استفاده از آسیاب دستی یا هاون پودر کنید. این روش از گرم شدن بره‌موم جلوگیری می‌کند و مانع چسبناک شدن آن در حین آسیاب می‌شود.
می‌توانید پودر حاصل را در کپسول‌های خوراکی ریخته و مصرف کنید. همچنین امکان ترکیب پودر بره‌موم با عسل خام نیز وجود دارد، که یکی از مؤثرترین داروهای طبیعی به‌شمار می‌رود. برخی شرکت‌های بزرگ نیز قرص‌هایی با پایه بره‌موم تولید می‌کنند.
چگونه بره‌موم را تصفیه کنیم؟
برای تمیز کردن و تصفیه‌ی بره‌موم به ابزارها و تجهیزات متعددی نیاز دارید. این کار بهتر است در فضای باز انجام شود، چرا که بره‌موم به ابزارها می‌چسبد و تمیز کردن کامل آن‌ها بسیار دشوار است. ابزارهایی که در این فرآیند استفاده می‌شوند باید فقط به این منظور اختصاص یابند.
وسایل مورد نیاز:
- شلنگ باغی
- چکش یا پتک پلاستیکی
- کیسه‌های فروشگاهی یا کیسه زباله مقاوم
- سطل ۵ گالنی (حدود ۱۹ لیتر)
- صافی فلزی یا توری پنجره؛ توری اضافه برای خشک‌کردن بره‌موم
- دستکش لاستیکی
مراحل تصفیه کردن بره موم
- محلی مناسب برای کار انتخاب کنید؛ بهتر است محل، دور از مسیر رفت‌وآمد یا ورودی پارکینگ باشد.
- بره‌موم را از فریزر خارج کرده و داخل یک یا چند کیسه‌ی ضخیم قرار دهید.
- با استفاده از چکش، بره‌موم را در داخل کیسه‌ها خرد کنید.
- حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر آب در سطل بریزید و بره‌موم خردشده را به آن اضافه کنید.
- شلنگ را وارد سطل کرده و سطل را با آب سرد پر کنید. با چرخاندن بره‌موم در آب، بقایای زنبور، چوب و سایر ذرات سبک به سطح آب می‌آیند.
- اجازه دهید بره‌موم ته‌نشین شود و به‌تدریج آب بیشتری اضافه کنید تا سطل پر شود. سپس با استفاده از صافی یا توری، آلودگی‌های روی سطح آب را جمع‌آوری کنید.
- مراحل خرد کردن و شست‌وشو (مراحل ۳ تا ۶) را تکرار کنید تا دیگر ذره‌ای روی سطح آب باقی نماند.
- به‌آرامی آب داخل سطل را تخلیه کنید، به‌طوری‌که فقط بره‌موم باقی بماند.
- یک توری پنجره‌ی اضافی را روی میز، تخته یا سینی قرار دهید و بره‌موم را روی آن بریزید. اجازه دهید آب از آن خارج شده و بره‌موم خشک شود. برای تسریع در روند خشک شدن، هر از چند گاهی بره‌موم را هم بزنید.
- پس از خشک شدن کامل، بره‌موم را داخل یک کیسه‌ی فریزر ریخته و مجدداً در فریزر قرار دهید.
چگونه بره‌موم را از ابزارها پاک کنیم؟
برای پاک‌سازی ابزارها از بره‌موم، می‌توان از الکل خالص ۱۰۰٪ استفاده کرد. این حلال، یکی از مؤثرترین مواد برای حل‌کردن بره‌موم است و پس از تبخیر، اثری از خود باقی نمی‌گذارد. حتماً عملیات پاک‌سازی را در فضای باز انجام دهید، چرا که الکل قابل اشتعال است. از پارچه‌ی نرم برای پاک‌کردن بقایای باقیمانده استفاده کنید. همچنین می‌توان از پدهای الکلی برای تمیز کردن دست‌ها پس از اتمام کار بهره گرفت. پارچه‌هایی که برای پاک‌سازی بره‌موم استفاده می‌شوند باید دور انداخته شوند، چون بره‌موم آن‌ها را چسبناک و غیرقابل استفاده می‌کند.
همچنین می‌توان محلولی از ۲۵٪ صابون و ۷۵٪ الکل تهیه کرد که برای پاک‌سازی ابزارهایی مانند اهرم کندو نیز مناسب است. این محلول را می‌توان برای شستن دست‌ها نیز به کار برد.
روش دیگر، استفاده از محلول آب و کلر (مانند محلول کلروکس) است. ابزارها را چند ساعت در این محلول قرار دهید و سپس با یک اسفنج زبر آن‌ها را تمیز کنید. این محلول لکه‌ها را نرم می‌کند و پاک‌کردن آن‌ها را آسان‌تر می‌سازد. استفاده از پارچه‌ی نرم پس از خیساندن نیز مؤثر است.
از آنجا که بره‌موم در برابر حرارت بالا ذوب می‌شود، می‌توانید ابزار آلوده را زیر نور مستقیم خورشید قرار دهید تا بره‌موم ذوب شود و سپس آن را پاک کنید. این روش نیز مؤثر است.
نتیجه گیری
بره‌موم یکی از فرآورده‌های ارزشمند زنبور عسل است. بسیاری از زنبورداران آن را برای مصرف شخصی برداشت می‌کنند، در حالی که برخی دیگر آن را به تولیدکنندگان فرآورده‌های گیاهی و دارویی می‌فروشند. اگر تاکنون بره‌موم برداشت نکرده‌اید، شاید اکنون زمان آن رسیده باشد. این محصول مانند موم، ژل رویال و گرده، می‌تواند منبعی برای درآمد اضافه باشد. بره‌موم کاربردهای فراوانی دارد و بازار تقاضای آن نیز گسترده است.
از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند و لذت‌بخش بوده باشد. برایتان آرزوی موفقیت داریم. 💐
آیا تاکنون با مشکل هرزه بافی عرضی (Cross Comb) در زنبورداری مواجه شده‌اید؟ اگر در خصوص تجربه یا نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.
ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.
تبلیغات
این عسل از منطقه ای گرفته شده که برای جن و پری و خرس قفل هست
جهت سفارش تلفنی یا لینک محصول فروشنده بر روی تصاویر بالا کلیک نمایید