برداشت عسل از کندو؛ راهنمای کامل زنبورداری
برداشت عسل
نوشته: Richard Wahl
ریچارد وال از سال ۲۰۱۰ بدون راهنمایی مربی یا عضویت در انجمن‌های زنبورداری، این حرفه را با دشواری آغاز کرد. او کار خود را با به دام انداختن یک بچه‌کندو شروع کرد و از سال ۲۰۱۸ به‌عنوان یک زنبوردار خودکفا فعالیت می‌کند. او مقالاتی می‌نویسد، سخنرانی‌هایی ارائه می‌دهد و اصول اولیه پرورش زنبور عسل و مدیریت کندو را به علاقه‌مندان آموزش می‌دهد.
مهم‌ترین دلیل ورود افراد به حرفه زنبورداری به‌عنوان یک سرگرمی، و در مقطعی از زمان برداشت عسل است. هرچند برخی افراد زنبورها را برای گرده‌افشانی پرورش می‌دهند، ولی این گروه در میان زنبورداران کوچک، اقلیت هستند. در سطح تجاری، نیاز به خدمات گرده‌افشانی از فروش عسل به‌عنوان منبع اصلی درآمد پیشی گرفته است. از آنجا که این مقاله بر زنبورداران تازه‌کار تمرکز دارد، به جنبه‌های تجاری گرده‌افشانی پرداخته نمی‌شود و این موضوع به مقالات دیگری محول می‌شود.
برداشت اولین محصول عسل تجربه‌ای بسیار ارزشمند است و نشان می‌دهد تلاش‌ها و هزینه‌های صرف‌شده برای پرورش زنبورها پیش از جمع‌آوری عسل ارزشمند بوده است. برای برداشت مسئولانه عسل، باید فرآیند آن را از زمان درپوش‌گذاری عسل توسط زنبورها در شانه‌ها تا بازگرداندن قاب‌های عسل به کندو به‌طور کامل درک کنیم. این مقاله تمامی مراحل این فرآیند، شامل جمع‌آوری قاب‌ها، استخراج عسل، صاف کردن، بسته‌بندی و بازگرداندن قاب‌های عسل به کندو را با جزئیات شرح می‌دهد.
استفاده از قاب‌های عسل
وقتی جعبه‌های پرورش نوزادان ۸۰ تا ۹۰ درصد ظرفیت خود را تکمیل کردند، معمولاً یک یا دو قاب به کندو اضافه می‌شود تا زنبورها، شهد اضافی را در نها ذخیره کرده و به عسل تبدیل کنند. اگر از یک جعبه عمیق، دو جعبه عمیق یا سه جعبه متوسط برای پرورش نوزادان استفاده کنید، بهتر است صبر کنید تا این جعبه‌ها تقریباً پر شوند و سپس قاب‌های عسل را اضافه کنید. من هر سه روش را آزمایش کرده‌ام، اما ترجیح می‌دهم از دو جعبه عمیق برای پرورش نوزادان استفاده کنم.
افزودن زودهنگام قاب‌های عسل ممکن است باعث شود زنبورها به‌جای گسترش افقی، به سمت بالا حرکت کنند. این فضای اضافی می‌تواند گرمای کندو را کاهش دهد و حفظ دمای مناسب برای لانه پرورش نوزادان را دشوار کند. همچنین، فضای بیش‌ازحد در مراحل اولیه ممکن است به نفوذ آفاتی مانند پروانه مومی یا سوسک کوچک کندو منجر شود. افزودن قاب‌های عسل نیازمند تشخیص دقیق و زمان‌بندی مناسب است.
تجربه نشان می‌دهد که زنبورها در محیطی نسبتاً شلوغ عملکرد بهتری دارند، در مقایسه با زمانی که فضای خالی و اضافی زیادی در اختیارشان باشد. اما اگر کندو بیش از حد پرجمعیت شود و فضای کافی برای گسترش نداشته باشد، ممکن است در کلنی بچه دهی رخ دهد. نظارت منظم و افزودن به‌موقع قاب‌های عسل در اواخر بهار و اوایل تابستان ، که معمولاً زمان جریان اصلی شهد و فصل بچه‌دهی کلنی است ، بسیار مهم است. کندویی که تازه تقسیم شده و ملکه‌ای از زمستان گذشته دارد، می‌تواند به‌سرعت گسترش یابد، در حالی که کندویی با ملکه جدید حدود پنج هفته زمان نیاز دارد تا به همان سطح برسد.
هنگامی که سلول‌های قاب عسل پر شد و دست‌کم ۸۰ درصد آن‌ها با موم درپوش‌گذاری شوند، عسل آماده برداشت است. اگر با تکان دادن قاب، شهد از سلول‌های باز ، خارج شود، عسل هنوز به محتوای آب ۱۸ درصد نرسیده و عسل نارس ، کیفیت مطلوب را ندارد و ممکن است تخمیر شود. وجود تعداد کمی سلول باز در میان تعداد زیادی سلول درپوش‌گذاری‌شده، کیفیت عسل را کاهش نمی‌دهد.
ابزار رفرکتومتر، که در کاتالوگ‌های تجاری زنبورداری موجود است، می‌تواند برای آزمایش محتوای آب عسل استفاده شود. این ابزار باید با شرایط محلی و رطوبت محیط کالیبره شود، و دستورالعمل آن همراه دستگاه ارائه می‌شود.
شاید علاقمند باشید مقاله ” راهنمای خرید و استفاده دستگاه استخراج عسل اکستراکتور ” را ملاحظه کنید 🌷
برداشتن قاب‌های عسل
برای جدا کردن زنبورها از قاب‌های عسل و انتقال آن‌ها به محل استخراج، روش‌های مختلفی وجود دارد. این کار باید در شرایط آب و هوایی مناسب، با لباس محافظ و تجهیزات آماده مانند دئدی، اهرم کندو و برس زنبورداری انجام شود. داشتن یک یا دو پوشش خارجی اضافی نیز مفید است. برنامه‌ریزی و آماده‌سازی تجهیزات، فرآیند را تسریع می‌کند.
چند پک دود در ورودی کندو، فِرمون‌های هشدار زنبورهای نگهبان را مخفی می‌کند. اگر زنبورها در بالای قاب عسل بسیار فعال باشند، چند پک دود زیر پوشش داخلی می‌تواند آن‌ها را آرام کند، توجه داشته باشید که دود بیش از حد ممکن است زنبورها را عصبی کند. من که با دو یا سه کندو کار می‌کنم، یک پوشش خارجی اضافی را وارونه در کنار کندو قرار می‌دهم و یک جعبه خالی برای قاب‌های عسل روی آن می‌گذارم تا قاب‌های درپوش شده را در آن قرار دهم.
قاب‌های کاملاً درپوش‌گذاری شده را جدا می‌کنم و قاب‌های نیمه در پوش شده را به کندو باز می‌گردانم یا در کندوی دیگری ترکیب می‌کنم. هر قاب را با برس به‌آرامی از زنبورها پاک می‌کنم، در جعبه خالی روی پوشش خارجی قرار می‌دهم و به‌سرعت جعبه را با پوشش خارجی دیگر یا تخته چوبی می‌پوشانم تا زنبورهای کنجکاو وارد نشوند. با افزودن هر قاب جدید، جعبه را به‌سرعت باز و بسته می‌کنم تا از ورود زنبورهای دیگر جلوگیری شود.
جعبه جمع‌آوری من روی یک چرخ‌دستی کوچک گلخانه‌ای قرار دارد و به‌محض پر شدن یک جعبه، جعبه خالی دیگری روی آن اضافه می‌کنم تا مجموعه دوم قاب‌های عسل را جمع‌آوری کنم. برخی زنبورداران از دمنده برگ برای جدا کردن زنبورها از قاب‌ها استفاده می‌کنند، اما این روش به نسبت روش برس‌زدن ، زنبورها را بیشتر پراکنده می‌کند. اگر بدانم یک جعبه عسل بیش از ۸۰ درصد قاب‌هایش درپوش‌گذاری‌شده و قصد دارم کل جعبه را بردارم، از تخته دود استفاده می‌کنم. کف تخته دود، که معمولاً از جنس نمد جاذب است، با ماده دافع زنبور مانند Bee-Quick یا Honey-B-Gone اسپری می‌شود.
تخته دود را با سمت نمد به سمت پایین روی جعبه عسل قرار می‌دهم. زنبورها این مواد را ناخوشایند می‌دانند و ظرف ۱۰ تا ۱۵ دقیقه جعبه عسل را ترک کرده و به جعبه‌های پایین‌تر می‌روند. پس از خروج زنبورها، جعبه عسل را برمی‌دارم، روی یک پوشش خارجی یا پایه محکم قرار می‌دهم و بلافاصله می‌پوشانم تا زنبورها وارد نشوند. زنبورداران تجاری اغلب به دلیل کارایی بالا از تخته‌های دود استفاده می‌کنند.
روش مورد علاقه من استفاده از تخته فرار است. این روش یک مرحله اضافی برای تنظیم جعبه‌های عسل کاملاً درپوش‌گذاری‌شده دارد، اما به همان اندازه روش برس‌زدن یا تخته دود مؤثر است. ابتدا بررسی می‌کنم که آیا قاب‌های یک جعبه عسل برای برداشت آماده هستند یا خیر. بازرسی سریع قاب‌های خارجی و نگاه به کف قاب‌ها اغلب برای این تصمیم کافی است. اگر قاب‌های خارجی و کف قاب‌ها درپوش‌گذاری‌شده باشند، کل جعبه عسل برای استخراج آماده است. جعبه عسل را همراه با زنبورها برمی‌دارم، یک فاصله‌دهنده زیر تخته فرار قرار می‌دهم تا زنبورها به آن فضا منتقل شوند، و جعبه عسل را روی تخته فرار بازمی‌گردانم.
روی جعبه عسل، دستمال کاغذی پهن می‌کنم و چند قطره عصاره بادام، که زنبورها از بوی آن خوششان نمی‌آید، می‌ریزم. سپس پوشش خارجی را بدون استفاده از پوشش داخلی جایگزین می‌کنم، زیرا پوشش داخلی شکاف دارد و نمی‌خواهم زنبورها به بالای جعبه عسل دسترسی داشته باشند. پس از ۲۴ تا ۴۸ ساعت، تقریباً تمام زنبورها از تخته فرار خارج شده و به کندوی پایین‌تر منتقل می‌شوند. اگر تخته فرار صبح زود نصب شود، تا بعدازظهر روز بعد اکثر زنبورها جعبه عسل را ترک کرده‌اند. اگر اواخر روز نصب شود، بهتر است تا پس‌فردا صبر کنید. جعبه عسل را به‌سرعت برمی‌دارم و بین دو پوشش خارجی قرار می‌دهم تا زنبورها نتوانند دوباره وارد شوند.
در اوایل تجربه زنبورداری‌ام، به جوانی کمک می‌کردم که در سال دوم زنبورداری‌اش بود. او تعریف کرد که جعبه‌های عسل را روز چهارشنبه برداشت و زیر سایه‌بان گاراژ گذاشت تا روز شنبه استخراج کند، اما زنبورهای صاحب کندو تقریباً تمام عسل را به کندوهایشان بازگرداندند. بنابراین، اگر فاصله زمانی بین برداشت جعبه عسل و استخراج وجود دارد، جعبه‌ها باید در محیطی خشک، گرم و مقاوم در برابر نفوذ زنبورها نگهداری شوند تا از غارت توسط زنبورهای دیگر یا آلودگی توسط آفاتی مانند مورچه‌ها یا پروانه مومی جلوگیری شود. لارو سوسک کوچک کندو در سه روز از تخم خارج می‌شود و فضولات آن‌ها عسل را غیرقابل‌استفاده می‌کند. اگر سوسک کوچک کندو مشکلی باشد، جعبه‌های عسل باید ظرف سه روز استخراج شوند.
استخراج و صاف کردن عسل
پس از برداشت قاب‌های عسل، نوبت به استخراج عسل می‌رسد. ابتدا درپوش‌های مومی را با چاقوی درپوش‌برداری برمی‌دارم. از چاقوی دندانه‌دار ساده هم می توان استفاده کرد ، اما در صورتی که تعداد قاب‌ها زیاد باشد ، چاقوی حرارتی زمان و انرژی کمتری مصرف می‌کند. چاقوهای حرارتی ، پیچی برای تنظیم دما دارند. با آزمون و خطا، دمایی را پیدا می‌کنم که درپوش‌ها را به‌راحتی برش دهد، ولی باید دقت شود که آن‌قدر داغ نشود که عسل یا موم را بسوزاند. حرکت اره‌ای رفت‌وبرگشتی هنگام کشیدن چاقو روی درپوش‌ها بهترین نتیجه را می‌دهد. برای نقاط فرو‌رفته‌تر، از چنگال درپوش‌برداری استفاده می‌کنم تا درپوش‌های مومی باز شوند و عسل آزاد شود. درپوش‌های مومی را در سینی درپوش‌برداری با دو لایه پارچه تنظیف با بافت ۶۰ میکرون می‌ریزم تا عسل همراه درپوش‌ها از پارچه عبور کند.
در محیط گرم، ممکن است یک روز طول بکشد تا عسل کاملاً از پارچه تنظیف خارج شود. پس از تخلیه بیشتر عسل، گوشه‌های پارچه را جمع کرده و آن را بالای ظرف باز آویزان می‌کنم تا عسل باقی‌مانده جمع شود. این پارچه مانند فیلتر دو لایه برای صاف کردن عسل مؤثر است و چند کیلوگرم عسل اضافی برای بسته‌بندی فراهم می‌کند. پس از برداشتن درپوش‌ها، قاب‌ها را در اکستراکتور شعاعی یا مماسی قرار می‌دهم تا عسل با نیروی گریز از مرکز استخراج شود.
اکستراکتورهای کوچک ممکن است دستی یا موتوری باشند. در اکستراکتورهای مماسی، باید قاب‌ها را یک یا دو بار چرخاند تا عسل از سمت دیگر قاب خارج شود. هنگامی که عسل در اکستراکتور جمع می‌شود، شیر خروجی (دریچه عسل) را باز می‌کنم تا عسل از صافی دو لایه یا الک عبور کند و ذرات موم، اجزای زنبور یا ناخالصی‌ها جدا شوند. باید مراقب بود که جریان عسل از ظرفیت صافی بیشتر نشود. در محیط گرم یا روزهای گرم‌تر، جریان عسل سریع‌تر است. با این حال، حتی در محیط گرم، ممکن است لازم باشد صافی‌ها گاهی تمیز یا تعویض شوند.
بسته‌بندی عسل
صافی‌های من بالای سطل‌های ۲۰ لیتری زیر اکستراکتور قرار دارند و عسل صاف‌شده را جمع‌آوری می‌کنند ، سپس صافی ها برای بسته‌بندی به پیشخوان آشپزخانه منتقل می‌شود. سطل‌ها را ۲۴ تا ۴۸ ساعت نگه می‌دارم تا حباب‌های ریز هوا و همچنین ذرات ریز به سطح آمده و جدا شوند.
عسلی که هنگام پر کردن شیشه‌ها با کمی کف سطحی وارد آن‌ها می‌شود، برای مصرف شخصی کنار گذاشته می‌شود، زیرا می‌توان این کف را هنگام باز کردن شیشه‌ها (غیرفروشی) به‌آسانی جدا کرد. پس از یک یا دو روز، عسل برای بسته‌بندی آماده است. من از شیشه‌های شفاف استفاده می‌کنم، چون بسیاری از آن‌ها پس از مصرف بازگردانده ، شسته و دوباره استفاده می‌شوند. در صورت کریستالی شدن عسل، می‌توان با گرم کردن ملایم آن را به حالت مایع اولیه بازگرداند. پس از بستن درپوش و مهر و موم شیشه‌ها، عسل برای عرضه آماده می‌شود. برای فروش تجاری، رعایت مقررات محلی صنایع کوچک خانگی در زمینه برچسب‌گذاری و الزامات ایمنی ضروری است.
بازگرداندن قاب‌های عسل
پس از استخراج عسل، قاب‌های خالی را دوباره به جعبه عسل بازمی‌گردانم. زنبورهای همان کندو از طریق شکاف پوشش داخلی به جعبه عسل دسترسی دارند و قاب‌ها را بدون آن‌که زنبورهای غریبه، زردپره‌ها یا سایر حشرات مزاحم وارد شوند، تمیز می‌کنند. این روش حتی بهتر عمل می‌کند اگر جعبه عسل به کندویی غیر از کندوی اصلی بازگردانده شود.
اگر زنبورها در جریان شهد پاییزی دوباره شروع به پر کردن قاب‌های خالی کنند، جعبه را بالای جعبه عمیق و زیر پوشش داخلی قرار می‌دهم تا هر بخشی را که بخواهند پر کنند. جعبه عسل کامل با ۸ یا ۱۰ قاب که پیش‌تر استفاده شده است، می‌تواند در فصل‌های بعدی با یک قاب کمتر مورد استفاده قرار گیرد. در این حالت، فاصله یکسان بین قاب‌ها باعث می‌شود زنبورها ،شانه‌ها را اندکی بیشتر از سطح قاب بیرون بکشند، که این کار باز کردن و برش درپوش‌ها را در برداشت‌های بعدی آسان‌تر می‌کند. برخی زنبورداران حتی جعبه عسل ۱۰ قابی را به ۸ قاب با فاصله یکسان کاهش می‌دهند، هرچند من شخصاً این روش را امتحان نکرده‌ام.
گاهی در لبه پایینی قاب‌های عسل، چند سلول پرورش نوزاد دیده می‌شود. اگر این سلول‌ها برش نخورند، دستگاه استخراج موتوری لاروهای موجود در سلول‌های درپوش‌گذاری‌شده را خارج نمی‌کند. اما لاروهایی که در سلول‌های بدون درپوش قرار دارند، هنگام استخراج خارج شده و در صافی جمع می‌شوند.
محصولات دیگر کندو
علاوه بر عسل، موم های درپوش‌ها می‌توانند برای ساخت شمع، بالم لب، صابون و لوسیون استفاده شوند. عسل را می‌توان برای تولید عسل خامه‌ای فرآوری کرد، مشابه فرآیند تبدیل شیر پرچرب به کره، اما این فرآوری را در مقاله دیگری مطرح خواهم کرد. بره‌موم را نیز می‌توان از لبه‌ها و تکیه‌گاه قاب‌های عسل تراشید و برای ساخت تنتور و درمان‌های طبیعی استفاده کرد، این فرآیند را نیز در مقاله‌ای دیگر به آن خواهم پرداخت. دیدن نتیجه تلاش‌ها و هزینه‌های زنبورداری با جمع‌آوری، استخراج، بسته‌بندی و فروش عسل همیشه لذت‌بخش است. زنبورهای عسل یکی از معدود گونه‌هایی هستند که با اشتیاق منبعی غذایی برای انسان‌ها تولید و فرآوری می‌کنند.
از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند بوده باشد. اگر در خصوص این مقاله تجربه یا نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.
به مقالات ما امتیاز بدهید! با دادن ستاره، نظرتان را ثبت کنید و به دیگر بازدید کنندگان کمک کنید تا بهترین مقالات را سریع‌تر پیدا کنند.
برای دیدن مقاله اصلی اینجا کلیک کنید
ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.
دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :
