بررسی رژیم غذایی و نیازهای تغذیه ای کلنی‌های زنبور عسل

بررسی رژیم غذایی و نیازهای تغذیه ای کلنی‌های زنبور عسل

زنبورهای عسل گونه‌ای شگفت‌انگیز با رفتارهایی منحصر به‌ فرد هستند. شاید تا به حال از خود پرسیده باشید که این حشرات دقیقاً چه می‌خورند، اما پاسخ روشنی پیدا نکرده‌اید. در این مقاله، اطلاعات و توضیحاتی دقیق درباره عادات تغذیه‌ای زنبورهای عسل و منابع غذایی آن‌ها ارائه خواهد شد.

این مقاله نه‌تنها آموزنده و روشنگر است، بلکه به شما کمک می‌کند تا به زنبورداری آگاه‌تر تبدیل شوید. با شناخت رژیم غذایی زنبورهای عسل، می‌توانید بهترین تغذیه را برای کلنی‌هایی که تحت مراقبت شما هستند فراهم کنید. آگاهی از رژیم غذایی زنبورها نه ‌تنها برای زنبورداران حرفه‌ای مفید است، بلکه برای افرادی که دغدغه حفظ جمعیت زنبورها را دارند، مانند زنبورداران حفاظتی و حتی عموم علاقه‌مندان نیز اهمیت دارد.

 عوامل مؤثر بر رژیم غذایی زنبورهای عسل

دو محیط اصلی وجود دارد که زنبورهای عسل در آن زندگی می‌کنند. نخست، طبیعت است که در آن هیچ‌گونه دخالت انسانی وجود ندارد. محیط دوم، فعالیت‌های زنبورداری است که در آن انسان در جنبه‌های مختلف زندگی زنبورها دخالت دارد. زمانی‌که زنبورداران برای زنبورهای عسل پناهگاه با استفاده از کندوهای زنبورعسل فراهم می‌کنند ، کلنی‌هایی که تحت مراقبت آن‌ها قرار دارند، احتمالاً رژیم غذایی متفاوتی از کلنی‌های زنبور عسل در طبیعت خواهند داشت.

همچنین، ارزش تغذیه‌ای کلی رژیم غذایی زنبورهای عسل در شرایط زنبورداری، تفاوت چشمگیری با ارزش تغذیه‌ای رژیم غذایی زنبورهای عسل در طبیعت دارد. عوامل متعددی باعث ایجاد این تفاوت‌ها در رژیم غذایی و ارزش تغذیه‌ای کلنی‌های زنبور عسلِ مدیریت‌شده و آن‌هایی که در طبیعت هستند می‌شوند. این عوامل عبارت‌اند از:

 ۱. تغذیه توسط زنبوردار

برخی از زنبورداران به کلنی‌های خود انواع مختلفی از خوراک‌ها را می‌دهند. این کار در برخی شرایط مانند مستقر کردن یک کلنی جدید در کندو  ، برای تضمین بقا یا یکپارچگی کلنی زنبورعسل ضروری است. زنبوردار باید نوع خوراکی را که به کلنی‌های خود می‌دهد با دقت انتخاب کند؛ بر اساس نیاز مشخص‌شده و هدفی که به دنبال آن است.

 ۲. ترکیب پوشش گیاهی مناطق چراگری زنبور عسل

مناطق چرایی که زنبورها در آن به جمع‌آوری منابع غذایی می‌پردازند، در ترکیب پوشش گیاهی تفاوت دارند. پوشش گیاهی در منطقه چرا، مهم‌ترین عاملی است که بر رژیم غذایی زنبور عسل تأثیر می‌گذارد. اگر پوشش گیاهی تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی مانند کشاورزی باشد، ارزش تغذیه‌ای آن با زمانی که زنبورها در مناطقی با پوشش گیاهی طبیعی چرا می‌کنند، تفاوت دارد.

شاید مطالعه مقاله ” نقش زنبوردار در پیشگیری از گرسنگی کلنی  ” را دوست داشته باشید 🌹

 ۳. رقابت بر سر منابع با گونه‌های دیگر

در طبیعت، زنبورهای عسل در سفرهای چرا با سایر گونه‌های گرده‌افشان، حشرات و پرندگان و دیگر رقبا بر سر منابع غذایی در رقابت هستند. از سوی دیگر، زنبورداران ممکن است رقابت بر سر منابع را برای کلنی‌های خود در مناطق چرا کاهش دهند؛ با استفاده از روش‌هایی مانند حذف گونه‌های رقیب از زمین‌هایی که کنترل آن‌ها را در اختیار دارند.

 موادی که زنبورهای عسل به عنوان غذا استفاده می کنند

کلنی‌های زنبورعسل تحت مدیریت انسان و چه آن‌هایی که در طبیعت زندگی می‌کنند، همگی از محیط اطراف خود منابع غذایی مشابهی را جمع‌آوری کرده و در کندو مصرف می‌کنند. زنبورها منابعی را که از گیاهان جمع می‌کنند برای تغذیه خود به‌کار می‌برند. آن‌ها همچنین از آب، به‌صورت نوشیدنی خالص یا در ترکیب با برخی خوراک‌های موجود در کندو استفاده می‌کنند.

با وجود شباهت‌هایی در نوع غذاهایی که زنبورهای عسل می‌خورند، تفاوت‌هایی نیز در رژیم غذایی انواع مختلف زنبورها وجود دارد. به‌طور کلی زنبورها از عسل، شهد، گرده و نان زنبور تغذیه می‌کنند. زنبورهای نر فقط از عسل تغذیه می‌کنند، اما در صورت دسترسی یا نیاز فوری ممکن است مقداری نان زنبور نیز مصرف کنند.

سایر خوراک‌هایی که برخی زنبورها در کلنی مصرف می‌کنند شامل ژل رویال است که توسط ملکه و لاروها (نوزادان) مصرف می‌شود. مدت‌زمانی که به لاروها ژل رویال داده می‌شود بستگی به این دارد که آیا زنبورهای کارگر می‌خواهند آن لارو به ملکه تبدیل شود یا خیر.

 ۱. عسل / شهد

عسل یکی از مواد غذایی بسیار مهم برای کلنی زنبورعسل است. عسل از شهدی به‌دست می‌آید که زنبورهای کارگر ماده (که زنبورهای چراگر نامیده می‌شوند) از گل‌های گیاهان جمع‌آوری می‌کنند. شهد در داخل کندو فرآیندهای متعددی را طی می‌کند تا به عسل تبدیل شود. زنبورهای عسل، عسل آماده را در سلول‌های مومی‌شکل (که به آن‌ها حجره‌های عسل یا شان عسل نیز گفته می‌شود) ذخیره می‌کنند. آن‌ها روی دهانه سلول‌های حاوی عسل را با لایه‌ای نازک از موم سفیدرنگ به نام «سرپوش» می‌پوشانند. این فرآیند را “سرپوش‌گذاری” می‌نامند.

شهد، محصول فتوسنتز گیاهان است؛ فرآیندی که در آن گیاه با استفاده از دی‌اکسید کربن و نور خورشید، مواد مختلفی برای مصرف خود تولید می‌کند. گیاه با انرژی خورشید، دی‌اکسید کربن را به قندها و سایر محصولات تبدیل می‌کند. این قندها در گیاه کاربردهای مختلفی دارند، از جمله تولید شهد در گل‌ها.

 زنبورهای عسل چگونه شهد را از گل‌ها جمع‌آوری می‌کنند؟

زنبورهای چراگر شهد را از گل‌های متنوعی جمع‌آوری کرده و به کندو می‌برند. گیاهان با استفاده از بو یا رایحه، زنبورها را به سمت گل‌های خود جذب می‌کنند. زمانی‌که یک زنبور روی گلی که دارای شهد است فرود می‌آید، از خرطوم خود استفاده می‌کند تا به مقدار زیاد شهد را بمکد و سپس شهد را وارد چینه‌دان (معده عسلی یا کیسه شهد) خود می‌کند. زنبورهای چراگر بخشی از شهد را برای تولید انرژی مورد نیاز بدنشان مصرف می‌کنند. شهد اضافه تا زمان بازگشت زنبور به کندو در چینه‌دان باقی می‌ماند.

 زنبورهای عسل چگونه عسل تولید می‌کنند؟

زمانی‌که زنبور چراگر به کندو باز می‌گردد، شهدی را که در چینه‌دان دارد، چندین بار از یک زنبور به زنبور دیگر منتقل می‌کند. آنزیم‌های موجود در چینه‌دان زنبورها، شهد قندی را به شکل خامی از عسل که هنوز رقیق است تبدیل می‌کنند. این انتقال پیاپی میان چندین زنبور باعث می‌شود بخشی از آب موجود در شهد نیز تبخیر و گرفته شود.

زنبورهای عسل سپس این عسل خام و نارس را در حجره‌های عسل ذخیره می‌کنند. آن‌ها با بال‌زدن و ایجاد جریان هوا، آب اضافی آن را تبخیر می‌کنند تا به عسل تبدیل شود. در نهایت زنبورها روی حجره عسل را با لایه‌ای نازک از موم می‌پوشانند. این پوشش باعث می‌شود عسل به‌راحتی نشت نکند و همچنین از فاسد شدن آن جلوگیری می‌کند.

 آیا زنبورهای عسل در داخل کندو از عسل استفاده می‌کنند؟

عسل ذخیره غذایی‌ای است که زنبورهای عسل برای استفاده در زمستان و سایر زمان‌هایی که امکان جمع‌آوری شهد وجود ندارد، ذخیره می‌کنند. فصل‌های بهار و تابستان، زمان‌هایی هستند که زنبورهای عسل مقدار زیادی عسل تولید می‌کنند.

تمام زنبورهای یک کلنی از عسل تغذیه می‌کنند یا به شکلی از آن بهره‌مند می‌شوند. حتی ملکه زنبور عسل نیز از طریق ژل رویالی که توسط زنبورهای پرستار جوان از طریق دهان تولید می‌شود بهره می‌برد. این زنبورها خود با مصرف عسل، شهد، گرده و آب، ژل رویال را تولید می‌کنند. ژل رویال ترکیبی پیچیده از لیپیدها، ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و قندهاست.

 ۲. گرده گل

گرده، ماده‌ای پودری‌شکل است که توسط بخش نر گل‌های گیاهان تولید می‌شود. این ماده چسبناک است و توسط بخش ماده گل برای انجام لقاح دریافت می‌شود. فرآیند و نتیجه انتقال گرده از اندام نر گل به اندام ماده آن را «گرده ‌افشانی» می‌نامند. گل‌ها می‌توانند خودگرده‌افشان یا دگرگرده‌افشان باشند. زنبورهای عسل یکی از عوامل اصلی گرده‌افشانی در چرخه گیاهان به‌شمار می‌آیند. آن‌ها با جابه‌جایی میان گل‌ها و تماس با آن‌ها، به‌طور ناخواسته دانه‌های گرده را از یک گل به گل دیگر از همان گونه گیاهی منتقل می‌کنند. گلی که لقاح یافته باشد، می‌تواند میوه و بذر تولید کند، اما گلی که لقاح نشده باشد، غیرمولد باقی می‌ماند.

 زنبورهای عسل چگونه گرده را جمع‌آوری می‌کنند؟

زمانی‌که زنبورهای چراگر از گل‌ها بازدید می‌کنند، گرده‌ای که از گل جدا شده است در کیسه‌های گرده یا سبدهای گرده روی پاهایشان جمع می‌شود. این گرده‌ها را هنگام بازگشت از سفرهای چرا به کندو می‌برند. زنبورهای کارگر داخل کندو، گرده را از کیسه‌های گرده زنبورهای چراگر دریافت کرده و آن را در سلول‌های مومی بخش‌های بیرونی قاب کندو قرار می‌دهند.

 زنبورهای عسل از گرده چه استفاده‌ای می‌کنند؟

گرده‌ای که در کندو موجود است، بعداً به‌عنوان خوراک مصرف می‌شود. با مخلوط کردن گرده با عسل، خوراکی به نام “نان زنبور” تهیه می‌شود. زنبورهای کارگر جوان (که به آن‌ها زنبورهای پرستار گفته می‌شود) مقدار زیادی نان زنبور مصرف می‌کنند. این خوراک به آن‌ها کمک می‌کند تا در بخش دهانی خود ژل رویال تولید کنند؛ ماده‌ای که برای تغذیه ملکه و نوزادان کلنی به‌کار می‌رود.

زنبورهای عسل با گنجاندن گرده در رژیم غذایی خود، فواید زیادی به‌دست می‌آورند. گرده منبعی غنی از پروتئین‌ها و چربی‌های مفید است. شهد و عسل، کربوهیدرات‌های مورد نیاز زنبورها را تأمین می‌کنند. بنابراین، گرده رژیم غذایی زنبورهای عسل را کامل می‌کند و آن را متعادل می‌سازد.

 ۳. نان زنبور

نان زنبور، نامی است که به ترکیب گرده با سایر منابع غذایی داده می‌شود که توسط زنبورهای عسل ساخته می‌شود. این ترکیب می‌تواند از گرده و عسل یا گرده و شهد تشکیل شده باشد. با این حال، ترکیب دقیق آن بسته به گیاهانی که زنبورهای کلنی از آن‌ها تغذیه می‌کنند، متفاوت است. بنابراین، ترکیب نان زنبور ممکن است از فصلی به فصل دیگر، از روزی به روز دیگر، و حتی در ساعات مختلف روز تغییر کند.

افزون بر این، زنبورها به‌صورت هدفمند میکروارگانیسم‌هایی مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها را به نان زنبور اضافه می‌کنند. در برخی موارد، به‌دلیل وجود این میکروارگانیسم‌ها، نان زنبور در هنگام ذخیره‌سازی دچار فرآیند تخمیر می‌شود. البته تخمیر به‌صورت محدود انجام می‌شود، زیرا نان زنبور تحت پوششی از عسل قرار دارد که اجازه ورود هوا را نمی‌دهد، و همچنین در فرآیند تهیه نان زنبور، گرده به‌صورت فشرده در سلول‌ها تا دوسوم حجم آن‌ها بسته‌بندی می‌شود.

زنبورداران و پژوهشگران بر این باورند که افزودن میکروب‌ها به نان زنبور به تجزیه ترکیبات پیچیده گرده کمک می‌کند و منجر به آزادسازی اسیدهای آمینه و سایر مواد مغذی مفید می‌شود. تخمیر و حضور میکروب‌ها در نان زنبور، خواص پروبیوتیکی برای دستگاه گوارش زنبورهای عسل دارد.

 چگونه می‌توان نان زنبور را تشخیص داد؟

نان زنبور معمولاً به شکل گلوله یا توده‌های کوچک است. در منابع عمومی، نان زنبور با نام‌های دیگری چون «آمبرُزیا» (Ambrosia) و «گرده زنبور» (Bee Pollen) نیز شناخته می‌شود. نان زنبور حاوی قندهای ساده، مواد معدنی، اسیدهای چرب، پروتئین‌ها و اسیدهای چرب حاصل از گرده و عسل یا شهد موجود در ترکیب آن است. همچنین، نان زنبور درصدی از سایر ترکیبات مفید و ضروری برای زنبورهای عسل را نیز در بر دارد.

 نان زنبور چگونه در کندو ذخیره می‌شود؟

نان زنبور، اصلی‌ترین روش ذخیره‌سازی گرده در محیط زندگی کلنی زنبورهای عسل است. این ماده به‌طور جداگانه از عسل و در بخش‌های متفاوتی از کندو ذخیره می‌شود. در یک کندو، نان زنبور را می‌توان در سلول‌های حاوی نوزاد یا در نزدیکی آن‌ها پیدا کرد. زمانی‌که زنبورهای عسل آماده‌سازی نان زنبور را به پایان می‌رسانند، آن را در سلول‌های نوزاد قرار داده و با مقدار کمی بزاق دهان خود مخلوط می‌کنند. سپس سطح آن را با مقدار کمی عسل می‌پوشانند تا آن را مهر و موم نمایند.

 ۴. آب

آب یکی از اجزای مهم رژیم غذایی زنبورهای عسل است. آن‌ها از آب برای نوشیدن استفاده می‌کنند و همچنین هنگام نیاز، برای رقیق‌سازی عسل به‌کار می‌برند. عسلی که درون کندو شکرک زده است، به‌راحتی با افزودن کمی آب به حالت قابل‌مصرف بازمی‌گردد. آب همچنین کارکردهای دیگری از جمله خنک کردن فضای داخل کندو در مواقع لازم دارد.

شما باید برای زنبورهای عسل خود منبعی ایمن از آب با کیفیت خوب فراهم کنید. برای دستیابی به بهترین کیفیت، باید اطمینان حاصل شود که زنبورها در محل آب غرق نمی‌شوند و آب عاری از مواد شیمیایی و آلاینده است. افزون بر این، آب باید تازه و فاقد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا باشد.

 ۵. ژل رویال

ژل رویال نوعی خوراک است که درون کندوی زنبور عسل توسط زنبورهای کارگر جوان تولید می‌شود. این زنبورها، زنبورهای ماده‌ای هستند که هنوز وظایف پرستاری خود را به پایان نرسانده و به مرحله چرا نرسیده‌اند. زنبورهای پرستار مسئول مراقبت از ملکه و نوزادان کلنی هستند. آن‌ها ژل رویال را درون دهان خود تولید می‌کنند.

برای تولید ژل رویال با بالاترین کیفیت، مصرف گرده یا نان زنبور، شهد یا عسل، و گاهی اندکی آب ضروری است. جوان‌ترین زنبورهای پرستار، ژل رویال با بهترین کیفیت را تولید می‌کنند و آن را به ملکه کلنی می‌خورانند. زنبورهای پرستاری که از نوزادان مراقبت می‌کنند نیز مقداری ژل رویال به آن‌ها می‌دهند.

 چه زنبورهایی ژل رویال می‌خورند؟

ملکه زنبور عسل بخش عمده‌ای از رژیم غذایی خود را از ژل رویال دریافت می‌کند. او در تمام طول زندگی خود، تنها مقدار بسیار ناچیزی عسل، شهد یا گرده مصرف می‌کند. نوزادان کلنی دومین گروه از مصرف‌کنندگان ژل رویال در کندوی زنبور عسل هستند. زنبورهای پرستار، تمامی لاروها را به‌مدت سه روز پس از بیرون آمدن از تخم، با ژل رویال تغذیه می‌کنند. پس از آن، رژیم غذایی لاروها به عسل و گرده یا نان زنبور تغییر می‌یابد.

لارویی که برای تبدیل شدن به ملکه برگزیده شده و در حجره ملکه یا حجره تعویضی قرار گرفته باشد، بیش از سه روز ژل رویال دریافت می‌کند. زنبورهای پرستار ممکن است تا ۷ روز آن را با ژل رویال تغذیه کنند.

 نتیجه گیری

کلنی‌های زنبور عسل برای زیست‌بوم خود به منابع متنوعی نیاز دارند. زنبورها تمامی منابع موردنیاز خود را از محیط اطراف جمع‌آوری می‌کنند. آن‌ها بخشی از این منابع را به‌عنوان خوراک مصرف می‌کنند تا اعضای کلنی قوی باقی بمانند و بتوانند وظایف مختلف خود را به‌درستی انجام دهند.

از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند و لذت‌بخش بوده باشد. برایتان آرزوی موفقیت داریم. 💐

اگر در خصوص این مقاله تجربه یا نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.

ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.

مقالات مرتبط :