جذابیت گیاهان برای جذب زنبور عسل

جذابیت گیاهان برای جذب زنبور عسل

یکی از بهترین اقدامات انجام شده دبرای جذب زنبور عسل به گیاه مورد نظر ما این است که زنبور عسل را به وسیله شربت شکر حاوی عصاره گلهای گیاه هدف مورد تغذیه قرار دهند و بدین طریق موجب جلب آنها به روی گلهای گیاه هدف شوند .

گرچه این روش تاکنون جنبه عملی و کاربردی پیدا نکرده است. دیده شده است اگر گیاه هدف با شربت شکر اسپری شود می توان زنبورها را به آن جلب کرد. ولی گرچه با این روش زنبورهای بیشتری روی گیاه هدف جلب می شوند ولی این زنبورها غالباً روی شاخ و برگ گیاه برای تغذیه از شربت متمرکز شده و کمتر روی گلهای آن فعالیت گرده افشانی می کنند.

بر اساس این ارتباط اخیراً یک ماده شیمیائی مشابه ترکیب فرمون ذکر شده تولید کرده اند که باید روی گلهای گیاه هدف اسپری شود تا موجب جلب زنبورها گردد. البته نتایج حاصله هنوز کاملاً مشخص و قطعی نمی باشد و احتیاج به تحقیقات تکمیلی است که توجیه کننده هزینه های انجام شده در مقابل سود حاصل از افزایش محصول باشد.

گرده های مورد علاقه زنبور عسل

به منظور انجام مطالعات گرده شناختی در مناطق خوانسار و فریدن استان اصفهان ضمن جمع آوری گرده های بساک گلها بصورت مستقیم، از کلنی های زنبورعسل معمولی (Apis mellifera L) نیز در شش ایستگاه مختلف استفاده گردید.

با نصب تله گرده برروی کندوها اقدام به جمع آوری گرده زنبوران عسل شد. سپس با روش ارتمن دانه ها رنگ آمیزی و از آنها اسلاید میکروسکوپی تهیه و ضمن مقایسه با گرده های بساک گیاهان، گیاهان مورد استفاده زنبوران عسل شناسایی خصوصیات هر یک طبق جدول فهرست خصوصیات دانه های گرده تعیین گردید.

نتایج نشان داد گیاهان مناطق مختلف از لحاظ طیف گرده شناسی (نوع گرده، درصد، گونه های گیاهی و …) کاملا از هم متمایز میباشند. به طوریکه طیف گرده های منطقه خوانسارعمدتا متعلق به تیره پروانه آسا و کاسنی هر کدام با ارزشی معادل ۶۶/۱۶% نعناع ۳۳/۱۳% چتریان ۱۰%، میخک ۶۶/۶% و سایر تیره ها ۶۹/۳۶% است.

در مناطق چادگان و سدبندزاینده رود طیف گرده ها عمدتا متعلق به تیره کاسنی با ارزشی معادل ۱۲/۲۱% پروانه آسا ۵/۱۵% چتریان ۶/۰۶%، و سایر تیره ها ۸۲/۴۱% است. در مناطق بوئین میاندشت و کرچمبو طیف گرده ها عمدتا متعلق به تیره پروانه آسا با ارزشی معادل ۳/۳۰%، نعنا ۱۸/۱۸%، کاسنی ۰۹/۹%، چتریان ۰۶/۶% و سایر تیره ها ۳۷/۳۶% است. در مناطق آغچه زرنه و شش جولان طیف گرده ها عمدتا مربوط به گیاهان تیره پروانه آسا و تیره کاسنی هر کدام با ارزشی معادل ۹۵/۲۱% ، نعناع ۶۳/۱۴%، چتریان ۸۷/۴% و سایر تیره ها ۷۳/۴۲% است.

استفاده بیشتر زنبوران عسل از گونه های زراعی و مرتعی مربوط به تیره های فوق به دلیل وجود مواد جذاب و مغذی در شهد و گرده گلهای آنهاست. بدیهی است استفاده از این گونه ها (گونه های خوشخوراک) در طرحهای مختلف کشاورزی، احیا مراتع و جنگل داری علاوه بر احیا پوشش گیاهی مناطق، در پرورش زنبور عسل، گرده افشانی و انتشار بیشتر گونه موثر خواهد بود.

ویژگی های گیاهان برای جلب زنبور عسل

نقش گیاهان عسل زا از نظر تامین نوع گرده و شهد در کیفیت عسل ما را بر آن داشت تا به ویژگی های این گیاهان در جلب زنبور عسل بپردازیم.

برای پی بردن ویژگی های گیاهان برای جلب زنبور عسل ، از روش مشاهده مستقیم و نصب تله گرده گیر استفاده شد. تعداد ۱۰ کندو در منطقه سیراچال که در ۴۰ کیلومتری شمال کرج – چالوس، با وسعت ۱۵۰۰ هکتار می باشد مستقر شد و با نصب تله گرده گیر بر روی کندوها، جمع آوری و برداشت گرده های حمل شده به هر کندو با رعایت فواصل زمانی ۳ روز، در ماه های خرداد تا پایان شهریور سال۱۳۸۳ انجام شد.

نمونه های گیاهان منطقه نیز جمع آوری شدند. از گرده های گیاهان و گرده های به دست آمده از تله گرده گیر با روش استولیز ارتمن لام میکروسکوپی تهیه شد. بررسی های مقایسه ای با میکروسکوپ آنالیز تصویری با نرم افزار Live ۳۰۰۰ انجام شد. ساچمه های گرده به دست آمده از تله گرده گیر در هر ماه بر اساس رنگ جدا و وزن شدند، ابعادشان اندازه گیری شد و درصد تراکم آنها تعیین شد.

مشاهدات مستقیم و آنالیز گرده ها نشان داد ۱۸ تیره و ۸۵ گونه گیاهی مورد استفاده زنبور عسل است. آزمایشها و بررسیها نشان داد که بیشترین میانگین درصد وزنی گرده های جمع آوری شده در تله گرده گیر ۴۷.۶ درصد مربوط به گرده های زرد رنگ است که به طور عمده از گیاه زرشک Berberis vulgaris می باشد. پس نوعی گزینش وجود دارد و نشانگرهای جذابیت گل نیز دخالت دارند. ولی نمی توان گفت که زرد، همیشه رنگ برتر در انتخاب زنبورها است.

رنگ چه برای گرده ها و چه برای گلبرگها می تواند یک عامل جذب زنبورها باشد ولی بخصوص در گرده ها عامل رنگ می تواند تحت تاثیر عوامل دیگر از جمله سطح پوشش و تعداد گل قرار گیرد. فراوانی رنگ جام گل در گلهای گزینش شده به ترتیب: زرد، صورتی، آبی و ارغوانی به یک نسبت و قرمز بوده است. گزینش یا انتخاب گرده مستقل از شهد است. در ماه وفور گرده دلخواه (زرشک) جمع آوری سایر گرده ها بسیار کم می شود. در ماه نقصان گرده دلخواه، دامنه جمع آوری و تنوع گرده ای وسعت می یابد.

دلایل برتری زنبور نسبت به سایر گرده افشان‌ها

• زنبورعسل نسبت به سایر حشرات گرده افشان دارای مزیت هایی می باشد
• جمعیت زنبور عسل نسبت به سایر حشرات گرده افشان بسیار زیاد می باشد.
• شعاع پرواز زنبور عسل بیشتر است.
• وفاداری و پایبندی زنبور عسل به یک منطقه مورد نظر بیشتر است.
• تأثیر سموم حشره کش که مصرف آنها روی محصولات کشاورزی معمول می باشد روی زنبور عسل کمتر از سایر حشرات گرده افشان اثر می نماید. به عبارت دیگر به واسطه قدرت تولید نسل زیاد و رفتارهای بخصوصی زنبور عسل، جمعیتی از این حشره که تحت تأثیر سموم قرار گرفته و از بین می روند سریعاً ترمیم و جایگزین می گردند.
• اطلاعات انسان در مورد پرورش، تکثیر و نگهداری زنبور عسل بیشتر از سایر حشرات گرده افشان است.
• زنبور عسل علاوه بر نقش اصل یاش در گرده افشانی گلها، تولید عسل، موم و سایر فرآورده های دیگر را می نماید که مورد توجه بیشتر می باشد.
• زنبور عسل را در هر شرایط آب و هوا می توان نگهداری نمود و سریعاً با آن شرایط سازش یافته و فعالیت می نماید.