راهنمای تولید عسل ارگانیک در کلنی‌های زنبور عسل | قسمت ۲

راهنمای تولید عسل ارگانیک در کلنی‌های زنبور عسل | قسمت ۲

9. استانداردهای عسل ارگانیک در کشور کانادا

9/1. مدیریت عملیات کشاورزی

• از بین بردن زنبوران در هنگام برداشت محصولات زنبور عسل ممنوع است.
• قطع عضو ملکه از جمله کندن بال هایش ممنوع است.
• تعویض ملکه در صورت مرگ ملکه قبلی مجاز می باشد.
• از بین بردن لاروهای تر در صورت آلودگی به واروآ جاکوبسونی مجاز می باشد.
• استفاده از مواد شیمیائی سنتز شده دفع کننده در مدت عملیات عصاره گیری شهد ممنوع است.
• منطقه ای که کندوها در آن واقع شده باید همراه شناسنامه زنبورستان ثبت شده باشد. بازرس با افراد مجاز باید مطلع شوند
• در هنگام عصاره گیری باید دقت کافی شود تا فرآیند عصاره گیری و ذخیره محصولات زنبورداری طبق مقررات صورت گیرد.
• انتقال ملکه ها و عملیات استخراج عسل نباید آرامش تعادل زنبوران عسل را به هم بزند

راهنمای تولید عسل ارگانیک در کلنی‌های زنبور عسل | قسمت 1

9/2. ویژگی های کندوها و مواد مورد استفاده در زنبورداری :

1. کندوها باید از مواد طبیعی که امکان آلودگی آنها به آلاینده های محیطی و کشاورزی وجود نداشته باشند ساخته شوند.
2. به استثناء محصولات اشاره شده فقط مواد طبیعی مثل بره موم ، موم و روغن های گیاهی را میتوان در کند و استفاده کرد
3. موم استفاده در ایجاد شانهای جدید باید از واحدهای ارگانیک تهیه شود یک مسئله در اینجا وجود دارد که در حالت استثنائی تولید موم ارگانیک قابل تهیه از بازار نباشد ممکن است توسط بازرسین تهیه آن از واحدهای مشابه مجاز شناخته شود.
4. استفاده از شانهای حاوی لارو برای استخراج عسل ممنوع است.
5. جهت محافظت از مواد قابهای کندوها و شانها ) بخصوص در مقابل آفت ها فقط استفاده از موادی که قبلا اشاره شده مجاز می باشد.
6. درمان فیزیکی مثل استفاده مستقیم از شعله ممنوع است.
7. برای تمیز و ضد عفونی کردن مواد ساختمان ها ابزار و ظروف و یا محصولات استفاده شده در زنبورداری استفاده غیره از مواد مناسبی که در قبل اشاره شده ممنوع می باشد.

9/3. دوره انتقال

1. محصول برداشت شده از یک زنبورستان ارگانیک بایستی مطابق با استانداردهای ارگانیک باشد بعضی کلنی هایی که به علل خاصی از وضعیت ارگانیک خارج شده اند باید حداقل به مدت یکسال قبل از برداشت اولین محصول تحت مدیریت ارگانیک مداوم باشند.
2. موم های ارگانیک بایستی جایگزین موم های غیر ارگانیک شوند.
3. کلنی ها و کندوها نباید به صورت چرخشی تحت مدیریت ارگانیک و غیر ارگانیک باشند .

9/4. منشاء زنبورها

• زنبورها باید از واحد پرورش ارگانیک تهیه شود.
• عسل یا دیگر محصولات زنبورستانهای دیگر نبایستی به عنوان ارگانیک برچسب زده شود. مگر این که حداقل به مدت شصت روز تحت مدیریت ارگانیک باشند

9/5. استقرار کندوها

زنبورستان ها بایستی در یک محدوده سه هزار متری دور از جاهایی که محصولات کشاورزی آنها سمپاشی شده اند قرار گیرند (۱۷)

9/6. تغذيه

• زنبور دار بایستی زنبورستان را در مناطق غنی از گیاهان مورد پسند زنبور عسل قرار دهد. وجود آب مناسب در محل نیز ضروری می باشد
• محل استقرار زنبورستان بایستی در مناطق ارگانیک یا عاری از سمپاشی باشد.
• غذای عمده زنبوران جوان باید عسل ارگانیک باشد.
• تغذیه زنبوران یا باید بعد از برداشت عسل صورت گیرد و یا پانزده روز قبل از آوردن شهد گیاهان به داخل کندو انجام پذیرد

9/7. مدیریت کلنی

1. کندوها بایستی تک تک علامت گذاری شده و به صورت منظم باز بینی و کنترل شوند. در مدت هر یک تا دو هفته منظم و بسته به شرایط آب و هوا و زمان سال
2. برای تمام عملیات انجام شده در زنبورستان باید یاداشت تهیه شود.
3. فعالیت های مدیریتی شامل استخراج عسل و ذخیره آن باید بر اساس مقررات ارگانیک صورت گیرد
4. جلوگیری از کنده شدن بال های ملکه
5. جلوگیری از کاهش جمعیت سالیانه کلنی های زنبوران عسل به دنبال فراوانی شهد. این بدین معنا است که باید کاری کرد تا در زمان و فور شهد در بیرون تعداد زنبوران داخل هر کند و زیاد باشند، یعنی کندوها در آن زمان در حداکثر قدرت باشند

9/8. ساختار کندو :

1. کندوها بایستی از مواد طبیعی مانند چوب و فلز الوار با تخته فشرده ساخته شوند. از چوب ها و موادی که مطابق با استاندارد نباشند استفاده نشود.
2. پایه های پلاستیکی اگر در موم های زنبور عسل ارگانیک استفاده گردد بهتر خواهد بود (۱۷).

9/9. بهداشت :

1. اقدامات بهداشتی بایستی مورد توجه قرار گیرد شامل انتخاب نسل زنبوران مقاوم به بیماری ها و بلایای شایع انتخاب مکانهای مناسب با شرایط ویژه برای قرار دادن کندوها دسترسی به عسل و گرده کافی، تجدید موم های داخل کندو
2. ضد عفونی و پاکسازی منظم تجهیزات و از بین بردن مواد و کندوهای آلوده
3. زنبوردار بایستی کلنی های قوی ایجاد کنند و کلنی های ضعیف را ادغام نماید. تجدید ملکه ها اگر لازم باشد صورت گیرد، حفظ تراکم کندو و بازرسی سیستمیک کلنی ها و جابجایی کلنی های بیمار به مناطق ایزوله باید اعمال شود

9/10. مدیریت بلایا و بیماری ها :

1. زنبوردار بایستی با دانش چرخه زندگی و رفتار زنبور و همچنین با مایتهای انگلی و ارگانیسم ها مسبب بیماری و دیگر بلایا آشنا باشد. زنبوردار همچنین باید برای بهبودی کلنی ها در حضور چنین آفت ها انگل ها یا بیماری ها تلاش کند.
2. زنبوردار بایستی از روشهای مدیریتی با تجهیزات مناسب برای کنترل بلایا و بیماری ها استفاده کنند.
3. شربت های بوتانیکال ممکن است در داخل کند و استفاده شوند به شرط آنکه چنین داروهایی مطابق با شرایط استاندارد باشد.
4. استفاده از داروهای سنتتیک و غیر سنتتیک باید مطابق با شرایط استاندارد صورت گیرد

9/11. استخراج، فرآوری و ذخیره سازی عسل

1. از استخراج عسل از شان حاوی لارو زنده جلوگیری شود.
2. زنبوردار می بایست استخراج و ذخیره عسل را طبق شرایط استاندارد انجام دهد. به طوری که گرمای عسل موقع استخراج نبایستی بیش از ۳۵ درجه سانتی گراد باشد.
3. عسل بایستی در جعبه های غیر قابل نفوذ هوا بسته بندی شود.
4. محصول تمیز و عاری از حشرات باشد.
5. زنبوردار نباید محول کندوی درمان شده با مواد دارویی را با بر چسب ارگانیک به فروش برساند

10. استاندارد عسل در ایران

عسل ماده طبیعی شیرینی است که زنبور عسل آن را از شهد گل ها با شکوفه ها، تراوش بخش زنده گیاهان یا ترشحات حشرات مکنده که بر روی قسمتهای زنده گیاهان هستند تولید میکند زنبور عسل شهد ها را جمع آوری و پس از اضافه کردن آنزیم های مختلف و فرآوری و تبخیر رطوبت اضافی و رساندن در کندو ذخیره می سازند.

10/1. عسل شکوفه با شهدت

عملی است که به طور عمده از شهد گل ها به دست می آید.

10/2. عسلک

عسلک از ترشحاتی که اغلب حشرات عامل ایجاد آن بر روی قسمت های زنده گیاهان هستند و یا از تراوش بخش زنده گیاهان به دست می آید.

10/3. عسل شان عسل با موم

عسل مواد ذکر شده بالا (عسل و عسلک) است که در خانه های مومی که لاقل چهار پنجم آن را پر کرده است قرار گرفته و به طور کلی دست نخورده باشد. این عسل ممکن است به صورت شان کامل و یا در قطعات کوچک تر عرضه شود

10/4. عسل بدون موم

عسل را می توان بر حسب روش جداسازی از موم نام گذاری کرد

10/5. عسل استخراج شده

عسلی است که پس از پولک برداری از شانهای بدون نوزاد به روش گریز از مرکز اکستراکتور(سانتر فیوژ) استخراج می شود

10/6. عسل فشرده شده

عسلی است که با پرس کردن شان های بدون نوزاد بر روی صفحه توری جدا می شود

10.7. عسل تخلیه شده

عسلی است که از خاالی کردن شان های بدون پولک و نوزاد به دست می آید

10/8. مواد خارجی

عبارتست از وجود هر گونه ماده ای غیر از عسل صاف شده مانند موم، قطعات بدن حشرات، قطعات گیاهی و غیره

10/9. عوامل نپذیرفتنی

مواد خارجی مانند ذرات گیاهی به استثناء گرده تمام یا قسمتی از بدن حشرات و هر گونه ماده خارجی دیگر از عوامل نپذیرفتنی هستند.

10/10. مواد افزودنی

افزودن هر نوع مواد خوراکی و افزودنی به عسل ممنوع میباشد به طور مثال اضافه کردن شکر، اسانس و غیره تقلب محسوب می شود.

10/11. حالت فیزیکی عسل طبیعی

عسل در شرایط محیطی از سیال و روان تا غلیظ و چسبناک و یا قسمتی تا کلا متبلور (رس کرده) می تواند متغیر باشد.

10/12. رنگ

بر حسب نوع گیاه مورد استفاده زنبور رنگ عسل از زرد گاهی تا قرمز تیره متغیر است.

10/13. عطر و بو

عطر و بوی عسل متناسب با گل و گیاهی است که زنبور از آن استفاده کرده است.

10/14. مزه

عسل باید دارای مزه شیرین مخصوص به خود و عاری از مزه سوختگی تخمیر و کپک زدگی و به طور کلی هر گونه مزه تا مطبوع باشد.

10/15. کف

در سطح عسل نباید هیچ گونه کفی موجود باشد.

10/16. ویژگی های شیمیائی

ویژگی های شیمیایی عسل باید مطابق با جدول شماره یک باشد:

آزمون باقیمانده داروها و آفت کش ها بنا بر در خواست خریدار و یا فروشنده انجام می شود. استانداردهای ملی زیر در این زمینه تدوین شده است.

• استاندارد ملی ایران ۷۰۸۷ عسل – باقیمانده داروهای دامی روش نمونه برداری برای کنترل – روش آزمون
• استاندارد ملی ایران ۲-۹۰۳۷ آفت کش ها – اندازه گیری باقیمانده آفت کش ها در غذاهای غیر چرب به روش چند ماده ای با استفاده از کروماتوگرافی گازی

10/17. ویژگی های میکروبیولوژی :

ویژگی های میکروبیولوژی عسل باید مطابق با استنداردهای 7610 عسل باشد

۱۱. استاندارد عسل در اروپا

11/1. رطوبت

هر چه میزان رطوبت عسل بیشتر باشد، احتمال تخمیر آن بیشتر است. در استاندارد جدید حداکثر میزان رطوبت ۲۱ گرم در ۱۰۰ گرم عسل پیشنهاد شده است. بر اساس استاندارد جدید عسل شیدر استثناء نشده و لذا حداکثر رطوبت برای عسل شیدر نیز همان ۲۱ میباشد. در عمل این میزان رطوبت به ندرت دیده میشود. در آزمایشات روزمره کنترل کیفیت انجام شده بر روی ۳۰۰۰۰ نمونه توسط کمیته بین المللی تعیین کیفیت عسل در طول سالهای ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۷، ۹۱ تا ۹۵ درصد همه عسل ها، میزان رطوبت کمتر از ۲۰ درصد داشته اند. همچنین در سوئیس این استاندارد در بیست سال گذشته به طور موفقیت آمیز مورد استفاده قرار گرفته تا اینکه در آخرین بازبینی سازمان غذایی سوئیس میزان حداکثر رطوبت ۲۱ را که اتحادیه اروپا پیشنهاد کرده بود، پذیرفت.

تعدادی از سازمانهای ملی زنبورداری مثل آلمان بلژیک اتریش ایتالیا و سوئیس حداکثر رطوبت عسل را بین ۱۸ تا 18.5 گرم در صد گرم عسل پذیرفته اند.

11/2. مواد معدنی (خاکستر)

خاکستر یک عامل کیفی و متمایز کننده عسل های مختلف از عسلک می باشد. میزان خاکستر عسل (عسل با منشاء گیاهی) نسبت به میزان خاکستر عسلک (عسل با منشاء حشرات) کمتر است. در حال حاضر، این معیار با هدایت الکتریکی جایگزین شده است. استفاده از معیار خاکستر به عنوان یک فاکتور تعیین کیفیت باید حفظ شود تا زمانی که هدایت الکتریکی عسل به عنوان استاندارد جهانی پذیرفته شود

11/3. اسيديته

استاندارد قدیمی عسل میزان حداکثر ۱۰ میلی آکی والان در هر کیلوگرم را پذیرفته بود که در دستور العمل کدکس تا ۵۰ میلی اکی والان در کیلوگرم افزایش پیدا کرده است. اگر چه تعدادی از عسل ها وجود دارند که به طور طبیعی اسیدیته بالا دارند

11/4. هیدروکسی متیل فورفورال :

فاکتور اصلی در تعیین کیفیت عسل و معرف حرارت دیدن عسل می باشد. در عسل های تازه، عملاً هیدروکسی متیل فورفورال ( HMF) وجود ندارد. اما با حرارت دادن عسل یا نگهداری در محل نامناسب در عسل ایجاد شده و به تدریج افزایش می باید این مقدار به PH عسل و درجه حرارت محل نگهداری بستگی دارد.

برخی از اتحادیه های زنبورداران اروپایی (آلمان، بلژیک، ایتالیا، اتریش) نمونه عسل خود را با عنوان عسل با کیفیت با حداکثر ۱۵ میلی گرم (HMF ) ارائه می کنند. مقدار هیدروکسی متیل فورفورال در تجارت بین المللی حداکثر ۱۰ میلی گرم در کیلوگرم پذیرفته شده است.

در طی ۱۰ سال کنترل مداوم عسل در انستیتو آنالیز عسل (IHA) در برمن آلمان در بیشتر از ۹۰٪ نمونه های عسل فرآوری شده ( 3۰۰۰۰ نمونه ) و بیشتر از ۸۵٪ عسل تجاری ( ۲۰۰۰ نمونه )، میزان HMF کمتر از ۳۰ میلی گرم بوده است

حداکثر میزان پذیرفته شده HMF توسط کدکس 6۰ میلی گرم در کیلوگرم است. ذخیره عسل در کشورهای گرمسیر باعث افزایش HMF میشود لذا پیشنهاد شده است که میزان حداکثر افزایش داده شود. آخرین پیشنهاد ارائه شده توسط اتحادیه اروپا حداکثر میزان استاندارد 4۰ میلی گرم در کیلوگرم میباشد. یک راه حل ممکن برای این فاکتور کیفی، ارایه یک استاندارد منطقه ای می باشد.

11/5. فعالیت دیاستاز (آمیلاز)

فعالیت دیاستاز، یک فاکتور کیفی است که در اثر ماندگاری عسل و حرارت تغییر میکند و نشانگر تازه بودن یا حرارت دادن عسل میباشد. حداقل استاندارد میزان فعالیت دیاستاز ۸ است. در کنترل روزانه و طولانی مدت استیتو آنالیز عسل در ۹۲ عسل های فرآوری نشده (۲۰۰۰) نمونه) و بیش از ۸۸ عسل های قله (۱۰۰۰) نمونه میزان فعالیت دیاستاز بیشتر از ۸ بوده است. در هنگام قرائت نتیجه دیاستاز باید در نظر داشت که برخی از عسل های تک گل به طور طبیعی دارای فعالیت دیاستازی پایین هستند

11/6. قندها

قسمت اعظم قندهای عسل را قندهای احیا کننده تشکیل می دهند ولی در عسلک مخلوط با عسل این وضعیت متفاوت بوده و بیشتر قندها را قندهای مرکب غیر احیا کننده مثل ملزتيون، مالتونی پوز و رافینوز تشکیل می دهند. با توجه به این یافته ها استاندارد قندها تعیین گردیده و بر خلاف استاندارد گذشته که میزان آن 6۰ گرم در صد گرم عسل بوده حداقل 4۵ گرم در صد گرم جهت قندهای احیا کننده پذیرفته شده است. با اندازه گیری قندهای احیا کننده، تفاوت بین مل و ملک تعیین می شود. اما این تفاوت ها را می توان با سایر روشها مثل استفاده از هدایت الکتریکی تعیین نمود. بحث های فراوانی برای جایگزینی اندازه گیری قندهای احیا کننده با قندهای اختصاصی وجود دارد که در قسمت بعد اشاره می شود

11/7. مواد جامد غیر قابل حل در آب

اندازه گیری مواد غیر محلول برای تعیین ناخالصی بیش از حد مجاز عسل ابزار مهمی می باشد. با وجودی که هم اکنون بخش قابل توجهی از عسل دنیا را با فشردن شان های عسل استخراج می کنند، امروزه تقریبا همه عسل های تجاری پس از سانتری فیوژ کردن استحصال میشوند. به نظر می رسد که میزان حداکثر مجاز (۰/۱ گرم در ۱۰۰ گرم عسل ) خیلی زیاد است. معمولاً در عسل ها میزان این مواد کم و در مقیاس 0.50 تا 0.005 گرم در ۱۰۰ گرم یافت می شود.

موم که میزان آن در استاندارد کدکس تعیین نشده ماده اصلی مواد غیر محلول است. به منظور صاف کردن عسل از فیلتر کاغذی استفاده می شود اما این متد تا کنون پذیرفته نشده است.

۱۲. معیارهای ویژه برای استاندارد بین المللی عسل

12/1. هدایت الکتریکی

امروزه هدایت الکتریکی بجای بررسی خاکستر مقیاس مناسبی برای تشخیص عسل از عسلک می باشد. این معیار به خاکستر و اسید موجود در عسل بستگی دارد. هر چه میزان این مواد بیشتر باشد هدایت الکتریکی بیشتر است. یک ارتباط خطی بین میزان خاکستر و هدایت الکتریکی برقرار است.

در اینجا C هدایت الکتریکی بر حسب هزارم ثانیه در سانتی متر (mS/cm) و A مقدار این مواد بر حسب گرم در۱۰۰ گرم عسل می باشد. C = 0.14 + 1.47 A

ارقام هدایت الکتریکی عسل ها عسل های تک گل و عسلک به دست آمده است. بر اساس این آمار میزان هدایت الکتریکی در عسل های مخلوط با عSلک باید کمتر از 0.8 mS/cm باشد و این میزان در ملک و عسل شاه بلوط بیشتر از 0.8 mS/cm میباشد. عسل تعدادی از گلها و همچنین مخلوط آنها، استثناء بوده و تفاوت فاحشی در میزان هدایت الکتریکی آنها وجود دارد.

با توجه به نیاز به اطلاعات بیشتر درباره عسل ها ضروری است استانداردهای عسلهای اختصاصی با منشاء گیاهی و جغرافیایی مختلف مشخص شود. اندازه گیری هدایت الکتریکی سهل و سریع بوده و به ابزارهای گران قیمت نیاز ندارد استفاده های فراوانی از آن برای تشخیص عسل های تک گل از یکدیگر و تمییز عسلک از عسل می شود. بنابراین مقدمتاً گنجاندن هدایت الکتریکی در استاندارد بین المللی پیشنهاد گردید.

12/2. قندهای اختصاصی

بر اساس آمار استاندارد عمومی مجموع فروکتوز و گلوکز ۶۰ گرم در صدگرم برای عسل و برای عسلک 4۵ گرم در صدگرم پیشنهاد گردیده است. در %۹۹ موارد آنالیز عسل می توان به این استاندارد اطمینان نمود. برای ساکاروز وضعیت اندکی پیچیده است. استاندارد عمومی ۵ گرم در صد گرم عسل را می توان در %۹۹ موارد پذیرفت

عسل های تک گل مثل عسل حبش اوتی، مرکباتف ماش معطر یا اسپرس یونجه و اقاقیا استثناء بوده و استاندارد ساکارز آنها ۱۰ گرم در صد گرم عسل می باشد. میزان استاندارد ساکاروز برای عسل اسطوخودوس ۱۰ گرم در صد، تعیین گردیده است.

مجموع میزان فروکتوز و گلوکز، خیلی به مجموع قندهای احیا کننده نزدیک است. چون این دو قند بیش از ۹۰٪ قندهای احیا کننده را تشکیل میدهند. در واقع استاندارد حداقل پیشنهاد شده برای جمع گلوکز و فروکتوز عسل ۶۰ گرم در صد گرم عسل و برای عسلک 45 گرم در صد گرم میباشد. برای قندهای احیا کننده در عسل میزان ۶۵ گرم در صد گرم عسل و برای عسلک همان 45 گرم در صد گرم پذیرفته شده است.

تعیین استاندارد برای عسل های اختصاصی نتایج مثبتی را برای کنترل معمول عسل به دنبال خواهد داشت. در حال حاضر میزان قند نمونه عسلهای تجاری از نظر استاندارد بررسی میشوند اما این بررسی پاسخگوی کیفیت عسل نمی باشد و ضرورت دارد میزان قند نمونه های عسل از جنبه های مختلف کیفیت مورد بررسی قرار گیرند. در این راستا نسبت فروکتوز به گلوکز و غلظت ساکارز شواهد خوبی برای تفکیک بین عسل های تک گل از یکدیگر می باشند. همچنین میزان ملزنیوز، مالتوتر بوز و دو الیگوساکارید دیگر معیار خوبی برای تفکیک عسلک موجود در عسل است. همچنین طیف اختصاصي قندها اطلاعاتی درباره کیفیت اعتبار و رسیده بودن عسل ارایه می نماید

12/3. فاکتورهای کیفی فوق استاندارد

تعدادی معیار کیفی مفید علاوه بر مقررات معمول بین المللی وجود دارد که برای تعیین کیفیت عسل به کار می رود

12/4. فعالیت انورتاز (استاندارد تازگی عسل)

این آنزیم اختصاصاً به حرارت و ذخیره سازی عسل حساس میباشد و به عنوان معیار تازگی عسل شناخته می شود. برای عسل تازه و حرارت ندیده عدد انورتاز ۱۰ پیشنهاد گردیده و برای عسل هایی که دارای فعالیت آنزیمی پایین می باشند عدد انورتاز بیش از 4 تعیین شده است. اگر چه فعالیت انورتاز همانند دیاستاز از نظر طبیعی تفاوت زیادی می کنند. ولی اثر آن در تعیین کیفیت عسل ثابت شده است. فعالیت انورتاز در اتحادیه های زنبورداران آلمان و بلژیک مورد استفاده می باشد

12/4/1. پرولین

میزان پرولین عسل نشانگر رسیده بودن و طبیعی بودن عسل است و میزان پایین آن نشانگر نارس بودن یا تغذیه دستی کند و با شکر است برای عسل خالص ۱۸۰ میلی گرم در کیلوگرم پرولین میزان حداقلی است که برای آزمایشگاه های کنترل پذیرفته شده است. به هر حال باید در نظر داشت که بسته به نوع عسل میزان پرولین تفاوت زیادی خواهد داشت

12/4/2. گردش نوری

انحراف نور در اثر قندهای مختلف عسل یک معیار مهم است. اندازه گیری انحراف نور در حال حاضر در یونان، ایتالیا نگلستان برای تشخیص عسل از عسلک به کار میرود. در ایتالیا مشخص گردید که عسل از نظر گردش نوری ارزش منفی داشته در صورتی که عسلک دارای گردش نوری مثبت است. این که آیا این روش قابلیت شناسایی عسل های مناطق مختلف جغرافیایی را دارد بستگی به مطالعات آنی دارد.

از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند و لذت‌بخش بوده باشد. برایتان آرزوی موفقیت داریم. 💐

اگر در خصوص زنبورداری ارگانیک ، تجربه یا نظر خاصی دارید، لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.

مقالات مرتبط :