رقص زنبور عسل؛ چگونه انتخاب گل‌ها موفقیت کلنی را تعیین می‌کند

رقص زنبور عسل؛ چگونه انتخاب گل‌ها موفقیت کلنی را تعیین می‌کند

انتخاب گل ها

ویژگی های فردی زنبورها و موفقیت کلنی

نویسنده: جی اوانز، آزمایشگاه زنبور USDA بلتسویل

در ماه‌های گرم نیمکره شمالی، گل‌های متنوع و فراوانی برای زنبورهای عسل شکوفا می‌شوند و کلنی‌های شما احتمالاً با شوق در حال جمع‌آوری گرده و شهد هستند. زنبورها وقت خواندن این مقاله را ندارند، اما پژوهش‌های اخیر درباره تصمیم‌گیری‌های فردی و جمعی آن‌ها هنگام جست‌وجوی منابع غذایی، بینش‌های ارزشمندی ارائه کرده است.

این یافته‌ها نه‌تنها برای باغبانان، زنبورداران، و کشاورزان کاربرد عملی دارند، بلکه شما را به تحسین زنبوری وامی‌دارند که از کندو خارج می‌شود تا برای کلنی‌اش پاداش جمع‌آوری کند.

برای برانگیختن کنجکاوی‌تان، خود را جای زنبوری تصور کنید که یکی از هم‌نوعانش در کندو با رقص وگل (رقصی که مسیر گل‌ها را نشان می‌دهد) شما را به سوی منبعی غذایی هدایت می‌کند. این رقص، که زنبورهای گرده‌آور موفق اجرا می‌کنند، فاصله و جهت گل‌ها (بر اساس زاویه نسبت به موقعیت خورشید) را به دیگر زنبورها نشان می‌دهد. هدایت دقیق برای صرفه‌جویی در انرژی کلنی حیاتی است، زیرا زنبورها باید منابعی با ارزش انرژی بیشتر از آنچه در پرواز مصرف می‌کنند، به دست آورند.

زمانی که اکولوژی و رفتارهای جست‌وجوی غذا را مطالعه می‌کردم، دیدگاه‌های اقتصادی بر پژوهش‌ها سایه افکنده بودند. در آن زمان، باور بر این بود که موجوداتی مانند پرندگان، زنبورهای عسل، و حلزون‌ها با هوشمندی کامل عمل می‌کنند؛ آن‌ها باید با کمترین انرژی و در امان ماندن از شکارچیان یا شرایط دشوار محیطی، مانند شوری خاک، بیشترین منابع را به دست می‌آوردند. اما اکنون پژوهشگران دریافته‌اند که طبیعت بسیار پیچیده‌تر از این مدل‌های ساده است. رفتارهای ظریفی مانند رقص زنبورها برای نشان دادن مسیر گل‌ها، جهانی را آشکار می‌کند که فراتر از محاسبات خشک اقتصادی عمل می‌کند.

شاید دوست داشته باشید مقاله ” اهمیت نقش زنبور عسل در گرده افشانی ” را ملاحظه کنید 🌷

رقص‌های وگل زنبور عسل

رقص‌های وگل چندان دقیق نیستند و تصویری تقریبی از آنچه زنبور رقصنده از سفر خود به خاطر دارد، ارائه می‌دهند. این تقریبی بودن در فاصله و جهت باعث می‌شود زنبوری که جذب رقص شده، برای یافتن منبع غذایی یا جایگزینی برای آن، خود ابتکار عمل به خرج دهد. در مقاله‌ای با عنوان « تفاوت‌های فردی بر موفقیت ارتباطی در زنبورهای عسل تأثیر می‌گذارد »، منتشرشده در ۲۴ فوریه ۲۰۲۵ در ژورنال Current Biology (DOI: 10.1016/j.cub.2024.12.047)، لورا مک‌هنری و همکارانش در دانشگاه ویرجینیا ، بیش از ۶,۰۰۰ زنبور را با رنگ‌های متنوع علامت‌گذاری کردند.

زنبورهای علامت گذاری شده با رنگ

لورا این زنبورهای رنگارنگ را به شوخی «زنبورهای کاغذ رنگی جشن » نامید، چون از بالا شبیه تکه‌های کاغذ رنگی بودند. آن‌ها با کندوهای مشاهده‌ای، رقص‌های وگل موفق (زنبورهای جذب‌شده با موفقیت به ایستگاه طعمه شکر ،درست رسیدند.) و رقص‌های بعدی زنبورهای تازه ‌جذب‌ شده را بررسی کردند. این مطالعه نشان می‌دهد که زنبورها برای سنجش فاصله از معیارهایی مانند میزان تلاش، نشانه‌های دیداری، و زمان استفاده می‌کنند، چگونه این اطلاعات را در مغز خود ذخیره می‌کنند، و چگونه این خاطرات را به رقصی انتزاعی تبدیل می‌کنند.

یکی از یافته‌های کلیدی این پژوهش، که ادامه کارهای مارگارت کوویلون (سرپرست آزمایشگاه) این است که زنبورها در انجام وظایفشان یکسان عمل نمی‌کنند. به گفته نویسندگان: «ما پیشنهاد می‌کنیم که زنبورهای گرده‌آور را نه واحدهای یکسان، بلکه افرادی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد در نظر بگیریم که رفتارهایشان بر ویژگی‌های جمعی کلنی تأثیر می‌گذارد.

 این دیدگاه می‌تواند درک ما از ارتباطات حشرات اجتماعی را عمیق‌تر کند.» به‌طور خاص، زنبورهای رقصنده اولیه در جذب‌های موفق، اغلب فاصله تا منبع غذایی را بیش از حد اعلام می‌کردند، در حالی که زنبورهای جذب‌شده فاصله‌ای کوتاه‌تر و دقیق‌تر را برای همان منبع تبلیغ می‌کردند. شاید برخی زنبورها تصور می‌کنند مسافت بیشتری پیموده‌اند و با شور و حرارت درباره آن رقص می‌کنند! پژوهشگران معتقدند این بزرگ‌نمایی فاصله ممکن است راهی هوشمندانه باشد تا زنبورهای جذب‌شده، در صورتی که زاویه خروج درست باشد، در مسیر رفت یا برگشت منبع را پیدا کنند و برای جمع‌آوری فرود آیند.

وفاداری به گل در رفتار زنبور های عسل

نشانه دیگری از ویژگی های فردی زنبورها در «وفاداری به گل» دیده می‌شود، یعنی تمایل آن‌ها به وفاداری به یک نوع گل پس از رسیدن به توده‌ای از گل‌هاست. این رفتار که از تجربه‌های گذشته یا ژنتیک زنبور (یا هر دو) ناشی می‌شود، باعث می‌شود زنبورها در یک توده گل، دیگر منابع غذایی مناسب را نادیده بگیرند. مانند این است که برای خرید شیر و کره به فروشگاه بروید، در حالی که هم‌خانه‌تان میوه و سبزیجات را تهیه می‌کند. شاید این روش خیلی کارآمد نباشد، اما برای کلنی جواب می‌دهد. بیشتر پژوهش‌ها درباره وفاداری به گل روی زنبورهای گرده (با کلنی‌های کوچک‌تر و مسیرهای پرواز کوتاه‌تر) انجام شده، اما نتایج آن برای زنبورهای عسل نیز قابل تعمیم است.

در یادداشت علمی «جست‌وجوی گل و الگوی رفتار با گل‌ها در تعیین وفاداری به گل در زنبورهای گرده»، منتشرشده در ۱۴ فوریه ۲۰۲۵ در ژورنال Apidologie (DOI: 10.1007/s13592-025-01152-5)، مایکل لاتورف و همکارانش زنبورهای گرده را در توده‌های گل پارک‌های شهری آلمان ردیابی کردند. ۷۶٪ و ۹۰٪ از زنبورهای دو گونه مختلف به یک نوع گل وفادار ماندند، حتی با وجود گزینه‌های متعدد در هر توده. زنبورهایی که وفاداری خود را تغییر دادند، سرنخی کلیدی ارائه کردند: آن‌ها اغلب به گل‌هایی با رنگ مشابه روی آوردند، حتی اگر این گل‌ها از گیاهان کاملاً متفاوت بودند. می‌دانیم زنبورها از رنگ و بو برای انتخاب گل استفاده می‌کنند، اما این مطالعه نشان داد که رنگ گل، به‌عنوان ویژگی آموخته‌شده، نقش اصلی را ایفا می‌کند.

برای بررسی دقیق‌تر تأثیر رنگ‌ها، کنتارو تاکاگی و کازوهارو اوهاشی گل‌های پلاستیکی مصنوعی به رنگ‌های آبی، زرد، یا نارنجی-زرد طراحی کردند، آن‌ها ابتدا با تلاش بسیار به زنبورهای چراگر آموختند که رنگ گل نشان‌دهنده کیفیت شهد نیست. این فرآیند زمان‌بر بود و روزانه فقط ۱ تا ۶ زنبور کارگر برای آزمایش آماده می‌شدند. سپس از زنبورها خواستند که در توده‌های گل با فاصله‌های ۲٫۵ تا ۱۰ سانتی‌متر، بین گل‌های زرد و آبی انتخاب کنند.

فاصله‌ای که انرژی کمی مصرف می‌کرد. زنبورها پس از انتخاب یک رنگ، معمولاً به آن وفادار می‌ماندند، به‌ویژه در توده‌های کوچک و متراکم گل‌ها. اما هنگامی که گل‌هایی با دو سایه متفاوت زرد ارائه شدند، رفتارشان تغییر کرد. در توده‌های شطرنجی با ۲۰ گل، زنبورها به‌ندرت بین رنگ‌ها جابه‌جا شدند، اما در توده‌های کوچک‌تر با ۴ گل از هر رنگ، در برابر سایه‌های زرد کمتر وفادار بودند. این تغییر به‌ویژه در آرایش‌های متناوب (یک گل از هر رنگ) بیشتر دیده شد.

این یافته‌ها برای زنبورهای شما و باغ‌هایتان چه معنایی دارند؟ گیاهان ترجیح می‌دهند گرده را در میان گونه خودشان جابه‌جا کنند، بنابراین کاشت باغی با توده‌های نسبتاً متراکم می‌تواند گرده‌افشانی را تقویت کند. برای زنبورها، وفاداری به یک نوع گل در توده‌های متراکم، انرژی کمتری مصرف می‌کند. میزان تراکم ایده‌آل به تعداد توقف‌های زنبور در هر سفر و تعداد گل‌های پاداش‌دهنده بستگی دارد، اما توده‌هایی با حداکثر ۲۰ گل برای ایجاد فرصت تخصص موقت کافی به نظر می‌رسد.

با توجه به ویژگی های فردی زنبورها، زنبور بعدی ممکن است به نوع دیگری از گل وفادار باشد، بنابراین در نهایت همه گل‌های شما گرده‌افشانی می‌شوند و کلنی مجموعه‌ای متنوع از گرده و شهد دریافت می‌کند. اگر علاقه‌مند هستید و هنوز در حال طراحی باغ خود هستید، توده‌های متراکم گل‌ها و آرایش‌های یکنواخت از آن‌ها بکارید و رفتار زنبورها را هنگام بازدید از گل‌ها مشاهده کنید. آیا به یک نوع گل وفادارند؟ آیا این وفاداری در باغی با ترکیب یکنواخت‌تر به چالش کشیده می‌شود؟

ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.

دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :