مدیریت کنه واروآ در زنبورداری؛ راهنمای عملی و کامل

مدیریت کنه واروآ در زنبورداری؛ راهنمای عملی و کامل

مدیریت کنه واروآ

نوشته: Richard Wahl

با نزدیک شدن به اواخر تابستان و آغاز پاییز، کنترل تعداد کنه‌های واروآ در کندوها اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. در حالی که جمعیت زنبورها برای زمستان کاهش می‌یابد، تعداد کنه‌ها اغلب به‌سرعت افزایش می‌یابد. تا پیش از سال ۱۹۸۷، زنبورداران در آمریکا نگران کنه‌ها نبودند، اما از زمان ورود کنه‌های واروآ به این کشور، این آفت به‌سرعت در سراسر آمریکا گسترش یافت و بسیاری از کلنی‌های وحشی را نابود کرد.

مشابه این وضعیت، استرالیا تا سال ۲۰۲۲ با مشکل کنه مواجه نبود. در اروپا، که از اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل ۱۹۷۰ با کنه‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کرد، روش‌های کنترلی توسعه یافتند و زنبورداران آمریکایی از این تجربیات بهره بردند. کنه واروآ ابتدا در جنوب شرقی آسیا روی گونه زنبور عسل شرقی (Apis cerana) یافت شد که به‌طور طبیعی در برابر این کنه مقاوم بود. اما این کنه به گونه زنبور عسل غربی (Apis mellifera)، که فاقد این مقاومت است، منتقل شد.

سال‌هاست که پژوهشگران و زنبورداران تلاش می‌کنند نژادی مقاوم از Apis mellifera به کنه‌ها پرورش دهند، اما موفقیت محدودی داشته‌اند. بنابراین، پایش، آزمایش و درمان کنه‌ها در صورت بالا بودن تعداد آن‌ها برای جلوگیری از نابودی کلنی‌ها ضروری است. کنه‌های واروآ، به‌عنوان انگل‌های خارجی، با تغذیه از چربی بدن زنبورها و لاروها، آن‌ها را ضعیف می‌کنند. این کنه‌ها ویروس‌های خطرناکی مانند ویروس بال تغییرشکل‌یافته (DWV) و ویروس فلج حاد زنبور (ABPV) را به زنبورها منتقل می‌کنند.

این ویروس‌ها، که مستقیماً وارد بدن زنبور می‌شوند، سیستم دفاعی طبیعی زنبورها را دور زده و به‌سرعت در کلنی پخش می‌شوند. حضور کنه‌ها همچنین سیستم ایمنی زنبورها را تضعیف می‌کند و زنبور‌ها را در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند. کلنی‌هایی که تعداد کنه‌هایشان زیاد است، به‌ویژه در اواخر زمستان یا اوایل بهار، اگر تعداد کنه‌ها در پاییز کنترل نشده باشد ، اغلب فرو می‌پاشند.

 چرخه زندگی کنه واروآ

کنه‌های ماده بالغ واروآ در مرحله‌ای به نام مرحله فورتیک روی زنبورهای کارگر یا نر سوار می‌شوند. در این مرحله، کنه‌ها با تغذیه از چربی بدن زنبورها و جابه‌جایی بین آن‌ها در داخل کندو حرکت می‌کنند. هدف کنه پیدا کردن سلول پرورش نوزادان در حال درپوش‌گذاری است تا بتواند با خیال راحت تولید مثل کند. کنه‌ها نمی‌توانند خارج از سلول درپوش‌گذاری‌شده تولیدمثل کنند و اگر به زنبوری متصل نباشند، تنها چند روز زنده می‌مانند.

وقتی کنه ماده سلولی را که قرار است به‌زودی درپوش‌گذاری ‌شود پیدا می‌کند، طی ۶ تا ۲۰ ساعت آینده وارد آن شده و خود را مخفی می‌کند تا سلول درپوش‌گذاری شود. پس از درپوش‌گذاری، کنه شروع به تخم‌گذاری می‌کند. اولین تخم معمولاً کنه نر غیربارور است و ۲ تا ۳ روز پس از درپوش‌گذاری گذاشته می‌شود. تخم‌های بعدی، که با فاصله کمی بیش از یک روز گذاشته می‌شوند، ماده‌های بارور هستند.

این فرآیند مشابه تخم‌گذاری ملکه است که تخم‌های بارور به کارگر و تخم‌های غیربارور به نر تبدیل می‌شوند. کنه‌های جوان با تغذیه از چربی بدن شفیره زنبور، چندین پوست‌اندازی را طی می‌کنند. کنه نر در حدود ۵ روز بالغ شده و با خواهرانش جفت‌گیری می‌کند، سپس می‌میرد. کنه ماده اولیه و یک یا دو دخترش همراه با زنبور بالغ از سلول خارج می‌شوند. کنه‌های ماده سپس به دنبال زنبورهای جدید برای سواری و سلول‌های جدید برای تولیدمثل می‌گردند.

 کنه‌ها به سلول‌های نر جذب می‌شوند، زیرا این سلول‌ها ۲ تا ۳ روز بیشتر درپوش‌گذاری‌شده باقی می‌مانند و امکان تولید یک یا دو کنه اضافی را فراهم می‌کنند. بنابراین، یک کنه ماده می‌تواند در هر چرخه تولیدمثل ۱ تا ۳ کنه ماده تولید کند. کنه‌های ماده در تابستان تا ۲ ماه و در زمستان تا ۴ تا ۶ ماه زنده می‌مانند و در صورت وجود سلول‌های پرورش جدید، چرخه تولیدمثل را ادامه می‌دهند.

تولید کنه‌ها در تابستان، زمانی که سلول‌های پرورش فراوانند، به اوج می‌رسد. در این فصل، جابه‌جایی زنبورها بین کندوها (drifting) نیز افزایش می‌یابد. اگر زنبوری با شهد، گرده یا آب به کندویی غیر از کندوی خود وارد شود، احتمالاً پذیرفته می‌شود و ممکن است کنه‌ای با خود بیاورد. اگر زنبوردار همسایه کنه‌های کندویش را کنترل نکند، این جابه‌جایی می‌تواند تعداد کنه‌ها را افزایش دهد.

شاید علاقمند باشید مقاله ” زنبورداری لذت‌بخش؛ کاهش استرس و بازگرداندن اشتیاق کار ” را ملاحظه کنید 🌷

تست تعداد کنه‌ها

یکی از بخش‌های کلیدی مدیریت تلفیقی آفات (IPM) آزمایش تعداد کنه‌ها است. تشخیص زود هنگام به زنبورداران کمک می‌کند تا درباره سلامت کندو تصمیم‌گیری کنند و در صورت نیاز درمان را آغاز کنند. سه روش رایج برای آزمایش تعداد کنه‌ها وجود دارد: 1) استفاده از توری کف کندو، 2 ) روش پودر قند و روش شست‌وشو با الکل. 3 ) هر روش مزایا و محدودیت‌های خود را دارد.

 ۱. روش توری کف کندو

در این روش، به‌جای کفی یکپارچه، از توری استفاده می‌شود تا کنه‌های جدا شده از زنبورها روی سینی چسبناک زیر آن بیفتند. پس از تمیز کردن سینی با کاردک رنگ، می‌توان آن را با اسپری روغن زیتون پوشش داد تا کنه‌ها بهتر بچسبند. پس از ۱ تا ۳ روز، تعداد کنه‌های جمع‌شده شمرده شده و میانگین ریزش کنه در ۲۴ ساعت (با تقسیم تعداد کنه‌ها بر تعداد روزها) محاسبه می‌شود.

اگر این میانگین ۱۰ کنه یا بیشتر در روز باشد، درمان توصیه می‌شود. این روش آسیبی ندارد و بدون نیاز به باز کردن کندو انجام می‌شود ، اما به دلیل مخلوط شدن کنه‌ها با سایر زباله‌های کندو، کم‌دقت است. با این حال، برای بررسی اثربخشی درمان مفید است؛ اگر پس از درمان تعداد کنه‌ها به‌سرعت کاهش یابد، درمان مؤثر بوده است.

 ۲. تست پودر قند

برای این روش، باید حدود ۳۰۰ زنبور (نصف پیمانه) از قاب‌های حاوی لارو جمع‌آوری شوند، زیرا کنه‌ها معمولاً در این مناطق هستند تا به سلول‌های در حال درپوش‌گذاری دسترسی پیدا کنند. زنبورها را می‌توان با تکان دادن آرام قاب در ظرف یا کشیدن آرام پیمانه روی پشت زنبورها جمع‌آوری کرد.

تعیین میزان آلودگی كلنی به كنه واروآ با استفاده از پودر شكر

دو قاشق غذاخوری پودر قند به ظرف اضافه کرده و زنبورها را حدود ۲ دقیقه تکان می‌دهید تا کاملاً با پودر پوشیده شوند. این کار کنه‌ها را جدا می‌کند. سپس، درپوش ظرف را با توری جایگزین کرده و پودر قند و کنه‌ها را در کاسه سفید حاوی کمی آب تکان می‌دهید. کنه‌های قهوه‌ای روشن در آب قابل‌شمارش‌اند، زیرا پودر قند حل می‌شود. تعداد کنه‌ها را بر ۳ تقسیم کنید تا درصد کنه‌ها به دست آید.

درمان در بهار برای ۱٪ (۳-۴ کنه)، در تابستان برای ۲٪ (۶-۹ کنه) و در پاییز برای ۳٪ (۹-۱۲ کنه) توصیه می‌شود. این روش به زنبورها آسیب کمتری می‌رساند و آن‌ها می‌توانند به کندو بازگردند، اما دقت آن به چسبندگی کنه‌ها، رطوبت محیط و تکنیک زنبوردار بستگی دارد.

 ۳. تست شست‌وشو با الکل

این روش دقیق‌ترین روش تشخیص آلودگی کلنی است. حدود ۳۰۰ زنبور (نصف پیمانه) به روش بالا جمع‌آوری شده و با نصف پیمانه مایع شست‌وشوی شیشه خودرو در زمستان یا الکل ۷۰٪ در ظرف شفاف مخلوط می‌شوند. ظرف را یک دقیقه تکان می‌دهید تا کنه‌ها جدا شوند. کنه‌ها به ته ظرف فرو می‌روند و زنبورها روی سطح شناور می‌مانند. تعداد کنه‌ها شمرده می‌شود و آستانه درمان مشابه روش پودر قند است. این روش بسیار دقیق است، اما زنبورهای نمونه را از بین می‌برد. با این حال، قربانی کردن ۳۰۰ زنبور برای نجات هزاران زنبور دیگر در کلنی ارزشمند است.

تشخیص میزان آلودگی کلنی به کنه واروآ با استفاده از الکل

انتخاب روش آزمایش به اهداف زنبوردار، شرایط کندو و فلسفه مدیریت بستگی دارد.

 درمان کنه‌های واروآ

زنبورداران به‌طور طبیعی تمایل دارند استفاده از درمان‌های شیمیایی را به حداقل برسانند. با این حال، با شیوع گسترده کنه‌های واروآ در جمعیت‌های زنبور عسل غربی (Apis mellifera)، مدیریت بدون مواد شیمیایی تقریباً غیر ممکن است. روش‌های غیر شیمیایی مانند برداشتن قاب‌های نر، استفاده از توری کف کندو یا وقفه پرورش (مثل قفس کردن ملکه یا تقسیم کندو) می‌توانند به مدیریت کنه‌ها کمک کنند، اما به‌تنهایی کافی نیستند.

درمان‌های شیمیایی برای مبارزه با کنه واروآ متنوع‌ هستند؛ برخی را می‌توان با قاب‌های عسل در کندو استفاده کرد، اما برخی دیگر نیازمند حذف قاب‌های عسل هستند تا عسل مصرفی انسان آلوده نشود. جزییات این درمان‌ها گسترده است و در این مقاله پوشش داده نمی‌شود. برخی درمان‌ها به دما حساس‌اند یا نیاز به شرایط دمایی خاص دارند.

محصول جدید VarroxSan، تأیید شده توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) یک درمان مبتنی بر اسید اگزالیک با آزادسازی آهسته است که از تحقیقات رندی اولیور الهام گرفته شده و از اسید اگزالیک حل‌شده در گلیسیرین و جذب ‌شده توسط حوله‌های کوچک (اسفنج‌های سوئدی) استفاده می‌کند. من با توجه به دانش شیمی‌ام، دستورالعمل او را آزمایش کردم و با نتایج مطلوب، آن را جایگزین روش قطره‌ای اگزالیک کردم.

توضیحات کامل درباره VarroxSan همراه با تجربه یک شرکت زنبورداری در وب‌سایت Foxhound Bee Co و همچنین تحقیقات رندی اولیور در arjanbee.ir در دسترس است. روش استفاده آن مشابه HopGuard3 است؛ بدین صورت که نوارهای مقوایی آغشته به محلول اگزالیک/گلیسیرین بر روی قاب‌های پرورش قرار داده می‌شوند.

 برنامه درمان من

در سال‌های اولیه زنبورداری‌ام، به پایش کنه‌ها توجه کافی نداشتم و چند کندو را از دست دادم. در سال‌های اخیر با پایش و درمان منظم، طی دو فصل از سه فصل گذشته، ۱۰۰٪ کندوهایم زمستان را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. برنامه‌ام با وقفه پرورش شروع می‌شود. ملکه‌های زمستان‌گذرانده را به کندوهای پنج قابی منتقل کرده و می‌فروشم، و کندوهای اصلی را برای پرورش ملکه جدید رها می‌کنم. این وقفه پرورش باعث مرگ اکثر کنه‌های زمستان‌گذرانده می‌شود، زیرا برای حدود یک ماه سلول پرورش جدیدی ندارند.

هنگام تقسیم، یک قاب نر بسته نشده کنار قاب‌های پرورش باقی‌مانده قرار می‌دهم. کنه‌ها به دلیل زمان طولانی‌تر درپوش‌گذاری به این قاب‌ها جذب می‌شوند و پیش از خروج نرها، قاب را برمی‌دارم. سپس در اواخر تیرماه یا اوایل مردادماه آزمایش را انجام می‌دهم و در صورت نیاز با Formic Pro درمان می‌کنم، اما معمولاً نتیجه آزمایش تعداد کنه‌ها صفر یا یک را نشان می دهد. در اواخر مرداد دوباره آزمایش می‌کنم و اگر تعداد کنه‌ها به ۲٪ برسد، از Formic Pro استفاده می‌کنم.

تا سه سال پیش، در اواخر مهر ماه اگر تعداد کنه‌ها به ۳٪ می‌رسید، از روش قطره‌ای اگزالیک استفاده می‌کردم. اما در سه سال گذشته، از روش گلیسیرین/اگزالیک خشک‌شده رندی اولیور استفاده کرده‌ام و پدهای آن را در زمستان در کندوها نگه داشته‌ام، که به موفقیت بیشتر در زمستان‌گذرانی کمک کرده است.

زنبورداران اکنون می‌توانند از VarroxSan تأییدشده توسط سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا استفاده کنند که در کاتالوگ‌های تجهیزات زنبورداری موجود است. در مدیریت کنه‌ها، برخلاف ضرب‌المثل زنبورداری که «از ۱۰ زنبوردار بپرسید، ۱۲ پاسخ می‌گیرید»، ۹۸ تا ۹۹٪ زنبورداران معتقدند که بدون پایش، آزمایش و درمان کنه‌ها، کندوها از دست خواهند رفت.

برای دیدن مقاله اصلی اینجا کلیک کنید

ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.

دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :