مدیریت کنه واروآ در زنبورداری؛ راهکارهای آزمایش و درمان

مدیریت کنه واروآ در زنبورداری؛ راهکارهای آزمایش و درمان

زنبورداری به سبک وال مطلبی برای زنبوردارهای تازه کار

ارتباطات درون کلنی

نوشته: Richard Wahl

با نزدیک شدن به پایان تابستان و ورود به پاییز، باید مطمئن شویم که تعداد کنه‌های واروآ تا حد ممکن تحت کنترل است. در این زمان از سال، در حالی که جمعیت زنبورها برای آمادگی زمستان کاهش می‌یابد، تعداد کنه‌ها اغلب به شدت افزایش می‌یابد. تا حدود سال ۱۹۸۷، زنبورداران در ایالات متحده نگران کنه‌ها نبودند. در آن سال کنه‌ها برای اولین بار در آمریکا مشاهده شدند و خیلی زود در سراسر کشور پخش شدند و بسیاری از کلونی‌های وحشی را نابود کردند. مشابه این موضوع هم در استرالیا بوجود امد و تا سال ۲۰۲۲ آنها با مشکل کنه مواجه نشده بودند.

زنبورداران آمریکایی تا زمانی که کنه‌ها در آمریکا به مشکلی جدی تبدیل شدند، توجه زیادی به روش‌های کنترل کنه ها توسط اروپایی ها نداشتند. از آنجا که اروپای شمالی از اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰ با مشکل کنه دست و پنجه نرم می‌کرد، ما در آمریکا از بسیاری از استراتژی‌های آنها برای کنترل کنه‌ها استفاده کردیم.

کنه‌های واروآ ابتدا در جنوب شرقی آسیا روی زیرگونه زنبور عسل شرقی (آپیس  سرانا) یافت شدند که به طور طبیعی مقاومتی در برابر کنه‌ها داشتند. اما به دلایلی، کنه‌ها به زیرگونه زنبور عسل غربی (آپیس ملیفرا) منتقل شدند که این مقاومت را نداشتند. محققان و زنبورداران سال‌هاست که تلاش می‌کنند نژادی از آپیس ملیفرا را پرورش دهند که مانند آپیس  سرانا در برابر کنه‌ها مقاوم یا تحمل‌پذیر باشد، اما موفقیت محدودی داشته‌اند.

بنابراین، برای زنبورداران بسیار مهم است که تعداد کنه‌ها را بررسی کنند، آزمایش انجام دهند و در صورت بالا بودن تعداد کنه‌ها، درمان را آغاز کنند، وگرنه خطر از دست دادن زنبورهایشان وجود دارد. اگرچه کنه‌های واروآ انگل‌های خارجی هستند، اما با تغذیه از چربی بدن زنبور و لارو، آنها را ضعیف می‌کنند. کنه‌ها هنگام تغذیه، ویروس‌های مضری مانند ویروس دفرمه شدن بال (DWV) و ویروس فلج حاد زنبور (ABPV) را مستقیماً به بدن زنبور منتقل می‌کنند.

این عفونت‌های مستقیم، دفاع طبیعی زنبورها را دور رده و باعث گسترش سریع ویروس‌ها در کلونی می‌شوند. حضور کنه‌ها همچنین سیستم ایمنی زنبورها را تضعیف می‌کند و آنها را در برابر بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر می‌سازد. در نتیجه، کلونی‌های به شدت آلوده اغلب در اواخر زمستان یا اوایل بهار، به‌ویژه اگر تعداد کنه‌ها در پاییز زیاد بوده باشد، از بین می‌روند.

آشنایی با چرخه زندگی کنه

وقتی کنه‌های ماده بالغ واروآ روی زنبورهای کارگر یا نر در کندو سوار می‌شوند، در مرحله‌ای به نام مرحله فورتیک قرار دارند. در این مرحله، کنه روی بدن زنبور بالغ تغذیه می‌کند و از یک زنبور به زنبور دیگر (معمولاً درون کندو) منتقل می‌شود. در این زمان، کنه به دنبال سلول لاروی است که به زودی درپوش‌گذاری می‌شود تا بتواند در آنجا تولید مثل کند. کنه‌ها نمی‌توانند خارج از سلول درپوش‌گذاری‌شده تولید مثل کنند و اگر از کندو خارج شوند و به زنبوری متصل نباشند، تنها چند روز زنده می‌مانند.

هنگامی که کنه ماده سلول مناسب را پیدا می‌کند، در عرض ۶ تا ۲۰ ساعت به داخل آن می‌خزد و مخفی می‌شود تا زمانی که سلول درپوش‌گذاری شود. پس از درپوش‌گذاری، کنه شروع به تخم‌گذاری می‌کند. اولین تخم معمولاً نر غیربارور است و ۲ تا ۳ روز پس از درپوش‌گذاری گذاشته می‌شود. تخم‌های بعدی هر یک روز و نیم گذاشته می‌شوند و تخم‌های ماده بارور هستند. این فرآیند شبیه تخم‌گذاری ملکه است که تخم‌های بارور به کارگرهای ماده و تخم‌های غیربارور به زنبورهای نر تبدیل می‌شوند.

فرزندان کنه در حالی که از چربی بدن شفیره زنبور تغذیه می‌کنند، چندین بار پوست‌اندازی می‌کنند. کنه نر در حدود ۵ روز بالغ می‌شود و با کنه‌های ماده خواهر خود جفت‌گیری می‌کند، سپس همراه با زنبور کارگر یا نر بالغ از سلول خارج می‌شوند. کنه نر می‌میرد، اما کنه ماده اولیه و یک یا دو دخترش همراه با زنبور بالغ از سلول خارج می‌شوند. سپس کنه‌های ماده به دنبال زنبورهای جدید و سلول‌های آماده درپوش‌گذاری می‌گردند تا چرخه را ادامه دهند. تصور می‌شود که کنه‌ها می‌توانند بوی شیمیایی سلول‌های نر را حس کنند و به آنها جذب می‌شوند، زیرا این سلول‌ها ۲ تا ۳ روز بیشتر در مرحله درپوش‌گذاری باقی می‌مانند و زمان بیشتری برای تولید یک یا دو کنه اضافی فراهم می‌کنند.

بنابراین، یک کنه ماده می‌تواند در هر چرخه تولید مثل، ۱ تا ۳ کنه ماده تولید کند. کنه ماده در تابستان تا ۲ ماه و در زمستان تا ۴ تا ۶ ماه زنده می‌ماند و در این مدت، اگر سلول‌های لاروی جدید در دسترس باشد، چرخه تولید مثل را ادامه می‌دهد. به طور طبیعی، تولید کنه در تابستان که سلول‌های لاروی فراوان هستند، به اوج خود می‌رسد. در تابستان، جابجایی زنبورها بین کندوها بیشتر اتفاق می‌افتد. اگر زنبوری شهد، گرده یا آب به کندویی بیاورد، احتمالاً اجازه ورود پیدا می‌کند، حتی اگر کندوی خودش نباشد. به این ترتیب، اگر زنبوردار همسایه تعداد کنه‌ها را به خوبی مدیریت نکند، زنبورهای مهاجر از کندوهای مجاور می‌توانند کنه‌ها را با خود به کندوی شما بیاورند و تعداد کنه‌ها را افزایش دهند.

آزمایش تعیین آلودگی به کنه‌

یکی از عناصر کلیدی مدیریت یکپارچه آفات (IPM) آزمایش برای تعیین میزان آلودگی کنه‌هاست. تنها با تشخیص زودهنگام، زنبورداران می‌توانند تصمیمات درستی درباره سلامت کندوها و نیاز به درمان بگیرند. سه روش رایج برای آزمایش تعداد کنه‌ها وجود دارد: استفاده از تخته زیرین مشبک، روش رول شکر پودری و روش شستشو با الکل. هر کدام از این روش‌ها محدودیت‌ها و نقاط قوت خود را دارند.

شاید علاقمند باشید مقاله ” روش‌های کنترل کنه‌های واروآ با رویکرد مدیریت یکپارچه آفات (IPM) ” را ملاحظه کنید 🌹

روش تخته زیرین مشبک (کفباز) در این روش، به جای تخته زیرین چوبی یکپارچه، از یک صفحه مشبک نوری استفاده می‌شود که کنه‌های جدا شده از زنبورها از آن عبور کرده و روی یک سینی چسبناک زیر آن می‌افتند. پس از تمیز کردن تخته با یک کاردک رنگ آمیزی، می‌توان آن را با اسپری روغن زیتون یا اسپری نچسب آشپزی پوشاند. من کشف کرده ام که اسپری‌های مبتنی بر روغن زیتون بهترین عملکرد را دارند.

پس از ۱ تا ۳ روز، تعداد کنه‌های جمع‌شده را بشمارید و میانگین افت کنه در ۲۴ ساعت را محاسبه کنید. تعداد کنه‌ها را بر تعداد روزهایی که سینی تمیز شده در کندو بوده تقسیم کنید. اگر میانگین افت کنه ۱۰ عدد یا بیشتر در روز باشد، اکثر زنبورداران توصیه می‌کنند که درمان لازم است. این روش غیرفعال‌ترین روش است، زیرا نیازی به باز کردن کندو ندارد و تخته مشبک می‌تواند برای مشاهده مداوم در جای خود باقی بماند. اما هرچه تخته مدت بیشتری در جای خود باشد، شمارش دقیق‌تر دشوارتر می‌شود، زیرا زباله‌های کندو نیز از مشبک عبور می‌کنند.

این روش کم‌دقت‌ترین روش آزمایش محسوب می‌شود، زیرا تعداد کنه‌های جدا شده به رفتار بهداشتی کلونی بستگی دارد که می‌تواند بسیار متفاوت باشد. با این حال، تخته‌های مشبک راه خوبی برای بررسی نتایج درمان هستند. اگر پس از ۱ یا ۲ روز از درمان، افت کنه قابل توجهی مشاهده شود، می‌توان فرض کرد که درمان تا حدی مؤثر بوده است.

روش پودر شکر

برای این روش، باید حدود ۳۰۰ زنبور (تقریباً نصف فنجان) جمع‌آوری کنید. این زنبورها باید از قاب‌های لاروی باشند، زیرا کنه‌ها معمولاً در این مناطق حضور دارند تا به سلول‌های لاروی آماده درپوش‌گذاری دسترسی پیدا کنند. برای جمع‌آوری، می‌توانید یک قاب لاروی را به آرامی در یک ظرف تکان دهید یا یک ظرف را به آرامی روی پشت زنبورهای روی قاب لاروی بکشید تا زنبورها به داخل ظرف بیفتند.

پیشنهاد می کنیم مقاله ” تعیین میزان آلودگی كلنی به كنه واروآ با استفاده از پودر شكر ” را مطالعه کنید 🌹

سپس نصف فنجان زنبور را به ظرف آزمایش منتقل کنید. دو قاشق غذاخوری شکر پودری به ظرف اضافه کنید و زنبورها را به مدت حدود ۲ دقیقه در شکر بغلتانید تا کاملاً پوشیده شوند. شکر باعث جدا شدن اکثر کنه‌ها می‌شود. سپس درپوش ظرف را با یک توری مشبک جایگزین کنید و شکر و کنه‌های جدا شده را در یک کاسه سفید با کمی آب تکان دهید. شکر پودری در آب حل می‌شود و کنه‌های قهوه‌ای تیره قابل شمارش خواهند بود.

تعداد کنه‌ها را بر ۳ تقسیم کنید تا درصد کنه‌های موجود در نمونه به دست آید. اگر درصد کنه‌ها در بهار ۱٪ (۳ تا ۴ کنه)، در تابستان ۲٪ (۶ تا ۹ کنه) یا در پاییز ۳٪ (۹ تا ۱۲ کنه) یا بیشتر باشد، درمان لازم است. این روش برای زنبورها ملایم‌تر است، زیرا می‌توانند به کندو بازگردند و خود را از شکر تمیز کنند. دقت این روش به توانایی کنه‌ها در چسبیدن به زنبورها، شرایط رطوبت و تکنیک زنبوردار بستگی دارد.

روش شستشو با الکل

 این روش دقیق‌ترین است. مایع شستشوی شیشه خودرو در زمستان یا الکل ایزوپروپیل ۷۰٪ به همان اندازه مؤثر هستند. مانند روش شکر پودری، ۳۰۰ زنبور (نصف فنجان) جمع‌آوری کنید. زنبورها و نصف فنجان مایع شستشو یا الکل را به یک ظرف شفاف اضافه کنید و به مدت یک دقیقه به خوبی تکان دهید تا کنه‌ها جدا شوند. کنه‌ها به ته ظرف فرو می‌روند، در حالی که زنبورها به سمت بالا شناور می‌شوند. سپس می‌توانید کنه‌های ته ظرف را بشمارید. توصیه‌های درمانی مانند روش شکر پودری است. این روش بسیار دقیق است، اما زنبورهای نمونه را می‌کشد. با این حال، فدا کردن ۳۰۰ زنبور برای حفظ ده‌ها هزار زنبور دیگر در کلونی منطقی است.

در صورت تمایل مقاله ” تشخیص میزان آلودگی کلنی به کنه واروآ با استفاده از الکل ” را مطالعه کنید 🌹

درمان کنه‌ها

زنبورداران به طور طبیعی تمایل دارند استفاده از درمان‌های شیمیایی را به حداقل برسانند. با گسترش کنه‌های واروآ در تقریباً تمام جمعیت‌های زنبور عسل آپیس ملیفرا، تقریباً غیرممکن است که فقط از روش‌های غیرشیمیایی استفاده شود و انتظار داشت کلونی‌ها زنده بمانند. اگرچه روش‌های غیرشیمیایی مانند حذف قاب‌های لاروی نر، استفاده از تخته‌های مشبک یا وقفه در پرورش لارو (مثل قفس کردن ملکه یا تقسیم کندو) می‌توانند به کنترل کنه کمک کنند، اما به تنهایی کافی نیستند و گاهی نیاز به درمان‌های شیمیایی وجود دارد.

گزینه‌های شیمیایی متنوعی وجود دارند که برخی را می‌توان در حضور قاب‌های عسل استفاده کرد، اما برخی دیگر فقط زمانی که عسل برای مصرف انسانی در کندو نیست، قابل استفاده هستند. یک منبع عالی برای استفاده زنبوردارها کتاب ۳۲ صفحه‌ای «ابزارهای مدیریت واروآ» منتشرشده توسط ائتلاف سلامت زنبور عسل (۱ اوت ۲۰۲۲) است که به صورت آنلاین یا چاپی در دسترس است.

سیستم درمانی من

باید اعتراف کنم که در چند سال اول زنبورداری‌ام به اندازه کافی در بررسی کنه‌ها دقیق نبودم و به همین دلیل چند کندو را از دست دادم. در سال‌های اخیر، با آزمایش و درمان دقیق‌تر، در دو فصل از سه فصل گذشته، ۱۰۰٪ موفقیت در زمستان‌گذرانی داشته‌ام. رژیم درمانی من با وقفه در پرورش لارو شروع می‌شود.

ملکه‌های زمستان‌گذرانده را به بچه کلونی‌های پنج قابی منتقل می‌کنم و می‌فروشم، و کندوهای اصلی را برای پرورش ملکه‌های جدید رها می‌کنم. این وقفه باعث مرگ اکثر کنه‌های زمستان‌گذرانده می‌شود، زیرا برای حدود یک ماه سلول‌های لاروی جدید برای تولید مثل در دسترس ندارند. هنگام تقسیم، یک قاب نر بافت را کنار قاب‌های لاروی باقی‌مانده قرار می‌دهم. کنه‌ها به دلیل زمان طولانی‌تر درپوش‌گذاری به این قاب‌ها جذب می‌شوند و قبل از خروج زنبورهای نر، قاب را خارج می‌کنم.

سپس در اواخر ژوئن یا اوایل ژوئیه آزمایش می‌کنم و در صورت لزوم با اسید فرمیک پرو درمان می‌کنم. معمولاً در این زمان تعداد کنه‌ها صفر یا یک است و نیازی به درمان نیست. در اواخر اوت دوباره آزمایش می‌کنم. اگر تعداد کنه‌ها به آستانه ۲٪ برسد، از فرمیک پرو استفاده می‌کنم. تا حدود سه سال پیش، در اواخر اکتبر و بین تعطیلات شکرگزاری و کریسمس، در صورت رسیدن به آستانه ۳٪، از روش قطره‌ای اسید اگزالیک استفاده می‌کردم.

در سه سال گذشته، از روش اسید اگزالیک و گلیسیرین خشک‌شده “رندی اولیور” استفاده کرده‌ام که پدهای آن در زمستان در کندو باقی می‌مانند. این روش موفقیت زمستان‌گذرانی من را افزایش داده است. زنبورداران اکنون می‌توانند از درمان واروکسان مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) است و ترکیبی از گلیسیرین و اسید اگزالیک با انتشار آهسته است و در کاتالوگ‌های تجهیزات زنبورداری موجود است، استفاده کنند.

در پایان، در مورد کنه‌ها، برخلاف ضرب‌المثل رایج زنبورداران که می‌گویند «از ده زنبوردار بپرسید و دوازده پاسخ متفاوت می‌گیرید»، ۹۸ تا ۹۹ درصد زنبورداران معتقدند که اگر کنه‌ها را بررسی، آزمایش و در صورت نیاز درمان نکنید، کندوهایتان را از دست خواهید داد!

ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.

دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :