چرا زنبورها پس از نیش زدن می‌میرند؟
همه می‌دانند که برخی از گونه‌های زنبور پس از نیش زدن، می‌میرند. اما آیا تا به حال از خود پرسیده‌اید چرا این حشرات وزوز کننده پس از نیش زدن، ناگزیر به چنین سرنوشتی دچار می‌شوند؟ به‌هرحال، نیش زنبور وسیله‌ای برای دفاع از خود است، نه بخشی از یک عملیات انتحاری که در آن جانشان را فدای دفاع می‌کنند. در این مقاله، قصد دارم راز اینکه چرا زنبورها پس از نیش زدن می‌میرند را بازگو کنم.
زنبورها نقش بسیار مهمی در گرده‌افشانی و تولید عسل دارند. اما یکی از ویژگی‌های جالب و منحصر‌به‌فرد آن‌ها، سازوکار دفاعی‌شان یعنی نیش است. زمانی که یک زنبور شما را نیش می‌زند، دردی شدید ایجاد می‌کند و خودش نیز در این فرآیند جان می‌بازد.چه چیزی در این ماجرای «نیش بزن و بمیر» ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است؟ آیا راهی برای جلوگیری از نیش خوردن وجود دارد؟ دانشی حیاتی، به‌ویژه اگر به نیش زنبور حساسیت دارید. و آیا زنبورها همیشه پس از نیش زدن می‌میرند، حتی زمانی که به حشرات دیگر حمله می‌کنند؟ اگر این پرسش‌ها در ذهن‌تان وزوز می‌کنند، این مقاله دقیقاً برای شما نوشته شده است.
نیش زنبور دارای خارهایی در یک طرف خود است، درست مانند نیزه شکاری. بنابراین، وقتی زنبور نیش می‌زند، این خارها در پوست شما گیر می‌کنند. هنگام جدا شدن، نیش در پوست باقی می‌ماند و از بدن زنبور جدا می‌شود. این جدایی باعث پارگی در ناحیه شکم شده و در نهایت به مرگ زنبور می‌انجامد.
آیا زنبورها همیشه پس از نیش زدن می‌میرند؟
این تصور که زنبورها همیشه پس از نیش زدن به سرنوشتی تلخ دچار می‌شوند، یک باور اشتباه است. تنها زنبورهایی که نیش خاردار دارند، زنبورهای عسل هستند. زنبورهای بامبل، زنبورهای انفرادی، و ملکه‌های زنبور عسل نیش‌های صاف دارند و می‌توانند چندین بار نیش بزنند بدون آنکه بمیرند. همچنین، زنبورهای عسل فقط زمانی می‌میرند که پستانداران ، از جمله انسان را نیش بزنند.
شاید علاقمند باشید مقاله ” مراقب حساسیت به نیش زنبور عسل باشید ” را ملاحظه کنید 🌹
شناخت آناتومی زنبور
برای درک اینکه چرا زنبورهای عسل پس از نیش زدن می‌میرند، آشنایی با ساختار بدنی آن‌ها ضروری است. زنبورها حشراتی پرنده با سه بخش اصلی در بدن‌شان هستند: سر، سینه، و شکم. نیش، اندامی تیز در انتهای شکم زنبور است که به کیسه‌ای حاوی زهر متصل است.
گونه‌ای از زنبورها که پس از نیش زدن می‌میرند، همان زنبورهای عسل هستند. بیشتر زنبورهای عسل نیش‌های خاردار دارند. وقتی این زنبورها نیش می‌زنند، نیش در پوست گیر می‌کند و در نتیجه از کیسه زهر جدا می‌شود. این اتفاق معمولاً برای زنبور مرگبار است، چرا که هنگام جدا شدن، عضلات شکمی‌اش پاره می‌شوند. با این حال نیش زنبورهای عسل تنها در پوست پستانداران گیر می‌کند و در بدن حشرات دیگر خیر ، چون پوست پستانداران ضخیم‌تر است.
بیشتر گونه‌های دیگر زنبور ، مانند زنبور بامبل، زنبور نجار، زنبور بنّا و زنبور برگ‌بُر ، نیش‌هایی صاف‌تر دارند. بنابراین می‌توانند بدون اینکه بمیرند، چندین بار نیش بزنند و این خبر خوبی برای زنبورهاست، ولی نه چندان خوشایند اگر زنبوری تصمیم بگیرد شما را هدف قرار دهد!
چرا زنبورها نیش می‌زنند؟
زنبورها تنها زمانی نیش می‌زنند که آخرین راه دفاعی‌شان باشد. وقتی تهدیدی برای کندو یا جان خود احساس کنند، به مهاجم حمله می‌کنند و با نیش زدن، سعی در دفع یا نابودی خطر دارند.
نیش در بدن هدف فرو می‌رود، درد ایجاد می‌کند و همزمان یک ماده‌ی شیمیایی هشدار دهنده آزاد می‌کند که سایر زنبورها را به واکنش وادار می‌سازد. متأسفانه این اقدام برای بیشتر زنبورهای عسل مرگبار است.
وقتی زنبوری نیش می‌زند، زهر موجود در کیسه زهر به پوست قربانی تزریق می‌شود. این زهر حاوی ترکیبی پیچیده از مواد شیمیایی از جمله هیستامین و ملیتین است. این مواد باعث درد، تورم و التهاب می‌شوند. در برخی موارد، افراد ممکن است دچار شوک آنافیلاکسی یا واکنش‌های آلرژیک شدید شوند.
یادآوری این نکته مهم است که نیش زدن زنبورها رفتاری تدافعی است، نه تهاجمی. اگر نیش خوردید، گذاشتن کمپرس سرد، مصرف داروهای ضدالتهاب و خارج کردن نیش با دقت می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. با این حال، اگر نیش در نواحی حساسی مانند صورت، لب‌ها یا دهان وارد شده یا علائم حساسیت بروز کرد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
فرآیند نیش زدن زنبورها
فرآیند نیش زدن در زنبورها شامل مراحل متعددی است. آگاهی از آنچه پیش از تزریق سرنوشت‌ساز زهر رخ می‌دهد، می‌تواند به شما کمک کند از نیش خوردن جلوگیری کنید. علاوه بر این، نیش نخوردن به حفظ جمعیت زنبورهای عسل نیز کمک می‌کند.
در ادامه مراحل گام‌به‌گام نیش زدن زنبور و دلایل آن، با وجود اینکه ممکن است به مرگش منجر شود، آورده شده است:
- تهدید: وقتی زنبور تهدیدی احتمالی برای خود یا کندو احساس می‌کند، تحریک می‌شود. این تهدید می‌تواند شامل حرکت ناگهانی، لرزش یا ورود به محدوده‌ی لانه باشد.
- دفاع: سیستم عصبی زنبور واکنش دفاعی را فعال می‌کند. این واکنش باعث آزاد شدن فرومون‌هایی می‌شود که خطر را به سایر زنبورها اطلاع می‌دهند و آن‌ها را هوشیار می‌سازند.
- آمادگی برای حمله: زنبور برای دفاع آماده می‌شود؛ شکم خود را بلند می‌کند و نیش را در موقعیت حمله قرار می‌دهد.
- نیش زدن: زنبور نیشی نافذ و دردناک وارد بدن تهدید می‌کند. خارهای روی نیش در پوست فرو می‌روند و آن را در جای خود محکم نگه می‌دارند.
- تزریق زهر: همزمان با فرو رفتن نیش، کیسه‌ی زهر منقبض می‌شود و زهر را به زخم تزریق می‌کند. این زهر ترکیبی از مواد شیمیایی است که باعث درد و ناراحتی می‌شود.
- مرگ پس از نیش: هنگام جدا شدن، نیش، کیسه‌ی زهر و بخش‌هایی از شکم زنبور از بدنش جدا می‌شوند. این جدا شدن برای زنبور مرگبار است.
- فرومون هشدار: حتی پس از مرگ زنبور، سیستم هشداردهنده‌ی آن فعال می‌ماند. فرومون‌های هشدار آزاد می‌شوند و زنبورهای دیگر را از وجود خطر آگاه می‌سازند. به همین دلیل، شستن پوست پس از نیش خوردن بسیار مهم است؛ چرا که این مواد شیمیایی می‌توانند واکنش دفاعی زنبورهای دیگر را برانگیزند.
به یاد داشته باشید که نیش زنبور به کیسه‌ای پر از زهر متصل است که تا مدت کوتاهی پس از نیش زدن، به پمپاژ زهر ادامه می‌دهد. بنابراین، بهتر است نیش را به‌آرامی و به‌سرعت خارج کنید و از فشار دادن کیسه‌ی زهر بپرهیزید، چرا که این کار باعث تزریق بیشتر زهر می‌شود.
سازوکار مرگ زنبور پس از نیش زدن
متأسفانه، زنبورهای عسل برای انجام رفتار دفاعی خود بهای سنگینی می‌پردازند ، یعنی مرگ. وقتی زنبور نیش می‌زند، با چالش‌های فیزیکی متعددی مواجه می‌شود. بیشتر زنبورها پس از نیش زدن به راه خود ادامه می‌دهند و امیدوارند که دیگر مزاحمتی نباشد. اما سرنوشت زنبورهای عسل پس از نیش زدن متفاوت است.
خارهای روی نیش باعث می‌شوند این اندام تیز به‌همراه کیسه‌ی زهر در بدن قربانی باقی بماند و آسیب بیشتری وارد کند. اما وقتی زنبورهای عسل پستانداران را نیش می‌زنند، این حمله سرنوشت‌ساز است. نیش در پوست ضخیم گیر می‌کند، و هنگامی‌که زنبور سعی می‌کند پرواز کند، خارها باعث می‌شوند نیش و کیسه‌ی زهر از شکم زنبور جدا شوند. این پارگی برای زنبور کشنده است، چرا که منجر به از دست دادن اندام‌های حیاتی و اختلال در عملکرد بدنش می‌شود.
درک سازوکار مرگ زنبور پس از نیش زدن، اهمیت احترام به این موجودات شگفت‌انگیز را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
نقش نیش‌های خاردار
تصاویر کلوزآپ از نیش زنبورها خارهای میکروسکوپی‌ای را نشان می‌دهند که به سمت عقب و دور از نوک نیش جهت‌گیری دارند. این طراحی باعث می‌شود نیش خاردار در جای خود محکم شود.
کیسه‌ی زهری به نیش متصل است که پس از وارد شدن نیش، همچنان به تزریق مایع سمی ادامه می‌دهد. این زهر آن‌قدر قوی است که می‌تواند حشرات را بکشد یا در انسان باعث واکنش‌های آلرژیک شود؛ این واکنش‌ها ممکن است از تحریکات خفیف پوستی تا شوک آنافیلاکسی تهدیدکننده‌ی زندگی متغیر باشند.
خارهای روی نیش زنبور عسل از دیگر گونه‌های زنبور و زنبورهای سرخ (wasps) بزرگ‌تر هستند. از این رو، نیش شبیه نیزه اغلب هنگام تلاش زنبور برای فرار در پوست گیر می‌کند. اما در این فرآیند، شکم زنبور پاره می‌شود و آسیب‌های داخلی شدیدی ایجاد می‌شود که به مرگ آن منتهی می‌گردد.
شایان ذکر است که همه‌ی زنبورها توانایی نیش زدن ندارند. برای مثال، زنبورهای نر نیش ندارند و بی‌خطر هستند، زیرا نمی‌توانند نیش بزنند. گونه‌های دیگری از زنبورهای بی‌نیش — حدود ۵۵۰ گونه — عمدتاً متعلق به قبیله‌ی Meliponini هستند و با عنوان «زنبور عسل بی‌نیش» نیز شناخته می‌شوند.
نیش زنبور در برابر نیش زنبور قرمز
نیش زنبور و زنبور سرخ هر دو دردناک هستند، اما در نوع حشره‌ای که نیش می‌زند تفاوت‌هایی وجود دارد. بیشتر زنبورها نیش خاردار دارند، در حالی که زنبورهای سرخ نیشی صاف دارند؛ به همین دلیل، زنبورهای سرخ پس از نیش زدن انسان نمی‌میرند.
زهر زنبور ماهیتی اسیدی دارد و شامل ترکیبات متنوعی است. این زهر باعث درد موضعی، تورم و قرمزی می‌شود. از سوی دیگر، زهر زنبور سرخ خاصیت قلیایی دارد و حاوی ترکیبات متفاوتی نسبت به زهر زنبور عسل است. این زهر اغلب باعث درد شدید و سریع همراه با تورم و التهاب می‌شود.
از آنجا که ترکیبات شیمیایی زهر زنبور و زنبور سرخ با هم فرق دارند، شناسایی نوع حشره‌ای که نیش زده برای مدیریت واکنش آلرژیک اهمیت زیادی دارد. افزون بر این، زنبورهای سرخ رفتاری تهاجمی‌تر دارند و ممکن است بدون تحریک قبلی نیش بزنند. آن‌ها همچنین فرومون‌های هشداردهنده آزاد می‌کنند که زنبورهای سرخ دیگر را برای حمله‌ی دسته‌جمعی جذب می‌کند.
نقش دفاعی نیش زدن
زنبورها و زنبورهای سرخ از نیش زدن به‌عنوان وسیله‌ای مؤثر برای دفاع در برابر تهدیدها استفاده می‌کنند. این رفتار به حفاظت از زنبورها و کلنی‌هایشان کمک می‌کند.
چهار دلیل اصلی نیش زدن زنبورها
- محافظت از کندو: زنبورهای عسل، حشراتی بسیار اجتماعی هستند که در کلنی‌ها زندگی می‌کنند. کندو محل زندگی ملکه، زنبورهای کارگر و لاروهاست و همچنین منبع غذایی آن‌ها محسوب می‌شود. زمانی که مزاحم یا تهدیدی در نزدیکی کندو ظاهر شود، زنبورهای کارگر ممکن است برای دفاع از کلنی با پرخاشگری واکنش نشان دهند.
- دفاع فردی: زنبورها همچنین برای دفاع از خود در برابر تهدیدات نیش می‌زنند. این رفتار ممکن است در واکنش به حرکات ناگهانی، لرزش، گیر افتادن یا هرگونه اختلال در اطرافشان تحریک شود.
- ارتباط: هنگام احساس تهدید، زنبورها فرومون‌هایی ترشح می‌کنند که به‌عنوان هشدار عمل می‌کنند. این ترکیبات شیمیایی هشداردهنده، زنبورهای اطراف را از وجود خطر مطلع کرده و آن‌ها را به واکنش دفاعی وامی‌دارد.
- بازدارندگی: زنبورها با نیش زدن تلاش می‌کنند شکارچیان و تهدیدهای احتمالی را از بازگشت به منطقه‌ی کندو منصرف کنند و بدین‌وسیله احتمال حملات مکرر را کاهش دهند.
زنبورها به‌طور کلی به‌عنوان یک اقدام دفاعی برای محافظت از کندو، خود و سایر زنبورها نیش می‌زنند. متأسفانه، برای زنبورهای عسل، نیش زدن عملی ایثارگرانه است که به قیمت جان آن‌ها تمام می‌شود. بنابراین، بهتر است تا حد امکان از موقعیت‌هایی که ممکن است منجر به نیش خوردن شوند، اجتناب شود.
تعامل انسان و زنبور
زنبورها در فصل بهار و ماه‌های گرم تابستان فعال هستند. احتمال برخورد با آن‌ها بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر بیشتر است. این حشرات در باغ‌ها، پارک‌ها، دشت‌ها و مراتع حضور دارند. البته، امکان دارد لانه‌ی زنبورها را در داخل حفره‌های درختان یا زیر لبه‌ی سقف ساختمان‌ها پیدا کنید. برخی گونه‌های زنبورهای انفرادی نیز زیر زمین لانه می‌سازند.
چگونه می‌توان خطر نیش زدن زنبورها را کاهش داد؟
- آرام بمانید: اگر زنبورها شما را تهدید تلقی کنند، احتمال نیش زدنشان بیشتر می‌شود. بنابراین، آرام بمانید و از حرکات ناگهانی که ممکن است باعث تحریک آن‌ها شود، پرهیز کنید. برای مثال، تلاش برای کشتن زنبور با دست می‌تواند باعث تحریک و دفاع پرخاشگرانه‌ی آن شود.
- از عطرهای گل‌مانند اجتناب کنید: رایحه‌های قوی گل‌مانند در عطرها، صابون‌ها و لوسیون‌ها می‌توانند زنبورها را جذب کنند. زمانی که در فضای باز هستید، از محصولات بدون بو استفاده کنید. همچنین، فرومون هشدار زنبورها بویی شبیه موز دارد؛ بنابراین، در پیک‌نیک از آوردن موز خودداری کنید.
- لباس‌های رنگ روشن بپوشید: رنگ‌های تیره، به‌ویژه طرح‌های گلدار، ممکن است از نظر زنبورها شبیه شکارچیان به نظر برسند. به‌جای آن، لباس‌هایی با رنگ روشن انتخاب کنید تا احتمال جلب توجه زنبورها کاهش یابد.
- پوست خود را بپوشانید: پوشیدن لباس آستین‌بلند، شلوار و کفش‌های بسته به کاهش بخش‌های در معرض پوست کمک می‌کند و در نتیجه خطر نیش خوردن را کاهش می‌دهد.
- از ضربه زدن پرهیز کنید: هرچند واکنش طبیعی ما هنگام نزدیک شدن زنبور یا زنبور سرخ، ضربه زدن با دست است، اما این کار می‌تواند رفتار دفاعی آن‌ها را تحریک کند. اگر زنبوری اطرافتان پرواز می‌کند، سعی کنید بی‌حرکت بمانید یا به‌آرامی از آن دور شوید.
- نزدیک گل‌ها مراقب باشید: زنبورها گرده‌افشان هستند و برای نوشیدن شهد جذب گل‌ها می‌شوند. هنگام نزدیک شدن به بوته‌ها و گیاهان گلدار، با احتیاط عمل کنید.
- از کندوها فاصله بگیرید: در اطراف کندوها مراقب باشید و از مزاحمت یا تحریک آن‌ها بپرهیزید؛ چراکه این کار ممکن است باعث واکنش دفاعی زنبورهای نگهبان شود.
- ظروف زباله را دربسته نگه دارید: غذاهای شیرین، قندی یا در حال فساد زنبورها را جذب می‌کنند. بنابراین، زباله‌ها را در ظروف دربسته دور بیندازید.
- آموزش به کودکان: به کودکان رفتار زنبورها را آموزش دهید و اهمیت آرام ماندن در صورت نزدیک شدن زنبور را به آن‌ها یادآور شوید. با این حال، اگر چند زنبور یا زنبور سرخ به‌طور دسته‌جمعی حمله کردند، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) توصیه می‌کند برای فرار از آن‌ها بدوید.
اهمیت زنبورها در اکوسیستم
زنبورها موجوداتی شگفت‌انگیز هستند که به‌واسطه فعالیت‌های گرده‌افشانی نقشی حیاتی در اکوسیستم‌ها ایفا می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهند که مؤثرترین و موفق‌ترین گرده‌افشان‌ها، زنبورهای بامبل هستند. همچنین، حدود ۱۱۰ محصول کشاورزی برای گرده‌افشانی به زنبورهای عسل وابسته‌اند. بسیاری از میوه‌ها و سبزیجاتی که از آن‌ها لذت می‌بریم، بدون وجود زنبورها از بین خواهند رفت.
گرده‌افشانی زمانی رخ می‌دهد که زنبورها برای یافتن شهد جهت تولید عسل، از گل‌ها بازدید می‌کنند. در این فرایند، آن‌ها به‌طور ناخواسته گرده را از اندام نر گل به اندام ماده منتقل می‌کنند و باعث لقاح گل‌ها می‌شوند. نتیجه این فرآیند، تولید میوه، بذر و گیاهان جدید است. این چرخه، زنبورها را به عامل‌هایی حیاتی برای تنوع زیستی و سلامت کلی اکوسیستم‌ها تبدیل می‌کند.
با این حال، در سال‌های اخیر، جمعیت زنبورها در سراسر جهان با سرعتی هشداردهنده رو به کاهش بوده است. این روند پیامدهای گسترده‌ای برای محیط‌زیست و سامانه غذایی ما دارد. بر اساس برخی گزارش‌ها، زنبورداران در ایالات متحده از سال ۲۰۰۶ به بعد، سالانه حدود ۳۰ درصد از کلنی‌های زنبور خود را از دست داده‌اند. این کاهش می‌تواند بر ۷۵ درصد از محصولات غذایی اصلی تأثیر بگذارد.
افزون بر این، از بین رفتن زنبورها می‌تواند کل اکوسیستم‌ها را دچار اختلال کند. بسیاری از جانوران برای بقای خود به گیاهانی وابسته‌اند که توسط زنبورها گرده‌افشانی می‌شوند، بنابراین کاهش جمعیت زنبورها می‌تواند اثرات زنجیره‌ای در سراسر زنجیره غذایی به‌همراه داشته باشد. همچنین، از دست رفتن گرده‌افشان‌ها می‌تواند بر زیبایی و تنوع زیستی فضاهای طبیعی ما تأثیر منفی بگذارد، چرا که بسیاری از گیاهان گلدار برای تولیدمثل به زنبورها متکی هستند.
درک اهمیت زنبورها در اکوسیستم و اقدام برای حفاظت از آن‌ها امری حیاتی است.
تلاش‌های حفاظتی
- با توجه به نقش غیرقابل‌جایگزین زنبورها به‌عنوان گرده‌افشان، اقدامات حفاظتی برای حفاظت از آن‌ها حیاتی است. زنبورها در بازتولید بی‌شمار گونه گیاهی نقش دارند که خود اساس بقای اکوسیستم‌ها و تولیدات کشاورزی هستند. کاهش جمعیت زنبورها می‌تواند زنجیره‌های غذایی را مختل کند، بر تنوع زیستی اثر بگذارد و امنیت غذایی جهانی را تهدید کند؛ و همین مسئله ضرورت فوری حفاظت از آن‌ها را برجسته می‌سازد.
- هر یک از ما چه اقداماتی می‌توانیم برای حفاظت از جمعیت زنبورها انجام دهیم؟ در ادامه برخی از ابتکارات و گام‌هایی که برای محافظت از این موجودات حیاتی اتخاذ شده‌اند، آمده است:
- ایجاد زیستگاه‌های مناسب برای زنبورها: می‌توانید با کاشت گل‌های بومی متنوع که در بهار، تابستان و پاییز شکوفا می‌شوند، در حیاط خود زیستگاهی جذاب برای زنبورها و سایر گرده‌افشان‌ها ایجاد کنید.
- کاهش مصرف آفت‌کش‌ها: آفت‌کش‌ها تأثیرات منفی بر جمعیت زنبورها دارند. از این‌رو، کاهش یا حذف آن‌ها از روش‌های مدیریت باغ اهمیت دارد. یکی از راه‌حل‌ها، استفاده از تکنیک‌های «مدیریت تلفیقی آفات» (IPM) است که شامل روش‌های سازگار با محیط‌زیست مانند حشره‌کش‌های طبیعی، کشت همراه و تناوب زراعی می‌شود. مصرف کمتر آفت‌کش‌ها، تأثیرات زیان‌بار آن‌ها بر زنبورها را کاهش می‌دهد.
- حمایت از زنبورداران: زنبورداران نقش کلیدی در پرورش و نگهداری کلنی‌های سالم زنبور دارند. می‌توانید راه‌هایی را در جامعه محلی خود برای حمایت از زنبورداران جست‌وجو کنید. همچنین، ممکن است به پرورش زنبور علاقه‌مند شوید. این کار، هم کمکی به زنبورهاست و هم منبعی بی‌پایان از عسل طبیعی و ارگانیک برای شما فراهم می‌کند، که پاداشی از سوی دوستان معتمدتان در کندو خواهد بود.
نتیجه گیری
زنبورهای عسل پس از نیش زدن می‌میرند، زیرا نیش‌های آن‌ها دارای خار است و در پوست گیر می‌افتد. زمانی که زنبور پس از نیش زدن پرواز می‌کند، بخش شکمی بدنش پاره شده و این امر باعث مرگش می‌شود. زنبورهای عسل همچون تمام گونه‌های زنبور نقش حیاتی در اکوسیستم‌های محلی دارند. بنابراین، اتخاذ رویکردی برای همزیستی مسالمت‌آمیز با زنبورها برای تضمین بقا و سلامت این حشرات حیاتی در اکوسیستم‌ها بسیار مهم است.
از همراهی شما سپاسگزاریم. امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند و لذت‌بخش بوده باشد. برایتان آرزوی موفقیت داریم. لطفا اگر در خصوص این مقاله، نکته یا تجربه خاصی برای کمک به دیگران دارید، در قسمت دیدگاه ها آنرا به اشتراک بگذارید 💐
ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان
این عسل از منطقه ای گرفته شده که برای جن و پری و خرس قفل هست
جهت سفارش تلفنی یا لینک محصول فروشنده بر روی تصاویر بالا کلیک نمایید
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.