۸ عملکرد حیاتی شاخک‌های زنبور عسل
با اینکه زنبور عسل حشره‌ای کوچک است، اما تجهیزات پیشرفته‌ای در بدن خود دارد. شاخک‌های آن، که به‌صورت دو اندام بلند و موج‌دار روی سرش قرار دارند، اندام‌های حسی بسیار قدرتمندی هستند که به زنبور اجازه می‌دهند طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد.در این راهنما بررسی میکنیم که شاخک‌های زنبور چه وظایفی دارند و چگونه عمل می‌کنند.
شاخک‌های زنبور چه کاربردی دارند؟
شاخک‌های زنبور عسل چندین کاربرد حیاتی دارند؛ از جمله بو کشیدن، چشیدن و تشخیص صدا. این اندام‌ها همچنین به زنبور اطلاعات مهمی درباره سرعت باد، میزان دی‌اکسید کربن و سطح رطوبت محیط می‌دهند.
۱. جمع‌آوری شهد
اگر به زنبوری که در حال جمع‌آوری گرده و شهد است نگاه کنید، ممکن است به‌نظر برسد که به‌صورت تصادفی از یک گل به گل دیگر می‌رود. اما زنبورهای جست‌وجوگر در واقع از گیرنده‌های بویایی موجود در شاخک‌های خود برای یافتن گل‌هایی با میزان قند بالا در شهدشان استفاده می‌کنند. هر چه شهد شیرین‌تر باشد، عسل حاصل از آن مغذی‌تر و سالم‌تر خواهد بود.
زنبورهای عسل می‌توانند در میانه پرواز، میزان شیرینی را از طریق گیرنده‌های بوی خود تشخیص دهند. وجود دو شاخک به زنبور این امکان را می‌دهد که هم‌زمان دو منبع شهد متفاوت را بررسی و بهترین گزینه را برای بازدید انتخاب کند.
۲. شناسایی زنبورهای مرده
زنبورها اغلب از زمان مرگ خود آگاهند و حدود ۱۰۰ متر از کندو فاصله می‌گیرند تا در همان‌جا بمیرند. برخی دیگر نیز ممکن است هنگام جست‌وجو در طبیعت جان دهند.
با این حال، گاهی زنبوری داخل کندو می‌میرد که می‌تواند منبعی برای انتشار بیماری و آلودگی شود. یافتن اجساد در میان کلنی‌ای با جمعیتی حدود ۸۰ هزار زنبور، تنها با کمک «زنبورهای نعش کش» امکان‌پذیر است. این زنبورها با استفاده از شاخک‌های خود بویی متفاوت را از زنبورهای مرده تشخیص داده و آن‌ها را از کندو خارج می‌کنند.
۳. جفت‌گیری
زنبورهای نر شاخک‌های بلندتری دارند که حدود ۳۰۰ هزار گیرنده شیمیایی را در خود جای داده‌اند. این تعداد تقریباً ۱۰۰ برابر بیشتر از تعداد گیرنده‌های شیمیایی در زنبورهای کارگر است. در فصل جفت‌گیری، این شاخک‌ها به زنبور نر کمک می‌کنند تا فرمون‌های ملکه را در میانه پرواز تشخیص دهد.
۴. مدیریت کلنی
تمام زنبورهای کلنی قادرند فرمون منحصربه‌فرد ملکه را تشخیص دهند؛ این فرمون‌ها رفتار کلنی را کنترل می‌کنند. به‌عنوان مثال، اگر تعداد زنبورهای جست‌وجوگر در کندو کم شود، ملکه با ترشح فرمون‌هایی به زنبورهای پرستار فرمان می‌دهد تا در عملیات جست‌وجو کمک کنند. این نوع ارتباط بدون شاخک‌های زنبور ممکن نبود.
۵. حفاظت از کندو
زنبورهای نگهبان از شاخک‌های خود برای بو کشیدن زنبورهایی که قصد ورود به کندو دارند استفاده می‌کنند. آن‌ها به‌سرعت تشخیص می‌دهند که آیا تازه وارد متعلق به همین کلنی است یا مزاحمی خارجی است.
همچنین زنبورهای عسل هنگام نیش زدن دشمن، ماده شیمیایی خاصی آزاد می‌کنند. این ماده نقش علامت هشدار را برای سایر زنبورها دارد که با استفاده از شاخک‌های خود آن را دریافت می‌کنند.
از شما دعوت میکنیم مقاله ” زنبورها چگونه با استفاده از تروفالاکسیس ارتباط برقرار می‌کنند ” را ملاحظه کنید 🌷
۶. ارتباط لمسی
زنبورهای عسل بینایی خوبی دارند و حتی قادر به دیدن طیف فرابنفش هستند، اما در فضای تاریک کندو، دید آن‌ها کارایی کمتری دارد. بهترین روش ارتباطی در تاریکی، اجرای رقص زنبوری و استفاده از موهای حساس روی شاخک‌ها برای انتقال پیام است. به این ترتیب، اطلاعاتی مانند محل ساخت شانه‌های عسل و موقعیت گل‌هایی با شهد فراوان به‌سرعت بین اعضای کلنی منتقل می‌شود.
شاخک‌ها همچنین در فرآیند ساخت عسل کاربرد دارند. در این فرآیند، دقت بسیار مهم است؛ چرا که زنبورهای کارگر شهد را به‌صورت دهان‌به‌دهان به یکدیگر منتقل می‌کنند. استفاده از حسگرهای لمسی و هماهنگی دقیق بین زنبورها با کمک شاخک‌ها ساده‌تر می‌شود.
۷. ساخت شانه عسل
اگر تاکنون شانه‌های عسل شش‌ضلعی را از نزدیک دیده باشید، شاید برایتان سؤال شده باشد که چگونه این ساختارها تا این اندازه دقیق و منظم هستند. هر سلول شانه‌ی عسل با دقت بسیار بالایی ساخته می‌شود، و این دقت وابسته به عملکرد شاخک‌های زنبور عسل است. زنبورها به‌وسیله شاخک‌های خود قادرند شکل، عمق و ضخامت سلول‌های شانه را تشخیص دهند.
۸. پایش داده‌ها
شاخک‌های زنبور به‌طور مداوم در حال پایش اطلاعات محیطی متعددی هستند. برای مثال، افزایش ناگهانی در میزان دی‌اکسید کربن می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک شکارچی در نزدیکی باشد که با بازدم خود تهدیدی برای کندو محسوب می‌شود.
گرچه زنبورها گوش ندارند، اما از طریق شاخک‌های خود قادر به شنیدن هستند. آن‌ها می‌توانند باد و ارتعاشات را به‌راحتی تشخیص دهند. همچنین بر اساس صداها، می‌توانند سرعت پرواز سایر زنبورها را نیز درک کنند.
آناتومی شاخک زنبور عسل
شاخک‌های زنبور به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که اطلاعات محیطی را جمع‌آوری کنند. در پایه‌ی هر شاخک چهار ماهیچه وجود دارد که حرکت آن را کنترل می‌کنند. هر شاخک از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- قلمک (Scape): بزرگ‌ترین بخش شاخک است که از طریق حفره‌هایی به سر زنبور متصل می‌شود.
- میان‌قطعه (Pedicel): این بخش به قلمک متصل بوده و قسمت میانی شاخک را تشکیل می‌دهد. این قطعه امکان حرکت شاخک را در جهات مختلف فراهم می‌کند.
- پرچمک (Flagellum): این بخش به میان‌قطعه متصل است و از ۱۰ قطعه‌ی کوچک در زنبورهای کارگر و ۱۱ قطعه‌ی بلندتر در زنبورهای نر تشکیل شده است.
زنبورهایی که در کلنی‌های متراکم زندگی می‌کنند، «زنبورهای اجتماعیِ عالی» (eusocial) نام دارند. شاخک‌های آن‌ها به قابلیت‌های زیادی مجهز است که در ارتباط با سایر اعضای کلنی به آن‌ها کمک می‌کند. این ویژگی با زنبورهای انفرادی متفاوت است؛ زیرا زنبورهای تنها به دلیل نداشتن نیاز به ارتباط اجتماعی گسترده، شاخک‌های ساده‌تری دارند.
پرسش‌های متداول
چرا زنبورها شاخک‌های خود را می‌کشند؟
زنبور با عبور دادن هر شاخک از میان موهای مخصوص خود، گردوغبار و دانه‌های گرده‌ی ناخواسته را پاک می‌کند. بدون پاک‌سازی منظم، عملکرد شاخک کاهش می‌یابد.
آیا زنبورهای عسل با شاخک‌های خود بو را تشخیص می‌دهند؟
بله، زنبورها در شاخک‌های خود ۱۷۰ گیرنده‌ی بویایی دارند و به همین دلیل می‌توانند طیف گسترده‌ای از بوها را به‌خوبی تشخیص دهند.
زنبورها چگونه شاخک‌های خود را تمیز می‌کنند؟
زنبورها در پاهای جلویی دارای ساختاری شانه مانند به‌نام «استریجیلیس» (strigilis) خود هستند. آن‌ها هر شاخک را از میان این شانه عبور می‌دهند تا آن را تمیز نگه دارند.
نکات جالب و سریع درباره شاخک‌های زنبور عسل
- هنگامی که زنبور عسل می‌خوابد، هر شاخک به سمت جلو آویزان می‌شود.
- زنبورها می‌توانند با شاخک‌های خود بو، طعم و صدا را تشخیص دهند.
- در میان یک گونه‌ی زنبور، شاخک ماده‌ها کوتاه‌تر از نرهاست.
- اگرچه زنبور عسل زبان دارد، اما گیرنده‌های چشایی در انتهای شاخک‌ها حساس‌تر از زبان هستند.
- زنبورهای «اوسرا» (Eucera) که به «زنبورهای شاخ‌بلند» نیز مشهورند، شاخک‌هایی بلندتر از طول بدن خود دارند.
- در برخی گونه‌ها، شاخک‌ها در فرآیند جفت‌گیری نقش دارند؛ به‌طوری‌که زنبور نر برای جلب توجه، شاخک خود را در برابر زنبور ماده به‌حرکت درمی‌آورد.
از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند بوده باشد. اگر در خصوص این مقاله تجربه یا نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.
ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.
دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :
این عسل از منطقه ای گرفته شده که برای جن و پری و خرس قفل هست
جهت سفارش تلفنی یا لینک محصول فروشنده بر روی تصاویر بالا کلیک نمایید
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.