راهکارهای موثر برای افزایش تولید عسل
ترغیب زنبورها به تولید عسل بیشتر، موضوعی مهم برای زنبورداران است. زنبوردارانی که به قصد برداشت عسل به عنوان یکی از فرآورده‌های کندو وارد این حرفه شده‌اند، باید نهایت تلاش خود را برای کسب بهترین بازده انجام دهند. رعایت اصول صحیح زنبورداری، شرط لازم برای برداشت پربازده است. گرچه زنبورهای عسل به‌صورت طبیعی عسل تولید می‌کنند، اما در واقع می‌توان آنها را به تولید موم یا عسل بیشتر تشویق کرد. دانستن اینکه چگونه زنبورها را به تولید عسل بیشتر وادار کنیم، کلید بهره‌مندی از برداشت‌های پرمحصول در هر فصل است.
مدیریت صحیح برای برداشت عسل بیشتر
دستیابی به برداشت‌های بالا از عسل، کار پیچیده‌ای نیست. زنبورهای عسل اگر در شرایط مناسب نگهداری شوند، ارزش بالایی برای زنبوردار خواهند داشت. کلونی‌های زنبور عسل را می‌توان با استفاده از روش‌ها و شیوه‌های مختلف به‌گونه‌ای مدیریت کرد که تولید عسل بهینه‌ای داشته باشند. وجود تعداد زیادی زنبور بالغ و سلامت عمومی کلونی، برای تولید بیشتر عسل ضروری است.
میزان برداشت عسل بسته به نوع زنبور، شیوهٔ زنبورداری و قدرت کلونی متفاوت است. زنبورداران معمولاً میزان عسل برداشت‌شده را برای هر کندو اندازه‌گیری می‌کنند و واحد اندازه‌گیری آن وزن است. عسل تولیدی می‌تواند بر حسب کیلوگرم یا پوند (با توجه به منطقه زندگی) بیان شود. در ایالات متحده آمریکا، میانگین برداشت عسل از هر کندو در یک فصل، حدود ۱۸ کیلوگرم است. البته بسته به منطقه و طول دورهٔ رشد گیاهان، ممکن است بیشتر یا کمتر باشد. برخی زنبورداران باتجربه توانسته‌اند تا ۴۵ کیلوگرم عسل را از یک کندو در یک فصل برداشت کنند.
فراهم کردن محیطی امن
فضایی امن و عاری از مزاحمت برای کندوها، باعث فعالیت پیوستهٔ زنبورها می‌شود. زنبورها هر روز فعالیت‌های مختلفی را در کندو انجام می‌دهند و همهٔ این فعالیت‌ها برای سلامت کلونی ضروری هستند. کلونی‌های قوی و بزرگ‌تر، سریع‌تر و در حجم بیشتری عسل ذخیره می‌کنند. باید شرایط مناسبی برای شکوفایی کلونی فراهم کرد. زنبورهایی که با مزاحمت مواجه نمی‌شوند، زمان بیشتری را صرف ذخیره‌سازی عسل می‌کنند.
اطمینان از قوی بودن جمعیت
داشتن جمعیت قوی از زنبورهای عسل نقش بزرگی در تعیین میزان برداشت عسل دارد. کلونی‌ای که تعداد بیشتری زنبور برای چرا (گرده‌افشانی و جمع‌آوری شهد) داشته باشد، عسل بیشتری تولید خواهد کرد. این زنبورها منابع غذایی بیشتری از جمله شهد را به کندو می‌آورند که بخشی از آن به صورت عسل ذخیره می‌شود. در زمان‌های سرد که امکان چرا وجود ندارد، زنبورها مقداری از این عسل را مصرف می‌کنند. بنابراین، همیشه باید به اندازهٔ کافی عسل در کندو باقی بگذارید تا زنبورها در مواقع نیاز از آن استفاده کنند.
زنبورهای بالغ جوان، در تولید موم برای ساخت شان بسیار مؤثرند، به‌ویژه زمانی که می‌خواهید قاب‌های بیشتری موم‌کشی شوند. همچنین، زنبورها در کندوهای تازه تأسیس تمایل بیشتری به ساخت موم بر روی قاب‌ها دارند. بالا بودن تعداد زنبورهای کارگر بالغ که برای جمع‌آوری شهد بیرون می‌روند، نقش مهمی در تولید عسل بیشتر دارد.
درمان آفات، انگل‌ها و بیماری‌ها
کلنی های زنبور عسل را از آفات، انگل‌ها و بیماری‌ها پاک نگه دارید. این عوامل می‌توانند خسارات شدیدی به کلنی وارد کرده و باعث کاهش شدید عملکرد شوند. آنها بهره‌وری زنبورها را کاهش می‌دهند و ممکن است کندو را به محیطی نامناسب برای زندگی زنبورها تبدیل کنند. در چنین شرایطی، زنبورها کندو را رها کرده و برای یافتن مکانی جدید جهت اسکان کلنی، دسته‌جمعی کوچ می‌کنند. شناسایی زود هنگام این مشکلات به زنبوردار امکان می‌دهد تا پیش از وارد آمدن زیان‌های عمده، آنها را برطرف کند. در جریان بازرسی‌های منظم از کندو، به علائم وجود بیماری، آفات یا انگل‌ها توجه داشته باشید.
دور نگه داشتن شکارچیان
شکارچیان زنبور عسل می‌توانند دلیل اصلی کاهش برداشت عسل باشند. آنها ممکن است کندو را تخریب کرده و زنبورها را بکشند. برخی از آنها نیز لاروهای زنبور یا عسل را می‌ربایند. کندوهای خود را ایمن نگه دارید. شکارچیانی که عسل می‌خورند، حجرات نوزاد و حجرات عسل را نابود می‌کنند. امنیت کندو باید به‌گونه‌ای باشد که از ورود تمامی حیوانات و حشرات به داخل آن جلوگیری کند. زنبورهای دزد نیز ممکن است به کلنی هجوم آورده و ذخایر عسل آن را مصرف کنند، گرچه معمولاً نوزادان را نمی‌کشند. امنیت کندو همچنین به معنای محافظت از آن در برابر سرقت است. استفاده از هشدار دهنده‌ها و ردیاب‌ها برای کندوهایی که در زنبورستان‌های دور دست قرار دارند، می‌تواند هنگام بروز اختلال به شما هشدار دهد و در بازیابی کندوهای دزدیده شده مؤثر باشد. در زنبورداری‌های بزرگ، نصب دوربین می‌تواند لایهٔ بیشتری از امنیت برای کلنی‌ها و کندوها فراهم آورد.
استفاده از قاب‌هایی با موم بافته شده
زنبورهای عسل تنها زمانی شانه می‌سازند که به آن نیاز داشته باشند، مانند زمانی که می‌خواهند محدودهٔ نوزادان را گسترش دهند یا عسل ذخیره کنند. فرایند شانه‌سازی زمان‌بر است. شما می‌توانید با قرار دادن قاب‌هایی که قبلاً شانه روی بافته شده، در جعبه‌های عسل‌گیر، به زنبورها کمک کنید. این کار باعث صرفه‌جویی در زمان و منابع غذایی می‌شود که در غیر این صورت صرف ساخت شانه می‌کردند. قاب‌هایی که از قبل بافته هستند، تنها نیاز به پر شدن با عسل و پوشش‌دهی (پوشاندن حجرات با موم) دارند. قاب‌هایی که قبلاً برداشت شده‌اند و در حال حاضر در کندو استفاده نمی‌شوند را می‌توان منجمد کرده و پیش از استفادهٔ دوباره در کندو، یخ‌زدایی کرد.
افزایش فضای کندو
فضای بیشتری نسبت به نیاز زنبورها در اختیارشان بگذارید تا برداشت عسل افزایش یابد. البته این کار باید در محدودهٔ معقولی انجام شود تا امنیت کندو به خطر نیفتد. اضافه شدن فضای بیش از حد برای محافظت، ممکن است کلنی را در برابر حملات آفات و شکارچیان آسیب‌پذیر کند. افزودن یک جعبهٔ عسل‌گیر اضافی در بالای کندو باعث می‌شود زنبورها برای تولید بیشتر عسل فعال شوند. این کار همچنین از بروز پدیدهٔ بچه‌دهی جلوگیری می‌کند. در فصل جریان شهد، حتماً جعبه‌های عسل‌گیری را به کندو اضافه کنید تا زنبورها آنها را پر کنند. قاب‌های پر از عسل را می‌توان برداشت، عسل آنها را استخراج کرد و در همان فصل دوباره به کندو بازگرداند.
کاشت گل‌های دوست‌دار زنبور
پوشش گیاهی اطراف کندو منابع لازم برای تولید عسل باکیفیت را در اختیار زنبورها قرار می‌دهد. شهد گل‌ها و گرده آنها برای زنبورها بسیار حیاتی است. اگر امکان آن را دارید، در فاصلهٔ قابل‌دسترس برای زنبورها، درختچه‌ها و گیاهانی که برای زنبورها مفید هستند بکارید. گل‌های پهن برای زنبورها مناسب‌ترند، زیرا خرطوم کوتاهی دارند و نمی‌توانند شهد گل‌هایی با ورودی باریک را بمکند.
شاید علاقمند باشید مقاله ” 6 دلیلی برای اینکه، چرا کندو من عسل ندارد ” را ملاحظه کنید 🌹
نکاتی برای برداشت عسل
برداشت عسل شاید لذت‌بخش‌ترین بخش فعالیت زنبورداری باشد. این فرایند به زنبوردار نشان می‌دهد که چقدر در مدیریت کلنی‌های زنبور عسل خود موفق بوده است. عسلی که برداشت می‌کنید، همان مازاد ذخیره‌شده‌ای است که زنبورها تولید کرده‌اند. حتماً مقداری عسل برای مصرف زمستان و اوایل بهار برای زنبورها باقی بگذارید. برداشت عسل را می‌توان از اواخر بهار تا اوایل پاییز انجام داد. پس از این زمان، بهتر است زنبورها را برای ذخیره‌سازی منابع زمستانی آزاد بگذارید. در اواخر پاییز، افزایش جزئی جمعیت کلنی می‌تواند به شما کمک کند تا یک کلنی بزرگ و قوی برای ورود به فصل زمستان داشته باشید.
زمان‌بندی مناسب باعث می‌شود بتوانید بیشترین مقدار عسل ممکن را از هر کندو در زنبورستان خود برداشت کنید. چه تازه‌کار باشید و چه باتجربه، می‌توانید بدون ایجاد مشکل برای زنبورها، عسل‌گیری انجام دهید. تنها به اندازه‌ای که نیاز دارید برداشت کنید و باقی را برای زنبورها بگذارید. در زمان برداشت، تنها باید به جعبه‌های عسل‌گیر توجه داشته باشید. می‌توانید چند دقیقه صرف بررسی جعبهٔ نوزادان کنید و بازرسی بصری سریعی انجام دهید، اما قاب‌های ناحیهٔ نوزادی نباید برای استخراج عسل برداشته شوند.
خارج کردن قاب‌ها
فرایند برداشت عسل شامل خارج کردن قاب‌های کندو از طبقه های عسل است. برای انجام سریع و راحت این کار از گیره قاب و اهرم کندو استفاده کنید. قاب باید مستقیم به سمت بالا خارج شود تا شان آسیب نبیند. مالیدن قاب به قاب مجاور نیز ممکن است موجب آسیب به سرپوش حجره‌های عسلی شده و باعث نشت عسل گردد. قاب‌هایی را خارج کنید که مقدار قابل‌توجهی عسل در آنها ذخیره شده باشد؛ قاب‌هایی که مقدار کمی عسل دارند یا خالی‌اند را در کندو باقی بگذارید تا زنبورها به کار خود ادامه دهند. به یاد داشته باشید قاب‌هایی را که از هر طبقه عسل خارج می‌کنید، جایگزین نمایید. شما می‌توانید سریعاً عسل قاب‌ها را استخراج کرده یا از قاب‌های یدکی (با شان بافته شده) استفاده کنید. داشتن قاب‌های یدکی با شان ساخته‌شده می‌تواند موجب افزایش بازدهی برداشت عسل شود.
باز کردن سرپوش حجره‌های عسلی
مرحلهٔ بعد از خارج کردن قاب‌ها، باز کردن سرپوش حجره‌های عسلی است. این سرپوش از جنس موم است. زنبورداران از ابزارهای مختلفی برای باز کردن این سرپوش‌ها استفاده می‌کنند؛ این ابزارها یا سرپوش را سوراخ کرده یا آن را می‌برند، تا عسل درون حجره‌ها نمایان شود و بتوان آن را استخراج کرد. برخی از ابزارهای بازکننده گرم‌شونده هستند که با استفاده از نیروی مکانیکی و حرارت، موم سرپوش‌ها را باز می‌کنند یا ذوب می‌نمایند. هنگام باز کردن سرپوش‌ها، سعی کنید حداقل اختلاط بین موم و عسل رخ دهد، زیرا جداسازی آنها در مراحل بعدی ممکن است دشوار باشد و بخشی از عسل برداشت‌شده را کاهش دهد.
حفظ ساختار شان عسل
در مرحلهٔ استخراج عسل، حفظ ساختار شان عسل بسیار مهم است. هدف شما باید حفظ حداکثری شان پس از برداشت عسل باشد. شان‌هایی که پس از برداشت عسل همچنان محکم به قاب متصل هستند، کمک می‌کنند که بازدهی برداشت عسل افزایش یابد. می‌توانید این شان‌ها را دوباره به کندو بازگردانید تا زنبورها آنها را مجدداً با عسل پر کنند. در این صورت، زمانی که زنبورها صرف ساخت شان جدید می‌کردند، صرفه‌جویی خواهد شد. داشتن چند قاب یدکی با شان آماده، این امکان را فراهم می‌کند که قاب‌های خارج‌شده را سریعاً جایگزین نمایید و استخراج عسل از قاب‌های جداشده را در زمان مناسب انجام دهید.
قاب‌های یدکی با شان ساخته‌شده را در ظروف دربستهٔ هواگیر نگهداری کنید تا از آسیب آفات و انگل‌های زنبور جلوگیری شود. برخی زنبورداران این قاب‌ها را منجمد می‌کنند و قبل از استفاده در جعبه‌های سوپر، آنها را یخ‌زدایی می‌کنند. قاب‌های یدکی همچنین می‌توانند در جعبه‌های تخم‌ریزی نیز استفاده شوند، به‌ویژه زمانی که در حال افزایش جمعیت کندو برای فصل شهد هستید.
به ملکه توجه داشته باشید
مدیریت مناسب و سالانهٔ زنبورهای عسل نقش تعیین‌کننده‌ای در میزان تولید عسل کندو در فصل برداشت دارد. هدف شما باید داشتن کلنی‌های قوی با قدرت جمع‌آوری شهد بالا باشد. همیشه از وجود ملکه در کندو مطمئن شوید. ملکه زنبور عسل با تولید فرمون‌هایی، انسجام کلنی را حفظ می‌کند. بدون وجود ملکه، تخم‌گذاری صورت نمی‌گیرد و تخم و شفیره‌ای برای جایگزینی زنبورهای پیر یا مرده وجود نخواهد داشت. هر تخم گذاشته‌شده حدود ۴۰ روز زمان نیاز دارد تا به زنبور بالغی تبدیل شود که می‌تواند شهد جمع‌آوری کند. زنبورها معمولاً خودشان ملکه‌های ضعیف را جایگزین می‌کنند، اما شما نیز می‌توانید به عنوان بخشی از مدیریت کلنی این کار را انجام دهید.
تغذیه زنبورها در مواقع ضروری
زنبورها برای تغذیه کاملاً به محیط اطراف خود وابسته‌اند. تغذیه مناسب موجب می‌شود زنبورها تخم‌گذاری بیشتری داشته باشند و مقدار بیشتری عسل ذخیره کنند. تغذیه زنبورها با گرده و شربت شکر یکی از روش‌های رایج نزد زنبورداران است. این کار زنبورها را ترغیب می‌کند تا شان بیشتری بسازند و تعداد نوزادان را افزایش دهند. شربت شکر مشابه شهد عمل می‌کند و ممکن است موجب تمایل زنبورها به تولید عسل شود.
وقتی منابع غذایی در محیط به‌وفور یافت می‌شوند، نیازی به تغذیهٔ مصنوعی زنبورها نیست. اطمینان حاصل کنید که از تجهیزات تمیز استفاده می‌کنید و مواد غذایی مورد استفاده فاسد نشده باشند. می‌توانید از ظرف‌های تغذیه داخل کندو استفاده کرده یا خوراک را در خارج از کندو برای زنبورها قرار دهید. همچنین باید آب کافی برای فعالیت‌های مختلف زنبورها درون کندو در دسترس باشد.
نکات تکمیلی
هر عاملی که مانع تولید بیشتر عسل توسط زنبورهای عسل شود، باید برطرف گردد. این عوامل شامل کنترل آفات، انگل‌ها، بیماری‌ها و شکارچیان است. عوامل دیگری همچون دسترس‌پذیری شان آماده و استحکام ساختاری کندو نیز اهمیت دارند. زنبوردارانی که این موارد را نادیده می‌گیرند، معمولاً برداشت کمی از هر کندو خواهند داشت. توانمندی کلنی‌های خود را دست‌کم نگیرید و با مدیریت نامناسب آنها را محدود نکنید. اگر شرایط تولید عسل را برای زنبورها فراهم نکنید، فقط خودتان مقصرید.
زنبورداران باید از تجهیزات با کیفیت بالا در کار با زنبورهای خود استفاده کنند. این کار باعث بهبود نتایج زنبورداری می‌شود. در اختیار داشتن ابزار و وسایل کافی، موجب می‌شود نیازی به قرض گرفتن تجهیزات از کلنی‌های دیگر نداشته باشید. برخی از وسایلی که از دیگر زنبورداران قرض گرفته می‌شود، ممکن است آفات، بیماری‌ها و انگل‌ها را به کلنی‌های شما منتقل کنند.
نتیجه‌گیری
اواخر تیر تا شهریور، زمان رایج برداشت عسل از کلنی‌های زنبور عسل نزد اکثر زنبورداران است. حتماً صبر کنید تا حداقل ۸۰ درصد قاب‌های طبقه عسل شما با عسل پر شده باشند، سپس اقدام به برداشت کنید. برداشت زودتر ممکن است موجب جمع‌آوری عسلی شود که هنوز فرآیند رسیدن را طی نکرده است. وجود حجره‌های بدون سرپوش در قاب‌ها نشان می‌دهد که عسل هنوز برای برداشت آماده نیست.
از این نکات و راهنمای مدیریتی برای افزایش تولید عسل توسط زنبورها استفاده کنید تا برداشت عسل شما در سال جاری افزایش یابد.
از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند و لذت‌بخش بوده باشد. برایتان آرزوی موفقیت داریم. اگر در خصوص بهره وری بیشتر از کندوهای زنبور عسل تجربه یا نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید 💐
ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان
