بره موم؛ ماده‌ای طبیعی با خواص و کاربردهای چندگانه

بره موم؛ ماده‌ای طبیعی با خواص و کاربردهای چندگانه

بره موم، ماده‌ای چسبناک است که از ترکیب شیره، رزین و صمغ گیاهان (مانند جوانه‌های گل، پوست درختان و برگ‌ها) با موم زنبور و پروتئین‌های آنزیمی زنبورهای عسل تولید می‌شود. زنبورها از این ماده برای ترمیم کندو، صیقل‌دادن دیواره‌ها، تنظیم دما و رطوبت، و محافظت در برابر انگل‌ها، شکارچیان و میکروب‌ها استفاده می‌کنند. بره موم در دماهای پایین سخت و شکننده و در دماهای بالا نرم، انعطاف‌پذیر و چسبناک است و بسته به منشأ و مدت ذخیره‌سازی، دارای رایحه‌های گیاهی و رنگ‌های متنوعی مانند قهوه‌ای، زرد، سبز و قرمز است.

خواص دارویی بره موم در طب سنتی از مصر باستان (برای مومیایی کردن) تا قرن هفدهم در دارونامه بریتانیا و جنگ جهانی دوم (به‌عنوان ضدباکتری و ضدالتهاب) بررسی شده است. امروزه، بره موم در محصولاتی مانند خمیردندان، اسپری گلو، شربت سرفه، تنتور، دهان‌شویه، ژل، لوسیون، شامپو، کرم، قرص‌های مکیدنی و آدامس به کار می‌رود. ترکیبات فیتوشیمیایی آن، از جمله پلی‌فنول‌ها، آلدهیدهای فنولی، فلاونوئیدها، کتون‌ها و اسیدهای فنولی، مسئول خواص زیستی مانند آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و ضدتوموری آن هستند.

ترکیب شیمیایی بره‌ موم

ترکیب شیمیایی بره موم به منشأ گیاهی و جغرافیایی، اقلیم، منابع گیاهی، محل، زمان جمع‌آوری و گونه زنبور بستگی دارد. زنبورها در مناطق معتدل از اواخر تابستان تا پاییز و در مناطق گرمسیری در تمام طول سال رزین‌های گیاهی را جمع‌آوری می‌کنند. استخراج بره موم معمولاً با اتانول ۷۰–۷۵٪ انجام می‌شود، اما حلال‌های دیگری مانند آب، اتیل اتر، متانول، هگزان، کلروفرم، گلیکول، گلیسرین و روغن دانه نیز استفاده می‌شوند.

بره موم معمولاً شامل ۵۰–۶۰٪ رزین و بالم، ۳۰–۴۰٪ موم و اسیدهای چرب، ۵–۱۰٪ روغن‌های فرار و معطر، ۵–۱۰٪ گرده و حدود ۵٪ مواد دیگر مانند ویتامین‌های A، B، C و E و مواد معدنی (کلسیم، سدیم، پتاسیم، آلومینیوم، مس، منیزیم، آهن و روی) است. بیش از ۳۰۰ ترکیب شیمیایی در بره موم شناسایی شده که شامل فلاونوئیدها (مانند کریسین، پینوسمبرین، آپی‌ژنین، گالانگین، کامفرول، کوئرستین)، اسیدهای آلیفاتیک و آروماتیک، استرهای فنولی، الکل‌ها، ترپن‌ها، بتا-استروئیدها و آلکالوئیدها هستند. فلاونوئیدها نقش اصلی در خواص دارویی و ترپنوئیدها در رایحه رزینی بره موم دارند.

بره موم و خواص آنتی‌اکسیدانی

بره موم وخواص آنتی‌اکسیدانی بره موم با روش‌های متعدد آزمایشگاهی تأیید شده و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی آن با اسید آسکوربیک و بوتیل‌هیدروکسی‌تولوئن قابل‌مقایسه است. محتوای فنولی کل بره موم بین ۳۰ تا ۲۰۰ میلی‌گرم معادل اسید گالیک بر گرم وزن خشک و محتوای فلاونوئیدی آن بین ۳۰ تا ۷۰ میلی‌گرم معادل کوئرستین بر گرم است، با فعالیت حذف رادیکال آزاد بین ۲۰ تا ۱۹۰ میکروگرم بر میلی‌لیتر. پلی‌فنول‌ها و فلاونوئیدها عوامل اصلی فعالیت آنتی‌اکسیدانی هستند، اما استانداردسازی ترکیبات بره موم به دلیل وابستگی به عوامل محیطی چالش‌برانگیز است. مطالعات انسانی محدود نشان داده‌اند که مصرف بره موم (۱۵ قطره دو بار در روز به مدت ۹۰ روز) می‌تواند وضعیت اکسیداتیو و پروفایل لیپیدی را بهبود بخشد و خطر بیماری‌های قلبی‌عروقی را کاهش دهد. در بیماران دیابت نوع دوم، مصرف ۹۰۰ میلی‌گرم بره موم روزانه به مدت ۱۸ هفته باعث کاهش نشانگرهای اکسیداسیون پروتئین و افزایش گلوتاتیون شد، اما تأثیری بر قند خون یا انسولین نداشت.

شاید دوست داشته باشید مقاله ” در مورد بره موم و مصرف آن بیشتر بدانید ” را ملاحظه کنید 🌷

نقش ضدالتهابی بره موم

التهاب، پاسخی ایمنی به آسیب بافتی یا عفونت‌های میکروبی است. بره موم با کاهش بیان سیتوکین‌های التهابی مانند IL-1α، IL-1β، IL-4، IL-6 و افزایش سیتوکین‌های ضدالتهابی مانند IL-10، خاصیت تعدیل‌کننده ایمنی دارد. مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که بره موم التهاب را در ماکروفاژهای صفاقی موش کاهش می‌دهد. در مدل‌های حیوانی، بره موم باعث تبدیل ماکروفاژهای M1 به سلول‌های سرکوبگر مشتق از میلوئید شده و محیط ضدالتهابی ایجاد می‌کند. همچنین، بره موم تولید سیتوکین‌های التهابی ناشی از کریستال‌های اورات را مهار کرده و در مدل‌های آلرژیک، تولید سیتوکین‌های مرتبط با IgE را کاهش می‌دهد. در بیماری سلیاک، عصاره اتانولی بره موم بیان IL-10 را افزایش و فعالیت NF-κB را کاهش داده است.

سندرم متابولیک

سندرم متابولیک شامل چاقی شکمی، فشارخون بالا، اختلال قند خون ناشتا و دیس‌لیپیدمی است و با التهاب مزمن و استرس اکسیداتیو مرتبط است. مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که بره موم در موش‌های تغذیه‌شده با رژیم پرچرب، نفوذ لنفوسیت‌های T و ماکروفاژها را کاهش داده، مقاومت به انسولین و تجمع چربی را بهبود می‌بخشد و بیان سیتوکین‌های ضدالتهابی مانند IL-10 را افزایش می‌دهد. مطالعات انسانی محدود نشان داده‌اند که مصرف ۱۰۰۰ میلی‌گرم بره موم ایرانی روزانه به مدت ۹۰ روز، نشانگرهای التهابی و مقاومت به انسولین را کاهش و HDL-C را افزایش می‌دهد.

تاثیرگذاری بره موم بر دیابت نوع دوم

دیابت نوع دوم با افزایش قند خون به دلیل کمبود تولید انسولین مشخص می‌شود. فلاونوئیدهای بره موم، مانند آپی‌ژنین، کریسین و نaringin، خواص ضددیابتی دارند. مصرف بره موم در بیماران دیابتی قند خون، انسولین و هموگلوبین گلیکوزیله را کاهش داده و با مهار فعالیت آلفا-گلوکوزیداز روده‌ای و تحریک سلول‌های بتا در پانکراس، متابولیسم گلوکز را بهبود می‌بخشد. خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی بره موم از آسیب اکسیداتیو به قلب، کلیه‌ها، اعصاب و چشم‌ها جلوگیری می‌کند.

آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید بیماری مزمن خودایمنی است که با التهاب و آسیب مفصلی همراه است. بره موم با کاهش ROS و مهار مسیر NF-κB، التهاب را کنترل می‌کند. ترکیباتی مانند کوئرستین و CAPE با مهار سنتز DNA سلول‌های T و کاهش سیتوکین‌های التهابی، اثرات درمانی دارند. بااین‌حال، کارآزمایی‌های بالینی نشان داده‌اند که بره موم زنبورهای بدون نیش تأثیر محدودی بر فعالیت بیماری دارد.

بیماری‌های قلبی‌عروقی

بیماری‌های قلبی‌عروقی مانند آترواسکلروز و فشارخون بالا با التهاب و استرس اکسیداتیو مرتبط هستند. بره موم با کاهش تولید سیتوکین‌های التهابی، مهار سیکلواکسیژناز و افزایش IL-10 و IL-4، اثرات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارد. عصاره بره موم از آسیب اندوتلیال ناشی از لیپوپلی‌ساکاریدها محافظت کرده و فعالیت ضدپلاکتی مشابه آسپیرین دارد. همچنین، از پراکسیداسیون LDL و تشکیل پلاک آتروماتوز جلوگیری می‌کند.

خواص ضد سرطانی بره موم

سرطان با رشد غیرطبیعی سلول‌ها و مقاومت به داروها مشخص می‌شود. بره موم با ترکیبات فعال مانند آپی‌ژنین، CAPE، کریسین و آرتپیلین C، اثرات ضدتوموری و ضدتکثیری دارد. این ترکیبات مسیرهای آپوپتوزیس را فعال کرده، چرخه سلولی را مهار می‌کنند و از طریق کاهش فعال‌سازی HIF-1α و VEGF، آنژیوژنز را کاهش می‌دهند. بره موم در مدل‌های سرطان سینه، کولون و ریه، رشد تومور را مهار کرده و در برابر مقاومت دارویی چندگانه (MDR) با مهار P-گلیکوپروتئین اثر می‌کند. همچنین، در کارآزمایی‌های بالینی، بره موم موکوزیت دهانی ناشی از شیمی‌درمانی را کاهش داده و به‌طور کلی در بیماران سرطانی قابل‌تحمل است.

نکته مهم ؛ قبل از هرگونه تصمیم برای استفاده از بره موم برای مصارف درمانی با پزشک خود مشورت کنید!

نتیجه گیری

بره موم به دلیل ترکیب شیمیایی متغیر، چالش‌هایی در استانداردسازی دارد. کمبود مطالعات انسانی در مورد فراهمی زیستی و دوز مناسب، ارزیابی دقیق اثرات درمانی آن را دشوار می‌کند. بااین‌حال، خواص آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهابی و ضدسرطانی بره موم آن را به منبعی با پتانسیل درمانی بالا تبدیل کرده است. تحقیقات بیشتری برای شناسایی ترکیبات فعال، تعیین دوز بهینه و بررسی عوارض احتمالی مانند حساسیت مورد نیاز است

ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.

دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :