مدیریت و جابهجایی ملکههای زنبور عسل؛ کسب مهارت در کار با ملکهها
کسب مهارت در کار با ملکهها
مانند بسیاری از جنبههای زنبورداری، کسب اعتمادبهنفس و مهارت در گرفتن و جابهجایی ملکهها تنها با تمرین و تجربه مکرر به دست میآید. احتمال آسیبرساندن به ملکه توسط یک فرد مبتدی صرفاً در حین تلاش برای گرفتن او بسیار ناچیز است. درباره نیش ملکه چه میتوان گفت؟ ملکهها قادر به نیش زدن هستند و نیش آنها دردناک است، اما این اتفاق بهندرت رخ میدهد. بسته به سن و رفتار ملکه، نگرانی اصلی بیش از نیش زدن، پرواز و گم شدن اوست. حتی اگر قصد پرورش ملکه نداشته باشید، در مسیر زنبورداری، دیر یا زود موقعیتهایی پیش میآید که جابهجایی ملکه ضروری میشود. گرفتن و جابهجایی ملکهها چندان دشوار نیست، اما نیازمند ظرافت و دقت است.
یافتن ملکهها
یافتن ملکه در کلنی میتواند چالشبرانگیز باشد. اگر واقعاً قصد یافتن ملکه را دارید، به جای تمرکز مستقیم بر جستجوی او، به بررسی سایر اجزای کلنی بپردازید. بارها تجربه کردهام که ملکه را زمانی میبینم که در پی یافتنش نیستم، اما معمولاً در این مواقع نیازی به گرفتن او ندارم. در مقابل، هنگامی که به او نیاز دارم و با دقت در جستجویش هستم، گویی در کلنی حضور ندارد. دلیل این امر چیست؟
اخیراً مقالهای درباره عملکردهای ناخودآگاه مغز مطالعه کردم که یکی از چندین منبع در این زمینه بود. بهطور خلاصه، این مفهوم مطرح است که عملکردهای ناخودآگاه مغز از آگاهی خودآگاه در بسیاری از جنبهها مهمتر است. به نظر میرسد بخش ناخودآگاه مغز وظایف سنگینی مانند هماهنگی تنفس، ضربان قلب، تولید صفرا، رشد مو، گوارش، و جایگزینی پوست بر عهده دارد. اما یافتن ملکه زنبور عسل؟ در اینجا باید اذعان کنم که از مفاهیم مقاله بهسوی تلاش برای یافتن ملکه جهشی بزرگ انجام میدهم.
نکته اصلی این است که «هنگام جستجوی ملکه، آرامش خود را حفظ کنید و به ذهن ناخودآگاهتان اجازه دهید به شما یاری رساند». با دیگران که همزمان در جستجوی ملکه هستند رقابت نکنید. نگران این نباشید که پیشتر همه قابها را یک بار بررسی کردهاید. در صورت امکان، اجزای کندو را جدا کرده و ایزوله کنید. اگر از بالای کندو شروع کنید، ممکن است ملکه از شلوغی فرار کرده و به سمت پایین حرکت کند، که شما را ملزم به بررسی تجهیزات بیشتری میکند. اجزای کندو را روی چمن قرار ندهید؛ از تختههای زیرین اضافی یا درپوشهای بیرونی استفاده کنید. از قاب مرکزی شروع نکنید، زیرا احتمال غلتیدن ملکه هنگام برداشتن اولین قاب تنگ زیاد است. پس از برداشتن یک قاب کناری، قابهای دیگر را بهآرامی خارج کرده و با دقت و آرامش به جستجو ادامه دهید. ملکه را ندیدید؟ کنارهها و گوشههای تخته زیرین را بررسی کنید. او جایی در کلنی است. مضطرب نشوید؛ ملکه همیشه پیدا میشود.
شاید دوست داشته باشید مقاله ” قیچی کردن بال ملکه زنبور عسل ” را ملاحظه کنید 🌷

گرفتن و جابهجایی ملکهها
دلایل متعددی ممکن است زنبوردار را وادار به گرفتن ملکه کند، اما در اینجا به نمونه رایج برداشتن ملکه از کلنی هستهای اشاره میکنم.
همانند بسیاری از موارد، افراد تازهکار میتوانند روی زنبورهای نر تمرین کنند. این زنبورها بزرگتر، کندتر، و بدون نیش هستند. سعی کنید یک زنبور نر درشت را با گرفتن هر دو بال (احتمالاً با دست راست) مهار کنید، سپس با انگشت شست و اشاره دست چپ قفسه سینهاش را بگیرید. زنبور نر بهشدت تقلا خواهد کرد. هنگامی که با این روش احساس راحتی کردید، آن را روی ملکه آزمایش کنید.
موقعیتی را انتخاب کنید که ملکه روی شانه در فضای باز باشد، نه در میان کارگران یا نزدیک لبهها. قاطعانه عمل کنید و فرصت را غنیمت شمارید. اگر موفق نشدید، عقبنشینی کنید و منتظر فرصت بعدی باشید. از تلاشهای مکرر و فشار دادن ملکه به شانه برای گرفتن او خودداری کنید. سر و قفسه سینه ملکه مقاوم است، اما شکمش نرم و آسیبپذیر است.
آماده باشید؛ ملکه تقلا خواهد کرد و سعی میکند فرار کند. ممکن است یک پا یا بال در موقعیت نامناسبی قرار گیرد. هر اقدامی لازم است انجام دهید تا وضعیت را اصلاح کنید. اگر تازهکار هستید، نگران نیش خوردن یا آسیب به ملکه خواهید بود. با تمرین، اعتمادبهنفس خواهید یافت، اما حتی افراد باتجربه نباید مغرور شوند. زنبورداران ماهر هنگام کار با ملکههای ارزشمند همواره با احترام و دقت عمل میکنند.
کوتاه کردن بال و علامتگذاری ملکهها
علامتگذاری ملکهها با نقطهای رنگی یا برچسب روشی رایج است، درحالیکه کوتاه کردن بالهای ملکه در حال حاضر از توصیههای مدیریت ملکه کنار گذاشته شده است. چه کسی میداند، شاید با افزایش زنبورداری شهری، این روش دوباره احیا شود. در این روش، نوک یکی از بالهای بزرگ ملکه، حدود ۳ میلیمتر، کوتاه میشود. کوتاه کردن بیشازحد ممکن است باعث شود زنبورهای پرستار ملکه را آسیبدیده تلقی کنند. کوتاه کردن ناکافی نیز ممکن است ملکه را همچنان قادر به پرواز نگه دارد. پیشنهاد شده است که در سالهای زوج بال راست و در سالهای فرد بال چپ کوتاه شود.
هدف از کوتاه کردن، جلوگیری از پرواز دور یا بالای ملکه در هنگام بچهدهی است تا جمعآوری بچه زنبور آسانتر شود. اگر این روش احیا شود، من و دیگران درباره آن خواهیم نوشت، اما در حال حاضر کافی است بگوییم که این روش ملکه بچهده را نزدیک زمین نگه میدارد، اما گاهی زنبورهای بچهده ملکه را روی زمین پیدا نمیکنند و او نمیتواند به کلنی بازگردد. اغلب ملکههای کوتاهشده جایگزین میشوند. کوتاه کردن بال، توانایی پرواز ملکه را به شدت کاهش میدهد یا کاملاً از بین میبرد. من هرگز این روش را دوست نداشتم، اما از طرفی هم نمیخواهم زنبورهای بچهدهام روی زمین همسایه فرود بیایند. با این حال، سالهاست که بال ملکهای را کوتاه نکردهام.
علامت گذاری ملکه
بدون شک، زنبورهای کارگر از بوی رنگ تازه روی ملکه علامتگذاریشده خوششان نمیآید، اما علامتگذاری نسبت به کوتاه کردن بال ریسک کمتری دارد. علامتگذاری ملکه روشی بسیار مفید در مدیریت ملکههاست. علامت میتواند سن تقریبی ملکه را نشان دهد و به زنبوردار اطمینان میدهد که ملکه اصلی هنوز در کلنی است. ابزارهایی برای نگهداری ملکه هنگام علامتگذاری وجود داردکه شرکتهای تأمینکننده تجهیزات زنبورداری می توانند آنرا در اختیار شما قرار دهند..
برای علامتگذاری میتوان از ماژیکهای علامتگذاری استفاده کرد. برچسبهای پلاستیکی رنگی و شمارهدار نیز از سالها پیش در دسترس هستند. سالها پیش، کد رنگی برای نشان دادن سال نصب ملکه تدوین شد. استفاده از این کد رنگی توصیه میشود، اما هر علامتی، حتی بدون رعایت کد رنگی، بهتر از نبود علامت است.
از علامت کوچک استفاده کنید. قبل از اینکه ملکه را به کلنی بازگردانید اجازه دهید رنگ کاملاً خشک شود و رنگ را فقط روی قفسه سینه ملکه بزنید، نه جای دیگر. مثل همیشه روی زنبورهای نر تمرین کنید.

بانکهای ملکه
بانک ملکه یک قاب یا بدنه کندوی تخصصی است که ملکههای اضافی در قفس در آن ذخیره میشوند تا زمانی که مورد نیاز باشند. سبک استانداردی برای بانکهای ملکه وجود ندارد. قرار دادن ملکهها در بانک ملکه در اواخر فصل تولید ملکه رایج است. تولیدکنندگان ملکه در اوایل بهار که تقاضا بالاست نمیتوانند به اندازه کافی ملکه تولید کنند، اما بعداً که تقاضا کاهش مییابد، ملکههای برداشتشده باید جایی ذخیره شوند تا کندوهای هستهای جفتگیری بهطور کامل استفاده شوند.
بانک ملکه کلنیای از زنبورها (با ملکه یا بدون ملکه) است که ملکههای جفت خورده برای مدتی، معمولاً تا زمان فروش، در آن قرار میگیرند. در بانک ملکه بدون ملکه، قفسهای ملکه تقریباً در هر جای کندو قرار میگیرند. قفسها در قابهای ویژهای که برای نگهداری نوع قفس مورد استفاده پرورشدهنده طراحی شدهاند، قرار میگیرند. زنبورهای کلنی از ملکهها تغذیه کرده و آنها را زنده نگه میدارند. در کلنی با ملکه که بهعنوان بانک ملکه استفاده میشود، نیاز به جداسازی بین محفظه پرورش لارو (که ملکه در آن است) و ناحیهای از کندو که ملکههای جفت خورده نگهداری میشوند وجود دارد.
معمولاً یک توری ملکه روی محفظه پرورش لارو قرار میگیرد، سپس یک شانه عسل و بعد شانهای که قابهای ملکه را نگه میدارد اضافه میشود. در کلنی با ملکه، این روش تا شروع هوای سرد خوب کار میکند، اما در سرما زنبورها به محفظه پرورش لارو بازمیگردند و ملکههای بانکشده را رها میکنند. این اتفاق اغلب زمانی رخ میدهد که زنبورداران تعداد زیادی ملکه (مثلاً صد عدد) میخرند و آنها را مستقیماً بالای توری ملکه قرار میدهند تا برای تقسیم کلنی یا تعویض ملکه استفاده شوند. تعداد نامعلومی از این ملکههای ذخیرهشده ممکن است بمیرند، احتمالاً چون زنبورهای کارگر، به هر دلیلی، از آنها مراقبت نمیکنند.
مزایای بانک ملکه چیست؟
بانک ملکه به زنبوردار امکان میدهد از کندوهای هستهای در زمانی که تقاضا برای ملکه کم است استفاده کند یا موجودی زیادی از ملکهها را پس از پایان فصل نگهداری کند. حتی تعداد کمی ملکه نیز میتوانند با موفقیت بانک شوند.
معایب بانک ملکه چیست؟
ملکههای قرارگرفته در بانک ملکه تخمگذاری نمیکنند و معمولاً به دلیل عدم فعالیت تخمگذاری وزن کم میکنند. این موضوع باید برای ملکهها استرسزا باشد. برای ملکه غیرطبیعی است که در ماههای تابستان در چنین شرایطی باشد. آیا این یکی از دلایل جایگزینی برخی ملکههای مدرن است؟ در حالت ایدهآل، ملکهها نباید بیش از حد لازم در قفس نگهداری شوند. معمولاً این دوره استرسزا چند روزی است که از برداشت از کندوی هستهای جفتگیری تا معرفی بهعنوان ملکه جدید کلنی طول میکشد. اما با وجود این، گاهی نگهداری طولانیتر ملکه در قفس ضروری است. همه چیز به جزئیات مدیریت بستگی دارد.
قفسهای ملکه
رایجترین قفس ملکه همچنان قفس سهسوراخه بنتون است، اما باید سریع اضافه کنم که انواع زیادی قفس پلاستیکی با ویژگیهای مطلوب در دسترس هستند. قفس ملکه میتواند یک جعبه کبریت قدیمی یا یک لیوان نوشیدنی خالی باشد، اما برای ذخیرهسازی طولانیمدت، قفسهای مناسب لازم است. در مورد قفسهای ملکه، شما تصمیم میگیرید که کدام طراحی را ترجیح میدهید.
معرفی ملکههای زنبور عسل به کلنیها
روشهای بیشماری برای معرفی ملکهها وجود دارد و هیچکدام کاملاً بینقص نیستند. دو روش رایج با سطوح پیچیدگی متفاوت در ادامه آمده است. در هر دو مورد، ملکه قدیمی باید حذف شود. هر کاری که میخواهید با او بکنید، اما او نمیتواند در کلنی بماند.

قفس دستساز مورد استفاده من
اگر ملکهای برایم بسیار ارزشمند باشد، از روشی نسبتاً پیچیده استفاده میکنم. با استفاده از توری سختافزاری نمره ۸، قفسی به ابعاد ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر مربع و عمق حدود ۲ سانتیمتر درست میکنم.
یک قاب با لاروهای بستهشده را برمیدارم و ۹۰٪ زنبورها را از آن میتکانم (زنبورهای باقیمانده پرستاران جوان خواهند بود). زیر توری یا کنار پنجرهای با توری، ملکه را همراه با چند زنبور کارگر جوان زیر قفس روی لاروهای بستهشده گیر میاندازم و قفس را به شانه فشار میدهم. قرار دادن زنبورهای کارگر جوان داخل قفس اختیاری است. یک قاب کناری را برمیدارم تا فضای کافی در مرکز کلنی داشته باشم و ملکه قفسشده را به کلنی بازمیگردانم.
بعد از حدود ۲ تا ۳ روز قفس را بررسی میکنم تا ببینم زنبورهای بیرونی هنوز به قفس رفتار تهاجمی دارند یا خیر و تعداد زنبورهای پرستار جوان که همراه ملکه در قفس ظاهر شدهاند را میسنجم. بعد از ۴ تا ۵ روز (۶ تا ۷ روز هم بد نیست)، با کمترین میزان دود کندو را باز میکنم و قفس را بهآرامی برمیدارم. اگر ملکه بسیار گرانقیمت باشد، استفاده از مانع شبکه ایده عالی است. سپس تا یک هفته هیچ کاری جز بررسی ورودی کندو برای اطمینان از عدم طرد ملکه انجام نمیدهم. بعد از یک هفته، بررسی میکنم که آیا تخمها وجود دارند یا خیر. اگر تخمها باشند، کلنی را برای ۴ تا ۵ روز دیگر به حال خود رها میکنم قبل از اینکه بهطور عادی با آن کار کنم.
باید اضافه کنم که گاهی زنبورهای کارگر از زیر دیوارههای قفس تونل میزنند و ملکه را زودتر آزاد میکنند. قفس را تا جایی که ممکن است عمیق فشار دهید بدون اینکه زنبورهای داخل قفس له شوند.
روش سادهتری که اغلب استفاده میکنم
با ملکهای که برایم ارزش کمتری دارد و زیر توری یا نزدیک پنجرهای با توری، ملکه را دوباره در یک قفس سهسوراخه معمولی قرار میدهم. نیازی به غذا نیست. قفس را نزدیک لاروهای بستهشده و زنبورهای پرستار معلق میکنم. همان بازه زمانی بالا را دنبال کنید، اما قفس را بیش از حد لازم در کلنی نگه ندارید. اگر پلاگ قندی وجود نداشته باشد، باید ملکه را بهصورت دستی آزاد کنید. زنبورها در فضای خالی ناشی از قاب برداشتهشده شانه اضافی میسازند. در همه موارد، زنبورها با قفس همانطور رفتار میکنند که اگر فرصت داشته باشند با ملکه رفتار خواهند کرد. اگر به قفس چسبیدهاند، او را آزاد نکنید. به ملکه قفسشده زمان بیشتری برای پذیرش بدهید. اگر زنبورهای کارگر آرام و بیسروصدا هستند، آزاد کردن او مشکلی ندارد.
پیشنهادات کلی برای معرفی ملکه با قفس سنتی
- اطمینان حاصل کنید که کلنی کاملاً بدون ملکه است و تمام سلولهای ملکه در حال رشد تخریب شدهاند.
- اجازه دهید کلنی برای یک یا دو روز بدون ملکه بماند، اما بیش از سه روز نشود.
- در صورت امکان، ملکه را برای حدود ۲ تا ۴ روز در قفس داخل کلنی نگه دارید.
- برای آزادسازی ملکه، قفس را بین قابها با سمت توری رو به پایین و خمیر شیرین در نزدیکی زنبورهای جوان و لاروها قرار دهید.
- الف. به زنبورها حدود دو روز زمان دهید تا ملکه را آزاد کنند.
- ب. قفس را هرچه زودتر بردارید تا از ساخت شانه اضافی در اطراف قفس ملکه جلوگیری شود.
- اگر قرار است ملکه بهصورت دستی آزاد شود، رفتار زنبورهای اطراف را بررسی کنید تا ببینید آیا به قفس محبوس ملکه محکم چسبیدهاند یا خیر. الف. اگر رفتار تهاجمی نشان میدهند، تا زمانی که زنبورهای اطراف نسبت به ملکه قفسشده بیتفاوت شوند، او را آزاد نکنید. ب. پس از آزادسازی دستی ملکه جدید، رفتار زنبورهای اطراف را مشاهده کنید تا ببینید آیا نسبت به ملکه جدید که روی شانه حرکت میکند خصمانه عمل میکنند یا خیر. ج. در صورت امکان، تا زمانی که ملکه فرصت ایجاد لانه تخمگذاری خود را پیدا کند (حدود ۵ تا ۶ روز)، کندو را باز نکنید.
هیچ گاه موقع کار با ملکهها احساس راحتی نمی کنید
بعید میدانم هیچ زنبورداری هرگز ۱۰۰٪ در کار با ملکهها احساس راحتی کند. مگر اینکه ملکه در حال جایگزینی باشد، همیشه باید با دقت و ملایمت با ملکههای جدید برخورد کرد. راهی برای تمرین واقعی این ضرورت مدیریتی جز انجام دادن آن وجود ندارد. اگر اشتباه کنید، این یکی از داستانهای ماندگار زنبورداریتان خواهد شد.

از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند بوده باشد. اگر در خصوص این مقاله تجربه یا نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.
ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.


دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :
- مدیریت و جابهجایی ملکههای زنبور عسل؛ کسب مهارت در کار با ملکهها
- استفاده از بانک های کلنی برای نگهداری انبوه ملکههای جفت خورده زنبور عسل
- راهنمای جامع علامت گذاری زنبور ملکه ؛ آموزش مرحلهبهمرحله برای زنبورداران مبتدی
- راهنمای کامل علامت گذاری ملکه زنبور عسل؛ روشها، رنگها و اصول ایمنی برای زنبورداران
- پرواز جفتگیری ملکه زنبور عسل چیست؟