مشاهدات زنبورداری: چگونه ورودی کندو سلامت کلنی را نشان می‌دهد

مشاهدات زنبورداری: چگونه ورودی کندو سلامت کلنی را نشان می‌دهد

مشاهدات در ورودی کندو

نویسنده: ریچارد وال

ریچارد وال از سال 2010 زنبورداری را به روشی سخت و بدون مربی یا عضویت در باشگاهی آغاز کرد و با گرفتن یک کلنی وحشی شروع به یادگیری کرد. او اکنون از سال  2018 به‌عنوان یک زنبوردار خودکفا فعالیت می‌کند، مقالاتی می‌نویسد، سخنرانی‌هایی ارائه می‌دهد و به آموزش اصول اولیه پرورش زنبور عسل و مدیریت کندو می‌پردازد.

مزیت موقعیت نزدیک برای مشاهدات زنبورداری

مشاهدات زنبورداری در ورودی کندو می‌تواند اطلاعات زیادی درباره سلامت و فعالیت کلنی ارائه دهد. کندوهای من در سمت جنوبی یک انبار با سقف شیب‌دار و در فاصله‌ای از چند ساختمان مزرعه‌ای دیگر قرار دارند. فاصله این کندوها تا درب خروجی گاراژ متصل به خانه‌ام در سمت شمالی، کمتر از 65 متر است. این نزدیکی باعث می‌شود بتوانم به‌راحتی به کندوهایم سر بزنم و رفت‌وآمد زنبورها را هر زمان که بخواهم مشاهده کنم.

با انجام مکرر این کار، بدون نیاز به باز کردن کندوها، چیزهای زیادی درباره اتفاقات داخل آن‌ها یاد گرفته‌ام. این درک نتیجه ثبت مشاهدات در ورودی کندوها طی بازرسی‌های قبلی است. ورودی شلوغ معمولاً نشانه یک کندوی سالم و فعال است. زنبورهای کارگر به داخل و خارج پرواز می‌کنند و برای جمع‌آوری شهد، گرده، آب و رزین فعالیت دارند. در روزهای گرم و آفتابی، این یک نشانه خوب است. اما اگر فعالیت کم باشد یا اصلاً وجود نداشته باشد، ممکن است مشکلی مانند کاهش جمعیت زنبورها، هوای نامناسب یا مشکل احتمالی ملکه در کلنی وجود داشته باشد.

داشتن بیش از یک کندو این مزیت را دارد که اگر فعالیت یک کندو به‌طور قابل‌توجهی با دیگران متفاوت باشد، نیاز به بررسی بیشتر دارد. بااین‌حال، مشاهدات زنبورداری در ورودی کندو جایگزین بازرسی‌های کامل و منظم کندو نمی‌شوند. اگر مشاهدات در ورودی نشان‌دهنده مشکلی باشد، ممکن است این مشکل از چند هفته قبل وجود داشته و دیگر قابل‌جبران نباشد. برای زنبورداران تازه‌کار، انجام بازرسی کامل هر دو هفته یک‌بار در مرحله یادگیری معمول است. فقط باید دانست که چنین بازرسی‌هایی ممکن است فعالیت کلنی را برای یک یا دو روز مختل کند.

شاید دوست داشته باشید مقاله ” آنچه می توانید از ورودی کندو یاد بگیرید ” را ملاحظه کنید 🌷

رفتار زنبورها در مشاهدات زنبورداری

زنبورها در ورودی کندو رفتارهای مختلفی برای ارتباط با شرایط متغیر به هم‌نوعان خود نشان می‌دهند. ساده‌ترین فعالیت قابل‌مشاهده، زمانی است که زنبورها گرده به کندو می‌آورند. توده‌های سفید، زرد، نارنجی یا دیگر رنگ‌های گرده که به کیسه‌های گرده در پاهای عقبی زنبورها چسبیده‌اند، نشان می‌دهند که منبع فراوانی از گرده پیدا شده است. این یعنی زنبورها نیاز به ذخیره گرده دارند که با شهد مخلوط شده و به ماده‌ای به نام نان زنبور تبدیل می‌شود.

این نان زنبور به لاروها خورانده می‌شود تا به زنبورهای کارگر تبدیل شوند. در بیشتر موارد، این نشان‌دهنده وجود ملکه‌ای فعال است که تخم‌گذاری می‌کند و تخم‌ها در سه روز به لارو تبدیل می‌شوند. اگر در زمان جریان شهد، فعالیت کمی مشاهده شود، باید تحلیل عمیق‌تری انجام داد. فعالیت کم ممکن است به دلیل هوای نامناسب، مانند باد یا باران شدید، یا کمبود منابع گیاهی باشد که گرده یا شهد تولید نمی‌کنند. همچنین ممکن است مشکل ملکه یا ازدحام کندو باعث کاهش فضای ذخیره گرده شده باشد.

گاهی زنبورها جمع‌آوری شهد را به گرده اولویت می‌دهند. در میشیگان که منابع گرده فراوان است، زنبورها به‌راحتی می‌توانند بیش از نیاز کندو گرده ذخیره کنند. در اولین بازرسی‌های بهاری، معمولاً سه یا چهار قاب پر از گرده می‌بینم که در این صورت، یک یا دو قاب قدیمی‌تر را برمی‌دارم.

در جریان شهد، زنبورها ممکن است شهد را به گرده ترجیح دهند، به‌ویژه اگر شهد فراوان باشد و گرده اضافی برای پرورش لارو لازم نباشد. اگر شکم زنبورها هنگام بازگشت به کندو بزرگ‌تر به نظر برسد، احتمالاً شهد یا آب آورده‌اند. زنبور جمع‌آوری‌کننده، شهد یا آب را در بخشی از شکم خود به نام «معده عسل» ذخیره می‌کند که باعث بزرگ‌تر شدن شکم می‌شود. در ورودی کندو، زنبور دریافت‌کننده ممکن است شهد را از زنبور جمع‌آوری‌کننده بگیرد و در سلول‌های کندو ذخیره کند.

زنبور حامل آب، آن را به زنبوری تشنه می‌دهد یا برای خنک کردن کندو از طریق تبخیر استفاده می‌کند. گاهی در اواخر تابستان و پاییز (مرداد تا مهر) زنبوری با ماده‌ای براق در کیسه‌های گرده پاهای عقبی دیده می‌شود که رزین از درختان کاج یا منابع گیاهی دیگر است. این رزین با موم و بزاق ترکیب شده و به بره موم تبدیل می‌شود. زنبورها از بره موم برای درزگیری شکاف‌ها، تقویت ساختار کندو و محافظت در برابر پاتوژن‌ها استفاده می‌کنند. بره موم به دلیل خواص ضدباکتریایی، ضدقارچی و ضدویروسی، کندو را سالم نگه می‌دارد. تحقیقات نشان داده که کندوهایی با بره موم فراوان، به دلیل ویژگی‌های ضدمیکروبی رزین، سالم‌تر هستند.

زنبورهای بادبزن در مشاهدات زنبورداری

یکی دیگر از رفتارهای رایج در ورودی کندو، باد زدن فعال زنبورها است. اغلب زنبورها با هر شش پای خود محکم روی سکوی پرواز  کندو می‌ایستند و بال‌هایشان چنان سریع حرکت می‌کند که تقریباً قابل‌دیدن نیست. اگر پشت زنبورها صاف یا کمی رو به پایین باشد، این باد زدن برای تهویه کندو است. زنبورها ممکن است رو به داخل یا خارج کندو باشند تا هوا را به داخل بکشند یا خارج کنند.

در هوای گرم، زنبورها برای تنظیم دمای داخل کندو باد می‌زنند. این کار برای حفظ دمای حدود 34 درجه سانتی‌گراد در اطراف لاروها ضروری است تا به‌درستی رشد کنند. همچنین، باد زدن رطوبت کندو را تنظیم می‌کند که برای خشک کردن عسل تا 18 درصد آب و جلوگیری از رشد کپک حیاتی است. در هوای سرد، زنبورها در میان قاب‌های کندو جمع می‌شوند و با انقباض عضلات سینه خود گرما تولید می‌کنند. همچنین در داخل کندو روی قاب‌ها باد می‌زنند تا دمای پرورش لارو و رطوبت عسل را در سطح مناسب نگه دارند.

گاهی زنبورها برای علامت دادن به دیگر زنبورهای کلنی باد می‌زنند. اگر پشت زنبورها به سمت بالا و رو به داخل کندو باشد، احتمالاً در حال پخش فرمون برای جذب هم‌نوعان خود هستند. این حالت که به «ناسونووینگ» معروف است، زمانی رخ می‌دهد که دو بخش انتهایی پشت زنبور به سمت پایین خم شده و غده بویایی را نمایان می‌کند. غده نازانوف در پشت شکم زنبور، بین بخش‌های دوم و سوم قرار دارد و فرمون ی تولید می‌کند که زنبورها را به کندوی خودشان هدایت می‌کند.

این بو در زمان بچه دهی کلنی برای جمع شدن زنبورها یا هدایت آن‌ها به کندوی جدید بسیار مهم است. یک‌بار که کلنی‌ای روی یک نهال کوچک فرود آمد، به دلیل شاخه‌های نهال نتوانستم سطل را نزدیک کنم. با قرار دادن کندو کنار نهال، دیدم که بسیاری از زنبورها به سمت ورودی کندو حرکت کردند، درحالی‌که زنبورهای روی سکوی پرواز  با باد زدن، بقیه را به داخل دعوت می‌کردند.

زنبورهای نگهبان در مشاهدات زنبورداری

گاهی دو یا سه زنبور در ورودی کندو دیده می‌شوند که رو به بیرون ایستاده‌اند، با پاهای جلویی و شاخک‌های بالا و شکم کمی بلند شده. این‌ها زنبورهای نگهبان هستند که وظیفه محافظت از کندو در برابر تهدیدات، شکارچیان یا مزاحمان را دارند. نگهبان‌ها زنبورهای ورودی را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند به کندو تعلق دارند. آن‌ها با استفاده از بوی منحصربه‌فرد کندو یا فرمون ‌ها، زنبورهای خودی را تشخیص می‌دهند. اگر زنبوری با بوی کندو مطابقت نداشته باشد، دورش می‌کنند یا به او حمله می‌کنند. این بخش مهمی از سیستم دفاعی کندو است.

نگهبان‌ها در برابر تهدید، اولین کسانی هستند که برای مقابله اقدام می‌کنند و با نیش زدن یا آزاد کردن فرمون  هشدار، دیگران را آگاه می‌کنند. گاهی ممکن است از کندو کمی دور شوند و زنبورهای دیگر یا حتی تور صورت زنبوردار را بررسی کنند. اگر چند زنبور نزدیک صورتم شروع به وزوز و چرخیدن کنند، سریع دور می‌شوم تا از نیش احتمالی جلوگیری کنم، به‌ویژه اگر تور صورت نداشته باشم.

پروازهای پاکسازی در مشاهدات زنبورداری

از آخرین شکوفه‌های گلدنراد و آستر بنفش در پاییز تا شکوفه‌های قاصدک در بهار، زنبورهای جمع‌آوری‌کننده هیچ منبعی برای شهد پیدا نمی‌کنند. این معمولاً از اواخر شهریور تا اواخر فروردین در جنوب شرقی میشیگان رخ می‌دهد. در این مدت، زنبورها برای پاکسازی بدن خود از کندو خارج می‌شوند. زنبورها معمولاً داخل کندو مدفوع نمی‌کنند، زیرا این کار می‌تواند بیماری یا آفات را گسترش دهد.

آن‌ها منتظر هوای گرم و آفتابی با دمای بالای صفر می‌مانند. پروازهای پاکسازی کوتاه اما برای سلامت کندو مهم هستند. تحقیقات نشان داده که بسته به شرایط داخلی کندو و هوای بیرون، زنبورها می‌توانند تا چند هفته یا در هوای بسیار سرد تا 80 روز بدون پرواز پاکسازی دوام بیاورند. پس از برف زمستانی و یک روز آفتابی گرم‌تر، لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی برف نشان‌دهنده پروازهای دفع مدفوع است. اگر شرایط اجازه خروج زنبورها را ندهد، ممکن است مشکلاتی مانند اسهال در کندو ایجاد شود که با لکه‌های سیاه و قهوه‌ای روی قاب‌ها و دیواره‌های کندو قابل‌تشخیص است. در اولین بازرسی بهاری، این قاب‌های آلوده باید برداشته و دیواره‌ها تمیز شوند.

وظایف کفن‌ودفن در مشاهدات زنبورداری

وقتی زنبورها وظایف دیگر مانند تمیزکاری و پرستاری را به پایان می‌رسانند، معمولاً در سن 16 تا 20 روزگی، وظیفه کفن‌ودفن را بر عهده می‌گیرند و اجساد زنبورهای مرده را از کندو خارج می‌کنند. این زنبورهای مسن‌تر به وظایف «سالخورده» می‌پردازند. دیدن چند زنبور مرده در نزدیکی ورودی کندو غیرعادی نیست. اگر کندوها در منطقه‌ای چمن‌زار باشند، ممکن است این موضوع دیده نشود. اما وقتی کندوها روی زمین باز، پارچه یا پایه بتنی قرار دارند، اجساد زنبورها راحت‌تر دیده می‌شوند.

چند زنبور ممکن است در حال کشیدن اجساد زنبورهای مرده به بیرون دیده شوند. اگر قادر باشند، ممکن است جسد را با خود ببرند و در فاصله‌ای از کندو رها کنند. اگر زنبوری که بیرون برده می‌شود در حال تقلا باشد، ممکن است نزدیک به مرگ باشد یا زنبور نر باشد که در پاییز از کندو اخراج شده است. چون در پاییز تا زمستان ملکه‌های بکر برای جفت‌گیری وجود ندارند، بیشتر نر‌ها که تنها وظیفه‌شان جفت‌گیری است، برای حفظ منابع کندو اخراج می‌شوند. وظیفه کفن‌ودفن به حفظ نظافت کندو و جلوگیری از گسترش بیماری کمک می‌کند و به بقای کلنی یاری می‌رساند.

پروازهای جهت‌یابی در مشاهدات زنبورداری

گاهی وقتی برای مشاهده کندوهایم می‌روم، فعالیت شدیدی در نزدیکی ورودی یکی از کندوها می‌بینم. این پروازهای نامنظم زنبورها که به‌صورت دایره‌ای حرکت می‌کنند، در سال‌های اولیه زنبورداری‌ام برایم گیج‌کننده بود. این‌ها پروازهای جهت‌یابی هستند، مرحله‌ای مهم در چرخه زندگی زنبور جوان که از اقامت در کندو به جمع‌آوری‌کننده تبدیل می‌شود. زنبورهایی که این پروازها را انجام می‌دهند، مراحل تمیزکاری و پرستاری را پشت سر گذاشته‌اند و برای اولین بار از کندو خارج می‌شوند تا جمع‌آوری‌کننده شوند.

این پروازها در ابتدا بی‌هدف به نظر می‌رسند، اما حرکات آشوبناک در دایره‌های گسترده‌تر تصادفی نیست؛ به زنبور کمک می‌کند محیط اطراف را یاد بگیرد. این پروازها به زنبور امکان می‌دهد نقشه ذهنی از منطقه نسبت به خورشید بسازد تا بتواند پس از شروع جمع‌آوری، به کندو بازگردد. زمان‌بندی این پروازها اغلب به ظرفیت تخم‌گذاری ملکه مرتبط است. چون ملکه می‌تواند روزانه 1500 تا 2000 تخم بگذارد، معمولاً گروه کوچکی از زنبورها تقریباً همزمان برای پروازهای جهت‌یابی از کندو خارج می‌شوند.

آن‌ها ممکن است برای استراحت یا کمک به ملکه و مراقبت از لاروها به کندو بازگردند و سپس دوباره برای ادامه جهت‌یابی خارج شوند. وقتی زنبورها به مهارت‌های ناوبری خود مطمئن شوند و با محیط اطراف کندو آشنا شوند، پروازهای جمع‌آوری را آغاز می‌کنند. این پروازها نشان می‌دهند که ملکه وظایف تخم‌گذاری خود را انجام می‌دهد و کندو در زمانی قوی بوده است.

فعالیت غارتگری در مشاهدات زنبورداری

یکی از فعالیت‌هایی که زنبوردار امیدوار است در ورودی کندو نبیند، پروازهای غارتگری است. غارتگری به ورود زنبورهای یک کلنی به کندوی کلنی دیگر برای دزدیدن عسل اشاره دارد. این ممکن است وقتی کلنی ضعیف، گرسنه یا ناتوان در دفاع از خود باشد رخ دهد. زنبورهای غارتگر ممکن است در امتداد شکاف‌های کندو به دنبال ورودی باشند و در ورودی کندو رفتار تهاجمی نشان دهند. پروازهای زنبورهای غارتگر نامنظم است و ممکن است درگیری‌هایی در ورودی کندو دیده شود. اگر این رفتارها همراه با تعداد غیرعادی زنبورهای مرده نزدیک ورودی دیده شود، احتمالاً نشانه غارتگری است.

زنبوردار می‌تواند اقداماتی برای جلوگیری از غارتگری انجام دهد. کاهش ورودی کندو اولین گام است. تنظیم میله کاهش‌دهنده به کوچک‌ترین دهانه، به زنبورهای نگهبان فضای کمتری برای دفاع می‌دهد. من دیده‌ام که کلنی‌هایی به خانه‌ای منتقل شده‌اند، از فضایی به‌اندازه یک سکه وارد و خارج می‌شوند و شبکه داخلی گسترده‌ای می‌سازند.

من معمولاً ورودی 5 سانتی‌متری را در تمام سال باز می‌گذارم و از آن زمان هیچ تلاشی برای غارتگری ندیده‌ام. زنبوردار می‌تواند کندو را موقتاً ببندد و پس از یک یا دو روز باز کرده و شرایط را بررسی کند. اطمینان از عدم نشت عسل و پاک کردن هرگونه ریختگی عسل یا شربت نزدیک ورودی ضروری است. گزینه دیگر، تغذیه کلنی غارتگر است، اما باید با احتیاط انجام شود، زیرا تغذیه خارجی می‌تواند غارتگران را جذب کند.

استفاده از صفحه ضدغارت نیز گزینه‌ای است. این صفحه به زنبورهای ساکن اجازه خروج و ورود می‌دهد، اما غارتگران را با گمراه کردن درباره ورودی متوقف می‌کند. جلوگیری سریع از غارتگری می‌تواند کندوی موردحمله را نجات دهد و احتمال غارتگری در دیگر کندوها را کاهش دهد.

لذت بردن از مشاهدات زنبورداری

مشاهدات زنبورداری در ورودی کندو می‌تواند اطلاعات ارزشمندی بدون نیاز به باز کردن کندو ارائه دهد، اما نباید جایگزین برنامه بازرسی‌های عمیق منظم شود. ورودی شلوغ معمولاً نشانه کلنی سالم و فعال است، درحالی‌که کمبود فعالیت ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی مانند جمعیت کم یا مشکل ملکه باشد.

رفتارهای زنبورها نیازهای منابع و فعالیت‌های پرورش لارو را نشان می‌دهد. تماشای زنبورهای بادبزن و نگهبان جذاب است، درحالی‌که پروازهای پاکسازی و زنبورهای کفن‌ودفن نقش مهمی در حفظ نظافت و جلوگیری از بیماری دارند. به‌طور کلی، کاهش دفعات بازرسی‌های مستقیم و تمرکز بر فعالیت‌های ورودی می‌تواند راهی عملی برای نظارت بر کندو با حداقل اختلال باشد. اما این روش نیاز به تجربه و مشاهده دقیق دارد تا واقعاً مؤثر باشد.

ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.

دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :