ملکه های بزرگ تر، ملکه های بهتر | قسمت 3
چگونه می‌توان با استفاده از تاثیر ژن مادری ، ملکه هایی درشت تر و باکیفیت تر پرورش داد، بدون نیاز به پیوند لاروهای یک‌روزه؟
فنجان‌های پلاستیکی ملکه و تجربه‌های عملی
چرا تاثیر ژن مادری هیجان‌انگیز است؟
کشف پدیده‌ی تاثیر ژن مادری در زنبور عسل، از نظر من یکی از هیجان انگیزترین موضوعاتی بوده که در یک دهه گذشته در زنبورداری دیده‌ام. شاید بهتر باشد کمی کمتر به کندوهایم وابسته باشم، اما واقعیت این است که این موضوع واقعاً مرا شگفت‌زده کرده است.
در مطلب پیشین به این موضوع پرداختم و قصد ندارم دوباره وارد جزئیات علمی شوم؛ اگر می‌خواهید دقیق‌تر بدانید چرا ملکه‌های بزرگ‌تر عملکرد بهتری دارند، پیشنهاد می‌کنم آن مطالب و نوشته های قبلی را مطالعه کنید.
ملکه های بزرگ تر، ملکه های بهتر | قسمت 2
نکته‌ی کلیدی اینجاست:
زنبورهای ملکه در فنجان‌های مخصوص، تخم‌های بزرگ‌تری نسبت به سلول‌های کارگری می‌گذارند. همین تفاوت باعث می‌شود ملکه‌های به‌مراتب درشت‌تر و توانمندتری به‌وجود آیند؛ ملکه‌هایی که در تولیدمثل کارآمدترند. شواهد نشان می‌دهد این ویژگی تا حد زیادی جنبه‌ی ارثی دارد.
فرصتی برای مبتدیان و کسانی که با پیوند مشکل دارند
به زبان ساده، این کشف یعنی حتی اگر زنبورداری نتواند پیوند بزند ، مثلاً به‌دلیل لرزش دست، ضعف بینایی یا نداشتن اعتمادبه‌نفس ، همچنان می‌تواند ملکه‌هایی باکیفیت پرورش دهد.
روش‌های جایگزین مثل تقسیم کلنی، استفاده از سلول‌های ملکه هنگام بچه دهی یا افزودن قاب تخم/لارو به کلنی بی‌ملکه هم امکان تولید ملکه را می‌دهد. اما اگر بخواهید چند ملکه را با کنترل دقیق بر تعداد یا زمان‌بندی و بدون وابستگی به شانه‌های طبیعی به‌دست آورید، پیوند لارو در فنجان‌های پلاستیکی مؤثرترین راه است.
مشکل اصلی اینجاست که پیوند برای بسیاری از زنبورداران دشوار به نظر می‌رسد. بارها شنیده‌ام کسی پس از چند تجربه‌ی ناموفق، عطای آن را به لقایش بخشیده و به سراغ روش‌های ساده‌تر رفته است.
دو نکته درباره پیوند
- باید بدانید حتی زنبورداران حرفه‌ای هم در شروع کار، موفقیت کمی داشته اند. اما با تمرین، مهارتشان افزایش یافت و پیوند برایشان به روشی مطمئن تبدیل شده است
- بیش از ۹۹٪ ملکه‌های تجاری از راه پیوند تولید می‌شوند. این روش، کارآمدترین راه برای پرورش تعداد زیادی ملکه (از ۲۰۰ تا ۲۰۰۰ عدد) است.
اما اگر فقط به چند ملکه نیاز داشته باشید چه؟
با دست‌های ثابت و بینایی خوب، پیوند کار دشواری نیست. حتی مدیریت برخی بخش‌های پرورش ملکه ، مثل اداره کندوچه ها برای جفت‌گیری ــ پیچیده‌تر از پیوند است. بیشتر دوره‌های پرورش ملکه، پیوند لاروهای یک‌روزه و استفاده از کندوچه ها را آموزش می‌دهند. اما با کشف تاثیر ژن مادری ، حالا راهکارهایی ساده‌تر هم وجود دارد؛ راه‌هایی که نیازی به پیوند ندارند و در عین حال می‌توانند ملکه‌هایی بزرگ‌تر و باکیفیت‌تر به شما بدهند.
چرا این موضوع اهمیت دارد؟
اگر مبتدیان یا کسانی که تمایلی به پیوند ندارند بتوانند بدون پیوند زدن، چند سلول ملکه تولید کنند، شمار زنبوردارانی که به‌طور فعال ملکه پرورش می‌دهند، افزایش می‌یابد.
تأکید بر «فعالانه» یعنی پرورش هدفمند ملکه، نه روش‌های غیرفعال مثل تقسیم کلنی یا انتظار برای بچه گیری. برآورد می‌شود کمتر از ۱۰ تا ۱۵ درصد زنبورداران در هر فصل ملکه پرورش می‌دهند. همین امر یکی از دلایل وابستگی زیاد به واردات ملکه در بریتانیاست.
هرچند من مخالف واردات هستم، اما مشکل بزرگ‌تر این است که وجود ملکه‌های ارزان و آماده، انگیزه‌ی یادگیری پرورش ملکه را کاهش داده است. وقتی می‌توانید با ۲۵ پوند یک ملکه بخرید، چرا باید زحمت یادگیری بکشید؟
پرورش ملکه نگاه شما به زنبورداری را عمیق‌تر می‌کند. از آماده‌سازی کلنی گرفته تا تشخیص زمان مناسب، مدیریت روند رویدادها و حتی هدایت جفت‌گیری، همه این‌ها مهارت‌های شما را تقویت کرده و در دیگر بخش‌های کار نیز سودمند خواهد بود. با کنار گذاشتن پیوند لاروهای یک‌روزه، این فرآیند برای زنبوردارانی که دست‌های لرزان، بینایی ضعیف یا اعتمادبه‌نفس پایین دارند نیز در دسترس‌تر می‌شود.
بازسازی تاثیر ژن مادری در پرورش ملکه
بیایید روش‌هایی را که برای نمایش تاثیر ژن مادری استفاده شده بررسی کنیم و ببینیم زنبورداران چطور می‌توانند آن را در عمل پیاده کنند. در ادامه، تجربه‌های عملی دو بازدید کننده سایت را هم مرور خواهیم کرد.
فنجان‌های مصنوعی ملکه
فنجان ملکه سلولی بزرگ، گرد و معمولاً رو به پایین است. این در حالی است که سلول‌های کارگری شش‌ضلعی، منظم و اندکی رو به بالا قرار دارند.
گاهی کارگران تخم‌ها را به فنجان‌های ملکه منتقل می‌کنند، اما ملکه نیز می‌تواند مستقیماً در آن‌ها تخم‌گذاری کند. این تخم‌ها در نهایت لاروهایشان پرورش یافته و به ملکه‌های جدید بدل می‌گردند.
در مطالعه‌ی اصلی (Wei و همکاران، ۲۰۱۹) از سیستم سلول‌های مصنوعی ملکه و کارگر استفاده شد که به مقاله‌ای از ABJ (Pan و همکاران، ۲۰۱۳) ارجاع داشت. این سیستم شامل پایه‌ای پلاستیکی با الگوی شانه و سوراخ‌هایی برای قرار دادن پگ‌ها از پشت بود تا سلول‌ها در جای خود نگه داشته شوند. پس از پوشاندن پایه با موم، آن به شانه‌ای کامل تبدیل می‌شد.
اما تصاویر مقاله‌ی Wei با توصیف Pan تفاوت داشتند. در آنجا فقط سلول‌های مصنوعی کوچک و بزرگ نمایش داده شد، همراه با سیستمی مشابه Pan برای نگهداری عمودی آن‌ها. در این آزمایش، ملکه به مدت ۶ ساعت روی شانه‌ی سلول‌های ملکه یا کارگر قفس شد، تخم‌گذاری کرد و سپس برداشته شد.
ابهام‌ها و فرضیات
مشخص نیست پس از این ۶ ساعت تا زمان بازشدن تخم‌ها چه اتفاقی افتاد. آیا بلافاصله به کلنی پرورش‌دهنده منتقل شدند یا با تأخیر؟ مقاله فقط اشاره می‌کند که تخم‌های سلول‌های ملکه و کارگر به فنجان‌های پلاستیکی استاندارد منتقل و نوارهای سلول ملکه در یک کندوی قوی بدون ملکه (با ۸ قاب) قرار گرفتند. احتمالاً تخم‌ها یا لاروها مستقیماً دستکاری نشدند، بلکه کل سلول‌ها از طریق سیستم پگ جابه‌جا شدند.
اطلاعات روشن
اندازه‌ی سلول‌های استفاده‌شده مشخص است:
- سلول‌های کارگری: قطر ۴.۹ میلی‌متر
- فنجان‌های ملکه: قطر ۹.۷ میلی‌متر
این موضوع باعث شد برخی به استفاده از فنجان‌های Nicot اشاره کنند، گرچه توضیح دقیقی ارائه نشده است. پیش‌تر هم اندازه‌ی فنجان‌های پلاستیکی رایج اندازه‌گیری شده بود.
فناوری در دسترس
قطر داخلی فنجان احتمالاً عامل اصلی است، هرچند نمی‌دانیم ملکه دقیقاً چطور آن را تشخیص می‌دهد. همان‌طور که ملکه با پاهای جلویی خود سلول‌های نر را از کارگر بازمی‌شناسد، احتمالاً فنجان‌های ملکه را هم به همین روش تشخیص می‌دهد (البته این فقط یک حدس علمی است).
اندازه‌گیری من با کولیس دیجیتال نشان داد:
- JzBz: قطر ۸.۱ میلی‌متر
- Nicot: قطر ۸.۵ میلی‌متر
- Jenter: قطر ۹.۳ میلی‌متر
فنجان‌های Jenter بیشترین شباهت را به اندازه‌ی ۹.۷ میلی‌متری مطالعه‌ی Wei داشتند. ولی این تفاوت اندک چقدر اثرگذار باشد، هنوز مشخص نیست.
فنجان یا سیستم؟
- فنجان‌های JzBz مستقل‌اند: لارو را پیوند می‌زنید، آن‌ها را به‌صورت عمودی قرار می‌دهید و سلول ملکه آماده است.
- اما سیستم‌های Jenter و Nicot طوری طراحی شده‌اند که ملکه مستقیماً در فنجان تخم بگذارد و سلول‌ها پیش از خروج ملکه با قفس محافظت شوند.
در این سیستم‌ها، ملکه در قفسی کوچک با حدود ۱۰۰ فنجان سلول نگهداری می‌شود. فنجان‌ها پشت یک grille با سوراخ‌های کوچک قرار دارند:
- Nicot: قطر سوراخ‌ها ۵.۴ میلی‌متر
- Jenter: قطر سوراخ‌ها ۴.۲ میلی‌متر
به همین دلیل، احتمال دارد ملکه در این سیستم‌ها تخم‌هایی با اندازه‌ی کارگری بگذارد. پس برای تاثیر ژن مادری ، باید فنجان‌های Nicot یا Jenter را بدون قفس و به‌صورت افقی به کار گرفت.
آزمایش‌های عملی دو زنبوردار
تجربه‌ی ربکا نول (نیویورک)
ربکا فنجان‌های Nicot را در شانه‌ای با صفحه‌ی ۳D-printed fascia (سوراخ‌های ۹ میلی‌متری) قرار داد و ملکه را با قفسی دیگر ایزوله کرد که کارگران به آن دسترسی داشتند.
ملکه در طول ۲۴ ساعت تخم‌گذاری کرد، اما بیشتر تخم‌ها توسط کارگران برداشته شد. آن‌ها حتی تلاش کردند سوراخ‌های صفحه را با موم کوچک‌تر کنند. در نهایت فقط دو تخم باقی ماند که به کلنی پرورش‌دهنده منتقل شدند، و تنها یکی چشم‌انداز امیدبخشی داشت.
این آزمایش اثبات مفهوم بود. نکته‌ی جالب اینکه تخم‌ها فقط در فنجان‌هایی باقی ماندند که پیش‌تر با موم پوشانده شده بودند. ربکا اکنون جعبه‌ای ۳D-printed طراحی کرده که فنجان‌ها را بهتر نگه می‌دارد و آسیب کمتری به شانه می‌زند.
تجربه‌ی آدریان تونکس (نیوزیلند)
آدریان فنجان‌های JzBz را در سوراخ‌های شانه‌ی تازه جای داد و با موم گرم ثابت کرد. او ملکه را یا روی قاب قفس کرد یا در نوک سه‌قابی با قاب لارو و ذخایر محدود نمود.
او همچنین قفسی از شبکه مانع ملکه ساخت که قاب را احاطه کرده و ملکه را به ناحیه‌ی فنجان‌ها محدود می‌کرد. ملکه تخم گذاشت و چند تخم/لارو به پرورش‌دهنده منتقل شدند که ۳ سلول ملکه تولید کردند. هرچند بارندگی و پایان فصل بر موفقیت کار اثر گذاشت.
جالب اینکه ملکه در فنجان‌های عمودی JzBz تخم‌گذاری نکرد، که با یافته‌های Wei همخوانی دارد.
جمع‌بندی
اگر فرض کنیم ملکه واقعاً در فنجان‌های Nicot یا JzBz تخم‌گذاری کرده است ــ چیزی که با یک آزمایش ساده می‌توان اثباتش کرد ــ این نتایج نویدبخش‌اند. ملکه می‌تواند در فنجان‌های پلاستیکی بزرگ و افقی تخم بگذارد، لاروها رشد کنند و ملکه‌های جدید بدون نیاز به پیوند به‌دست آیند.
در این روش نیازی به قفس محدودکننده‌ی ملکه نیست؛ کافی است قاب یا نوک کوچک را با فنجان‌های مناسب در اختیار او قرار دهید. مبنای کار بر این فرض استوار است که تخم‌های بزرگ‌تر در نهایت به ملکه‌هایی درشت‌تر، نیرومندتر و کارآمدتر تبدیل خواهند شد.
هرچند تاکنون تعداد آزمایش‌ها محدود بوده و همچنان نیاز است زمان‌بندی انتقال تخم‌ها یا لاروها به کلنی پرورش‌دهنده دقیق‌تر تنظیم شود، اما مسیر آینده روشن و امیدوارکننده است.
من هم تصمیم دارم همزمان با گرم‌تر شدن هوا و آغاز شکوفه‌های بهاری، این روش را امتحان کنم؛ احتمالاً طی دو تا سه هفته‌ی آینده، درست در همان زمانی که کوکوها سر می‌رسند.
ملاحظات کلیدی
استفاده از فنجان‌های Jenter در بازسازی تاثیر ژن مادری
من خودم از فنجان‌های Jenter استفاده می‌کنم و چند دلیل برای این انتخاب دارم:
- اندازه‌ی این فنجان‌ها بیشترین شباهت را به فنجان‌های ۹.۷ میلی‌متری معرفی‌شده در پژوهش Wei و همکاران دارند
- ساختار دو بخشی و ساقه‌ی کوتاه آن‌ها باعث می‌شود به‌خوبی در شانه جا بگیرند.
- از آنجا که برای کیت Jenter هزینه‌ی زیادی پرداخته‌ام، تصمیم گرفته‌ام حتماً از آن استفاده کنم
３.
اهمیت زمان‌بندی انتقال تخم یا لارو
یکی از نکات کلیدی، زمان‌بندی مناسب انتقال تخم یا لاروها است. ربکا و آدریان گزارش کرده‌اند که کارگران اغلب تخم‌ها را برمی‌دارند. شاید بهتر باشد تخم‌ها به‌جای لاروها منتقل شوند، هرچند این کار دشوارتر است و نرخ پذیرش معمولاً حدود ۵۰٪ می‌باشد.
مطالعات (Gąbka و همکاران، ۲۰۱۱) نشان داده‌اند که تخم‌های سه‌روزه در کلنی‌های بدون لارو باز، پذیرش بهتری دارند.
بخشی از پازل پرورش ملکه
پرورش موفق ملکه به مجموعه‌ای از عوامل وابسته است:
پرورش موفق ملکه به مجموعه‌ای از عوامل وابسته است:
- ژنتیک مناسب کلنی
- لاروهای تغذیه‌شده و سالم
- کلنی پرورش‌دهنده‌ی قوی و پرجمعیت
- انتخاب و انتقال درست تخم یا لارو
- دسترسی کافی به گرده و شهد
- وجود کلنی‌های مناسب برای پذیرش ملکه‌ی باکره
- تعداد کافی درون‌های سالم و باکیفیت
- شرایط آب‌وهوایی مناسب برای جفت‌گیری
اگر حتی یکی از این عوامل به‌درستی انجام نشود، کل فرآیند پرورش ملکه در معرض خطر قرار می‌گیرد. حتی کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصدی عملکرد در هر مرحله می‌تواند نتیجه‌ی نهایی را ناامیدکننده کند.
چرا حذف یا ساده‌سازی پیوند مهم است؟
پیوند لارو یکی از حساس‌ترین مراحل فرآیند پرورش ملکه است. نرخ پذیرش پایین ، که گاهی تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد است ، می‌تواند زنبوردار را دلسرد کند. از این رو، روشی که بتواند پیوند را حذف یا حداقل ساده‌تر کند، می‌تواند:
- شانس موفقیت را بالا ببرد
- افراد بیشتری را به پرورش فعال ملکه ترغیب کند.
این روش نه‌تنها فرآیند پرورش ملکه را ساده‌تر می‌کند، بلکه امکان تولید ملکه‌هایی درشت‌تر و باکیفیت‌تر را نیز فراهم می‌آورد. البته نباید انتظار یک راه‌حل سریع و بی‌دردسر داشت؛ رعایت تمامی عوامل ذکرشده ضروری است.
با این حال، برای من و بسیاری از زنبوردارانی که از پیوند لارو می‌ترسند یا تجربه‌ی کافی ندارند، این روش بسیار امیدبخش و هیجان‌انگیز است.
از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند بوده باشد. اگر در خصوص این مقاله تجربه یا نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید.
به مقالات ما امتیاز بدهید! با دادن ستاره، نظرتان را ثبت کنید و به دیگر بازدید کنندگان کمک کنید تا بهترین مقالات را سریع‌تر پیدا کنند.
برای دیدن مقاله اصلی اینجا کلیک کنید
ترجمه این مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.
دسترسی سریع به آخرین مقالات مرتبط :
