فرآیند تولید ملکه اضطراری در کندوی زنبورعسل

فرآیند تولید ملکه اضطراری در کندوی زنبورعسل

سلول‌های اضطراری ملکه به این دلیل به‌وجود می‌آیند که زنبورهای عسل بدون آمادگی قبلی، یک ملکه‌ی جدید تولید می‌کنند. این موجودات کوچک به‌صورت طبیعی برنامه‌ریزی شده‌اند تا چنین کاری انجام دهند، و شما تقریباً هیچ کنترلی بر آن نخواهید داشت. ساخت سلول‌های ملکه دو مفهوم را منتقل می‌کند. اول اینکه نشان می‌دهد شما یک کلنی قوی از زنبور عسل دارید و تنها کافی است آن‌ها را برای چند ماه به‌خوبی مدیریت کنید تا یک ملکه‌ی سالم و جدید به دست آورید. دلیل دوم ممکن است به این معنا باشد که نرخ رشد کلنی از فضای در دسترس فراتر رفته و نیاز به تقسیم شدن دارد. بنابراین، لازم است برای مدیریت این وضعیت برنامه داشته باشید، وگرنه ممکن است نیمی از زنبورهای خود را از دست بدهید یا یک بچه دهی موجب آسیب به افراد در محل شود.

خوشبختانه، شما می‌توانید با ایجاد مدیریت بر رشد کلنی و تولید عسل، به‌عنوان یک راهبرد برای مقابله با بچه دهی وارد عمل شوید. زنبورهای عسل به دلایل مختلفی که ممکن است در کنترل شما یا خارج از آن باشد، سلول‌های اضطراری ملکه می‌سازند. با ما همراه باشید تا بیشتر با این سلول‌های ملکه آشنا شویم.

 چه چیزی یک سلول ملکه را تعریف می‌کند؟

شاید علاقمند باشید مقاله ” پرواز جفت‌گیری ملکه زنبور عسل چیست؟ ” را ملاحظه کنید 🌹

سلول‌های ملکه به‌راحتی قابل شناسایی هستند، زیرا به‌صورت عمودی ساخته می‌شوند. این سلول‌ها ممکن است در هر بخشی از قاب (فریم) دیده شوند، اما تقریباً همیشه در لبه‌های شان وجود دارند. این نواحی می‌تواند شامل کناره‌های شان یا بخش زیرین آن باشد.

سلول‌های ملکه را می‌توان بر اساس محل قرارگیری‌شان از هم تمییز داد. این تمایز به شناسایی نوع سلول ملکه کمک می‌کند.

• “اضطراری” ، “بچه دهی” یا “جایگزینی”

 زنبورهای کارگر سلول‌هایی فنجانی‌شکل می‌سازند (که گاهی به آن‌ها “فنجان‌های بازی” یا Play cups گفته می‌شود) و این فنجانک ها حتی زمانی که کلنی قصد بچه دهی ندارد نیز دیده می‌شوند. ملکه تخم خود را درون این سلول فنجانی ‌شکل می‌گذارد و زنبورهای کارگر آن را تغذیه می‌کنند. سلول به‌طور مداوم توسعه یافته و بزرگ‌تر می‌شود تا به شکل یک سلول ملکه درآید. چنین سلول‌هایی به مراقبت ویژه زنبورهای کارگر نیاز دارند و تنها با ژل رویال تغذیه می‌شوند. در واقع، لارو درون این سلول بر بستری ضخیم از ژل رویال شناور است. زمانی که لارو به مرحله بعدی رشد وارد می‌شود، سلول ملکه مهر و موم می‌گردد. پس از مرحله لاروی، مرحله شفیرگی ملکه آغاز می‌شود، و زنبورهای کارگر با حلقه‌ای به رنگ قهوه‌ای تیره در نوک درپوش، سلول را مسدود می‌کنند.

ملکه از زمان تخم‌گذاری تا رسیدن به مرحله تولد ملکه‌ی باکره جوان، ۱۶ روز زمان نیاز دارد. تخم لقاح ‌یافته طی ۳ روز باز می‌شود. لارو حاصل، به‌مدت ۸ روز با ژل رویال تغذیه می‌شود و سپس سلول مهر و موم می‌گردد. ۷ روز پس از آن، ملکه‌ی باکره از سلول خارج می‌شود. بنابراین، از روز گذاشته‌شدن تخم تا زمان خروج ملکه، در مجموع ۱۶ روز طول می‌کشد. آزمایش‌های مختلف نشان داده‌اند که سلول ملکه در روز نهم مهر و موم می‌شود و ملکه‌ی جوان یک هفته بعد از آن خارج می‌گردد.

 چه زمانی ملکه‌ی فعلی کندو را ترک می‌کند؟

در واقع، داشتن یک سلول ملکه‌ی مهر و موم‌شده و هم‌زمان حضور ملکه‌ی فعلی در کندو، تقریباً غیرممکن است. کلنی معمولاً زمانی تقسیم می‌شود و بچه دهی رخ می‌دهد که سلول ملکه مهر و موم شده باشد. این بدان معناست که ملکه‌ی فعلی به‌همراه حدود ۷۵ درصد از زنبورهای کارگر کندو را ترک خواهد کرد. عوامل محیطی ممکن است بچه دهی را به تأخیر بیندازند، مانند بارش باران. با این حال، زنبورهای عسل به‌ندرت با بارندگی از تصمیم خود منصرف می‌شوند. نگه‌داشتن و محدود کردن ملکه نیز ممکن است باعث تأخیر در بچه دهی شود، اما هرگز نمی‌تواند آن را به‌طور کامل متوقف کند.

 سلول‌های اضطراری ملکه چیستند؟

بر خلاف سلول‌های ملکه‌ی بچه دهی و جانشینی که همه‌چیز در آن‌ها از قبل برنامه‌ریزی شده است، سلول‌های اضطراری ملکه با توجه نام آن‌ها نشان می‌دهد که بصورت غیرمنتظره و بدون برنامه‌ریزی قبلی ساخته می‌شوند. زنبورهای کارگر تنها زمانی به ساخت این سلول‌ها روی می‌آورند که رویدادی غیرمنتظره باعث از دست رفتن ناگهانی ملکه شود.

عوامل پیش‌زمینه‌ای که منجر به ایجاد سلول اضطراری ملکه می‌شوند، عبارت‌اند از:

• مرگ ناگهانی یک ملکه‌ی پیر؛
• بیماری ناگهانی ملکه به‌طوری که دیگر قادر به تولیدمثل نباشد؛
• خطای زنبوردار که منجر به مرگ غیرمنتظره‌ی ملکه شود.

هر یک از این عوامل منجر به فقدان ملکه در کندو می‌گردد. پیامد نهایی، نبود فرمون شیمیایی تولیدشده توسط ملکه است. بدون این ماده شیمیایی، انسجام کلنی از بین می‌رود. بنابراین، زمانی که این اتفاق رخ دهد، زنبورهای کارگر به‌صورت غریزی گرد هم آمده و شروع به ساخت سلول‌های اضطراری ملکه می‌کنند. سلول‌های نوزادان کارگر به‌سرعت به سلول‌های جانشینی تبدیل می‌شوند تا ملکه‌ی آینده را پرورش دهند.

 نحوه ساخت سلول‌های اضطراری ملکه

همه‌چیز با از دست رفتن ملکه، به هر دلیلی، آغاز می‌شود. زنبورهای کارگر سپس هر لارو موجودی را به ملکه تبدیل می‌کنند. جالب است بدانید که زنبورهای وحشی به‌ندرت به ساخت سلول‌های اضطراری ملکه متوسل می‌شوند. در واقع، این تمایل افزایش‌یافته در کلنی‌های زنبور عسل به ساخت سلول اضطراری، نتیجه‌ی اهلی‌سازی توسط انسان است.

در صورت از بین رفتن ناگهانی ملکه، مراحل زیر در کندو اتفاق می‌افتد:

•  زنبورهای کارگر، نبود ملکه را ظرف مدت یک ساعت تشخیص می‌دهند. با مرگ ملکه، فرمون او که ماده‌ای شیمیایی است، از بین می‌رود. این ماده همان چیزی است که کلنی را منسجم نگه می‌دارد. نبود آن منجر به سردرگمی در سراسر کلنی می‌شود.
•  آشفتگی ایجاد می‌شود و زنبورهای کارگر رفتاری جستجوگرانه به خود می‌گیرند. صدای وزوزی ناآشنا در سراسر کندو به گوش می‌رسد و زنبورهای معمولاً آرام، رفتار تهاجمی از خود نشان می‌دهند.
•  زنبورهای کارگر ظرف مدت ۸ تا ۲۴ ساعت پس از فقدان ملکه، گرد هم آمده و ساخت سلول‌های اضطراری ملکه را آغاز می‌کنند. آن‌ها از سلول‌های لاروی موجود استفاده می‌کنند.
•  این سلول‌ها ممکن است در هر نقطه‌ای از شانه‌ی عسل ساخته شوند، اما بیشتر در لبه‌های شان، درون حفره‌ها یا شکاف‌ها، روی سطح شانه و ترجیحاً بر روی شان‌های جدید ساخته می‌شوند. زنبورها تمایل دارند سلول‌های اضطراری را روی شکاف‌ها یا حفره‌های موجود در شان‌های نوزاد بسازند. در این حالت، لاروهای اطراف یا زیر این ناحیه حذف می‌شوند. شان جویده شده و سلول اضطراری به سمت بیرون و پایین گسترش می‌یابد.
•  زنبورهای کارگر ترجیح می‌دهند سلول‌های اضطراری ملکه را روی شان‌های جدید بسازند تا شان‌های قدیمی. این به این دلیل است که شان‌های جدید نرم‌تر بوده و جویدن آن‌ها راحت‌تر است. به همین دلیل، حذف پیله‌های اطراف نیز ساده‌تر می‌شود. همچنین، این نوع شان‌ها منبعی غنی از ژل رویال در اختیار قرار می‌دهند که تغذیه‌ی ملکه‌ی اضطراری را آسان‌تر می‌کند.
•  زنبورهای کارگر تمایل دارند در ناحیه‌ای که یک سلول اضطراری ملکه وجود دارد، سلول‌های بیشتری نیز بسازند. آن‌ها سلول‌های اطراف را می‌جوند و سلول‌های ملکه‌ی بهتری را روی این شان جدید می‌سازند.
•  زمانی که سلول اضطراری آماده شد، درست مانند سایر نوزادان توسط زنبورهای پرستار تغذیه می‌شود. تمام لاروهایی که کمتر از ۵ روز سن دارند، تغذیه‌ای یکسان دریافت می‌کنند.

تولید زنبور ملکه اضطراری

تمام زنبورهای بالغ عسل، زندگی خود را به‌صورت یکسان با ملکه آغاز می‌کنند. در واقع، تشخیص تفاوت میان آن‌ها در پنج روز نخست زندگی تقریباً غیرممکن است. تمام زنبورهای کارگر که ماده هستند، از نظر ژنتیکی دقیقاً مشابه زنبور ملکه‌اند. این بدان معناست که همه آن‌ها توان بالقوه تبدیل شدن به یک زنبور ملکه را دارند. تفاوت اصلی تنها به رژیم غذایی خاصی مربوط می‌شود که زنبور ملکه در طول عمر خود دریافت می‌کند.

زنبورهای کارگر قادر به تخم‌گذاری غیرلقاحی هستند. به یاد داشته باشید که حدود ۱٪ از زنبورهای کارگر در کلنی دارای تخمدان‌های کاملاً رشد‌یافته‌ای هستند که می‌توانند تخم تولید کنند. در برخی موارد خاص، زمانی که کندو بدون ملکه می‌شود، زنبورهای تخم‌گذار شکل می‌گیرند. البته این زنبورها تنها تخم‌های غیرلقاحی می‌گذارند، زیرا با زنبور نر جفت‌گیری نکرده‌اند، و این تخم‌ها تنها به زنبورهای نر یا تبدیل خواهند شد.

نحوه تولید ملکه در یک سلول اضطراری به شرح زیر صورت می گیرد:

• زنبور ملکه در فعالیت عادی تخم‌گذاری خود، در میان شان‌ها حرکت کرده و سلول‌های خالی را با تخم پر می‌کند.
• هنگامی که روی یک سلول خالی فرود می‌آید، سر خود را داخل آن کرده و با استفاده از شاخک‌هایش اندازه سلول را ارزیابی می‌کند.
• اگر سلولی را بزرگ‌تر تشخیص دهد، یک تخم غیرلقاحی در آن قرار می‌دهد که منجر به تولید زنبور نر می‌شود. این تخم تنها یک مجموعه ژنتیکی از ملکه دارد. اگر سلول کوچک‌تر باشد، تخم لقاح‌یافته در آن می‌گذارد که به تولید زنبور کارگر منجر می‌شود. این تخم حاوی دو مجموعه ژنی از زنبور نر و ملکه است.
• بین ۲ تا ۳ روز طول می‌کشد تا تخم‌ها تبدیل به لارو شوند. این لاروها سپس توسط زنبورهای پرستار با ژل رویال‌ی مغذی تغذیه می‌شوند. این غذای اصلی تمام لاروها در سه روز اول است، خواه کارگر، نر یا ملکه باشند. پس از آن، همه لاروها به جز آن‌هایی که قرار است ملکه شوند، با نان زنبور (گرده تخمیری) تغذیه خواهند شد؛ لارو ملکه همچنان با ژل رویال تغذیه می‌شود.
• در صورت نیاز به تولید ملکه اضطراری، زنبورهای کارگر یک لارو سه‌روزه کارگر را انتخاب می‌کنند. این بدان معناست که آن لارو از بدو تولد فقط با ژل رویال تغذیه شده است و پس از روز سوم نیز به همین رژیم ادامه می‌دهد.
• این لارو کارگر سریع‌تر از لارو معمولی رشد می‌کند. اندام‌های حیاتی مانند دستگاه تولید مثل در آن شکل می‌گیرد. با توجه به فوریت وضعیت، رشد او حتی از ملکه باکره عادی نیز سریع‌تر خواهد بود.
• ملکه باکره‌ی بالغ از سلول اضطراری بیرون می‌آید. در این مرحله شکم او کوچک‌تر است زیرا هنوز با زنبور نر جفت‌گیری نکرده است.
• ملکه‌ی تازه متولد شده به‌دنبال رقبا می‌گردد، سلول آن‌ها را می‌جود و آن‌ها را با نیش خود می‌کشد. می‌توان این رفتار را «حذف بی‌رحمانه» نامید.
• ملکه باکره چند روزی در کندو می‌ماند و سپس برای جفت‌گیری با زنبورهای نر به پرواز درمی‌آید که به آن «پرواز جفت‌گیری» گفته می‌شود. معمولاً حدود یک مایل از کندو فاصله می‌گیرد و چند زنبور کارگر او را همراهی می‌کنند. این رفتار غریزی برای جلوگیری از جفت‌گیری با بستگان نزدیک انجام می‌شود.
• این پروازهای جفت‌گیری برای چند روز ادامه دارد تا زمانی که شکم یا کیسه اسپرم (اسپرماتکا) ملکه کاملاً از اسپرم پر شود. پس از آن، دوران جفت‌گیری او به پایان می‌رسد و هر زنبور نری که با او جفت‌گیری کرده، پس از عمل می‌میرد.
• ملکه‌ی کاملاً جفت‌گیری‌شده به کندو بازمی‌گردد و دیگر هرگز از کلنی خارج نمی‌شود، مگر آنکه مجبور به ترک آن در هنگام بچه دهی شود. وظیفه اصلی او تخم‌گذاری درون کندو است. او حدود ۵ تا ۶ سال عمر می‌کند. یک ملکه سالم در فصل اوج، به‌طور میانگین روزانه حدود ۳۰۰۰ تخم می‌گذارد. این رقم سالانه به حدود ۷۳۰٬۰۰۰ تخم می‌رسد که در طول عمر ۶ ساله‌اش به حدود ۴٬۳۸۰٬۰۰۰ عدد می‌رسد. با این حال، شایان ذکر است که توان تولیدی او با افزایش سن کاهش می‌یابد.

جمع‌بندی

پیدا کردن سلول ملکه اضطراری در کندو امری غیرعادی نیست. ممکن است در کندوی خود با دو یا چند سلول ملکه مهر و موم شده مواجه شوید، اما این موضوع نباید باعث نگرانی شود. درک صحیح از این پدیده به شما کمک خواهد کرد تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید. زنبورداران تازه‌کار ممکن است با دیدن چنین سلول‌هایی دچار وحشت شوند و تمامی آن‌ها را از بین ببرند. در حالی‌که ممکن است ملکه قبلی کندو را ترک کرده باشد و دیگر ملکه‌ای برای جایگزینی وجود نداشته باشد. در این صورت، آینده کلنی در خطر خواهد بود و شما باید دخالت کنید؛ به‌عنوان مثال با وارد کردن قاب حاوی تخم از کلنی دیگر.

اگر با سلول ملکه مواجه شدید، بهترین رویکرد این است که ارزیابی کنید آیا ملکه فعلی عملکرد مناسبی دارد یا خیر؛ یعنی بررسی کنید که تخم‌گذاری در نرخ مطلوب انجام می‌شود یا نه. اگر همه‌چیز مرتب بود، در این صورت باید اقدامات کنترل بچه دهی مانند بچه دهی مصنوعی یا تقسیم عمودی (اسپیلت)¹ را اجرا کنید. در این مرحله لازم است تمام سلول‌های ملکه فعال را از بین ببرید.

از همراهی شما سپاسگزاریم و امیدواریم مطالعه این مقاله برایتان سودمند و لذت‌بخش بوده باشد. برایتان آرزوی موفقیت داریم. اگر در خصوص این مقاله نظر خاصی دارید لطفا جهت بهره برداری دیگران آنرا در قسمت دیدگاه ها به اشتراک بگذارید 💐

ترجمه مقاله توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان صورت گرفته است.