با اندام های زنبور عسل بیشتر آشنا شویم
نقش کلیدی پاهای زنبور عسل
پاهای زنبور عسل هر یک به پنج قسمت اصلی که بند یا مفصل نام دارد, تقسیم شده اند که به وسیله یک لولای قابل انعطاف به هم اتصال دارند. نزدیکترین مفصل به سینه Coxa نام دارد پس از آن به ترتیب پی ران Trochanter ران Femur ساق Tibia و پنجه ها Tarsuas قرار گرفته اند. قسمت آخر به نوبه خود به پنج قسمت تقسیم شده است. قسمت اول پنجه Basitarsus از همه بزرگتر است و گاهی به آن Planta هم گفته می شود.
لولا ها اگرچه قابل تحرک هستند ولی در یک سطح حرکت می کنند. ولی هر پا دارای چندین لولاست که هریک در سطح خاصی حرکت می کنند و در مجموع این اشکال برطرف می شود و به همین لحاظ پاها قادرند در جهات مختلف به حرکت در آیند. پاها علاوه براینکه دستگاه حرکت هستند, در زنبور عسل برای جمع آوری گرده تغییر شکل داده است.
لبه داخلی ساق پاهای جلویی دارای فرو رفتگی عمیقی در انتهای قدامی می باشد که اصطلاحا به پاک کننده شاخک معروف است. لبه داخلی این اندام از ردیف موهای ظریف مثل دندانه شانه پوشیده شده. وقتی آنتن را دانه های گرده فرا گرفته باشد کارگران آن را به داخل این فرو رفتگی می کشند و پاک می کنند.
اندام تمیز کردن شاخک در افراد نر و ملکه نیز دیده می شود. برس ها در سطح داخلی بند اول پاهای جلویی و میانی قرار گرفته اند. زنبور عسل به وسیله پاهای اول دانه های گرده و ذرات دیگر را از سر خود یا چشم ها و قطعات دهان پاک می کند. در همین حال با پاهای دوم سینه را تمیز می کند.
ساق پاهای سوم دارای سبد گرده است که به وسیله گودی سطح آن و ردیف های موی زبر و بلند که در اطراف آن قرار گرفته اند بوجود آمده است. با یک سری مانورها و حرکات بخصوص زنبور عسل کارگر می تواند دانه های گرده را که به وسیله برس ها جمع آوری شده اند در سبد گرده قرار دهد.
دانه های گرده به وسیله نوش گل ها, مرطوب و به شکل قرص های فشرده در می آیند. در موقع بازگشت به کندو زنبور کارگر یک سلول را انتخاب می کند, با سر و شاخک های خود آن را بررسی می کند. سپس برمی گردد انتهای بدن و پاهای عقبی خود را داخل سلول قرار می دهد و توده های گرده را داخل سلول می اندازد. خارهای روی پاها کمک می کند تا حشره توده های گرده را از خود جدا کند. بدین ترتیب هر فرد موجود در کندو, به سهم خود در موفقیت کلنی تلاش می کند و در واقع مکمل سازمان منحصر به فرد آنست.
تشریح بال های زنبور عسل
بال در زنبور عسل برای پرواز سریع, مانور چابکانه و قابلیت حمل بارهای سنگین ساخته شده است. هر یک از بال ها در قاعده به بدن قلاب شده و در حرکت بالا و پایین و عقب و جلو آزاد است و می تواند پیچ بخورد و تا حدودی بگردد. در هنگام پرواز بال ها با هم یکی می شوند. در لبه عقبی بال های جلویی یک تا خوردگی وجود دارد که قلاب های بال های عقبی به آن اتصال پیدا می کند و دو بال به صورت یک واحد در می آید.
تمام حرکات بال ها به وسیله سیستم ماهیچه ای درهمی در سینه کنترل می شود. این ماهیچه ها مستقیما به بال اتصال ندارد, بلکه به قطعات متحرکی در سینه وصل شده اند. باتوجه به سادگی مکانیسم بال در زنبور عسل, بازدهی بال زدن در این حشرات اعجاب انگیز است و زنبوران عسل حتی بدون دستگاه هدایت کننده, می توانند سمت جلو, عقب و جوانب پرواز کنند و با آسانی فوق العاده ای دور بزنند.
نیش زنبور عسل
نیش در زنبور عسل مشابه تخمریز در سایر بال غشائیان است که از طریق آن تخم را داخل بدن حشرات میزبان یا بافت های چوبی گیاهان قرار می دهند. در کارگران زنبور عسل با مختصر تغییر, تخمریز به جای تخم, زهر تزریق می کند. تخمریز اگرچه به ظاهر قطعه واحدی به نظر می رسد ولی در حقیقت از سه قطعه مجزا تشکیل شده است.
یک قطعه سه دندانه خم شده به طرف عقب دارد و دو تای دیگر ۱۰ – ۹ دندانه دارند. وقتی نیش کار نمی کند در داخل محفظه نیش فرو کشیده می شود. در موقع نیش زدن, زنبور کارگر, شکم خود را به سرعت به سمت پایین خم کرده و با یک حرکت سریع نیش خود را در بدن شکار فرو می کند. در این حالت ماهیچه ها یکی پس از دیگری بکار می افتند, نیش را در عمق بیشتری فرو می برند. حتی اگر نیش از بدن زنبور جدا شده باشد, زهری که توسط غده های ترشح کننده زهر به داخل کیسه زهر ریخته شده به داخل زخم تزریق می شود.
نیش ملکه بلند است و خمیدگی بیشتری دارد و با استحکام بیشتری به بدن اتصال دارد. دندانه های آن تا حدودی کوچکتر است و غده زهر ساز آن بزرگتر می باشد. اگرچه ملکه به انسان نیش نمی زند ولی توان آن را دارد و گاهی اوقات هم آن را بکار می گیرد. کسانی که ملکه آنها را نیش زده است می گویند نیش ملکه از نیش زنبوران کارگر دردناکتر است.
آروه های زنبور
آرواره ها مانند هر حشره عادی که دارای قطعات دهانی ساینده است, به کناره های منفذ غذایی Oral Orifice اتصال دارد و به دو طرف حرکت می کند. آرواره های افراد نر نسبت به ملکه و کارگران کوچکتر است و از نظر شکل کمی متفاوت می باشد.
در کارگران آرواره ها به منظور جویدن و خارج کردن گرده از داخل سلول ها, شکل دادن و نصب ذرات موم, برای ساختن شانه ها و سلول های مومی, به منزله وسیله نگاهداشتن ذرات و اجسام و به منظور تمیز کردن کف کندو بکار می رود. به هر آرواره یک غده بزرگ Mandibular gland اتصال دارد که محل استقرار آن در داخل سر است.
در ملکه این غده ماده شیمیایی مخصوصی ترشح می کند که ماده مترشحه ملکه یا Queen substance نام دارد. این ماده یک فرومون جلب کننده جنسی خیلی قویست و اعتقاد براین است که این ماده در کارگران برای نرم کردن موم در ساختمان شانه و سلول مصرف می شود.
زنبور عسل از لحاظ اینکه هم قطعات دهانی جونده دارد و هم قادر به مکیدن شیره گل هاست وضع منحصر به فردی دارد. خرطوم در این حشرات یک لوله قابل جمع شدن است که از طریق آن نوش گل ها و آب را می مکند. وقتی که خرطوم بی استفاده مانده باشد به سمت عقب خم می شود.
شاخک های زنبور عسل
آنتن یا شاخک زنبور عسل یک دستگاه خیلی مهم و حساس است که پوشیده از گیرنده های حساس می باشند. در عین اینکه عمل دقیق هر گروه یا دسته این گیرنده ها قابل تشخیص نیست, بدون شک این ارگان ها وسیله تشخیص عواملی مانند بو, فرومون یا هورمون خارجی, تماس و چیزهای دیگر است. در زنبور های نر تعداد بندهای شاخک یکی بیشتر است.
شاخک های زنبور به آو اجازه می دهد تا سیگنال های مختلفی از جمله مواد شیمیایی، نور، ارتعاشات و میدان های الکتریکی را حس کند. شاخک های زنبورها همان کاری را انجام می دهد که بینی برای انسان انجام می دهد. آنها مملو از گیرنده های مواد شیمیایی در محیط هستند و به زنبور کمک می کنند تا دنیا را بو کنند.
آنتن زنبورهای نر اغلب بسیار بلندتر از زنبورهای ماده است. آنتن های نر یک بخش اضافی دارند و خود بخش ها طول بیشتری دارند. و آن به این دلیل است که آنتن های نر برای دریافت بوی لطیف فرمون های ماده حساس تر هستند. برخی از کارگران زنبور عسل از فاصله 60 متری ملکه خود را بو می کنند
موهای بدن زنبور عسل
موهای بدن آن خیلی مشخص و در بین زنبوران Hymenoptera به دلیل داشتن انشعابات جانبی متمایز می باشد. در عین اینکه اثر این موها کاملا شناخته نشده است, اما آنها به رشته های عصبی ارتباط دارند و از آنجا که اسکلت خارجی بدن زنبور عسل غیر حساس است بدون شک موها به عنوان دستگاه های گیرنده مکانیکی و تماسی یا لامسه عمل می کنند.
بعضی از موها به عنوان دستگاه برقراری تعادل عمل می کنند و بدین وسیله زنبوران وضع خود را در رابطه با قوه ثقل مشخص می کنند. کارگران مسن غالبا مقدار زیادی از موهای بدن خود را از دست می دهند. اما اینکه این وضع در فعالیت های آنها اثر می گذارد یا نه مشخص نیست.
عده ای موهای پرپشت و منشعب را در بدن زنبورهای apoidae نشانه سازش فوق العاده آنها برای گرده افشانی گیاهان می دانند.این موها در ملاقات گل ها به نحو بهتری دانه های گرده را در خود نگاه می دارند که در هر حال زنبوران در مراحل بعدی آنها را از بدن پاک کرده و در روی اندام های مخصوص مثلا بند اول پای سوم جمع می کنند.
مطالب کاملتری در مورد آناتومی زنبور عسل را از اینجا ملاحظه بفرمایید
