روشهای کنترل کنه‌های واروآ با رویکرد مدیریت یکپارچه آفات (IPM)
کنه‌های واروآ (Varroa destructor) ، یکی از تأثیر گذارترین آفات و بیماری‌های زنبور عسل اروپایی (Apis mellifera) هستند.این کنه های انگلی در سال 1987 وارد ایالات متحده شدند و پس از پریدن از زنبور عسل آسیایی (Apis cerana) به عسل اروپایی (Apis mellifera) ، در سراسر جهان گسترش یافتند .
کنه‌های واروآ در سلولهای نوزادان کارگر و نر در حال رشد تکثیر می‌شوند (شکل 1). سلولهای نوزاد نر بزرگ‌تر هستند و مرحله پس از پوشاندن سلول طولانی‌تر است (۱۵ روز برای نرها در مقابل ۱۱ روز برای کارگرها)، که به کنه اجازه می‌دهد در هر چرخه فرزندان بیشتری تولید کند. کنه‌های واروآ در سلولهای ملکه به دلیل دفع‌کنندگی ژل رویال و دوره بسیار کوتاه پس از پوشاندن سلول ملکه (۷ روز) تکثیر نمی‌شوند. هنگامی که نوزاد زنبور عسل در کلونی وجود دارد، اکثر کنه‌های واروآ در سلول نوزادان پوشیده شده در حال تکثیر هستند، جایی که اغلب می‌توانند از درمان‌های شیمیایی فرار کنند.
شکل 1. چرخه زندگی کنه‌های واروآ و زنبورهای نر و کارگر. کنه‌های واروآ در سلولهای پوشیده شده زنبورهای در حال رشد تکثیر می‌شوند. به دلیل رشد کندتر زنبورهای نر، کنه‌های واروآ ترجیحاً سلولهای نر را آلوده می‌کنند، که سپس می‌توان از آن‌ها به عنوان تله استفاده کرد.
اعتقاد بر این است که کنه‌های واروآ از چربی بدن زنبورها تغذیه می‌کنند، که اندامی است که انرژی مورد نیاز در طول دورههای طولانی مدت بدون تغذیه ، مانند زمستان را تامین می‌کند. کنه های واروآ علاوه بر تضعیف متابولیسم زنبورها، تعدادی ویروس کشنده را به زنبورها منتقل می کنند. میزان ویروس‌ها در زنبورهای عسل با بار کنه واروآ مرتبط است، که هر دو از بهار تا پاییز افزایش می‌یابند. بنابراین، کنترل جمعیت کنه روشی برای کنترل ویروس‌ها است. در عملیات زنبورداری، زمان‌بندی کنترل کنه حیاتی است؛ کنترل کنه‌ها در پاییز عامل اصلی مرتبط با بقای زنبورها در زمستان است.
در صورت تمایل مقاله “کنه های واروآ را کاملتر از همیشه بشناسید” را ملاحظه کنید
پایش سطح کنه‌های واروآ در کلونی‌ها برای تعیین نیاز و نوع درمان مهم است. زنبورداران معمولاً میانگین فراوانی کنه‌ها (تعداد کنه‌ها به ازای هر ۱۰۰ زنبور) را به صورت منظم، مثلاً ماهانه، اندازه‌گیری می‌کنند تا تعیین کنند چه زمانی جمعیت کنه‌های یافت‌شده روی زنبورهای کارگر بالغ از آستانه فراتر رفته است. این کار را می‌توان از طریق چندین روش انجام داد، از جمله غلتک شکر، شست‌وشوی الکلی، یا استفاده از تخته چسبنده. شست‌وشوی الکلی دقیق‌ترین روش برای پایش جمعیت کنه‌ها است؛ برای زنبورستان‌هایی با تعداد زیادی کلونی،
نمونه‌برداری از ۲۰٪ کلونی‌ها اطلاعات کافی درباره جمعیت کنه‌ها ارائه می‌دهد. آستانه‌های اقتصادی یا اقدام متفاوت هستند اما هدف حفظ سطح کنه‌ها زیر یا حدود میانگین فراوانی ۲ کنه به ازای هر ۱۰۰ زنبور است. این عدد بسیار پایینی است که می‌توان آن را با استفاده از روشهای مختلفی از فرهنگی تا شیمیایی حفظ کرد (شکل 2). زنبورداران می‌توانند از رویکرد مدیریت تلفیقی آفات (IPM) استفاده کنند، جایی که چندین تکنیک مختلف کنترل کنه را در ترکیب یا چرخش در طول سال به کار می‌برند (شکل 2). ترکیبی از پروتکل‌های درمانی مختلف مؤثر است و احتمال ایجاد مقاومت در برابر مواد شیمیایی را کاهش می‌دهد، همان‌طور که هنگام استفاده مکرر از تنها یک روش درمان اتفاق می‌افتد.
در اینجا، سطوح مختلف روشهای IPM برای کنترل کنه واروآ را مرور کرده و به‌طور خلاصه کارایی و تأثیرات منفی بالقوه هر روش را خلاصه می‌کنیم.
رویکردهای مدیریتی
هدف رویکردهای فرهنگی کاهش تکثیر آفات است. برای کنترل و پیشگیری از کنه واروآ، کنترل‌های فرهنگی شامل خرید زنبورهای مقاوم به کنه، تهیه شانه با سلولهای کوچک، و ایجاد وقفه در تولید نوزاد میشود.
استفاده از نژادهای مقاوم زنبور عسل
استفاده از زنبورهای مقاوم به کنه می‌تواند وابستگی به مواد شیمیایی برای کنترل کنه واروآ را محدود کند. برای این منظور، نژادهای مختلف زنبور با ویژگی‌های مقاوم به کنه توسعه یافته‌اند. واردات‌ها بر زنبورهای عسل اروپایی تأکید داشته‌اند که مدت‌ها در تماس با کنه‌های واروآ بوده‌اند.
- زنبورهای روسی تکثیر کنه را مهار می‌کنند. زنبورهای روسی افزایش جمعیت کنه واروآ کندتری نسبت به سایر زنبورها دارند، به دلیل توانایی سرکوب تکثیر کنه. زنبورهای روسی درصد آلودگی نوزادان کمتری دارند و سلولهای چندبار آلوده کمتری دارند، و زنبورهای آلوده‌شده به ویروس بال تغییرشکل‌یافته ناقل کنه، تکثیر ویروسی بسیار کمتری نشان می‌دهند.
- زنبورهای حساس به بهداشت واروآ (VSH) می‌توانند شفیره‌های آلوده به کنه را تشخیص داده و حذف کنند. زنبورهایی که نوزادان مرده را سریع حذف می‌کنند، بهداشتی هستند و تصور میشود که در حذف کنه‌ها از کندو نیز بهتر عمل می‌کنند. سایر ویژگی‌های مطلوب شامل تشخیص توسط زنبورها است که خود کنه‌ها وجود دارند و نامطلوب هستند. این ویژگی از طریق آزمایش شناخته میشود.
- این زنبورها پای کنه ها را گاز می‌گیرند و با جویدن‌های پای کنه‌ها به بدن یا پاهای آن‌ها آسیب می‌رسانند. این ویژگی با نگاه دقیق به کنه‌هایی که از طریق یک توری روی تخته چسبنده افتاده‌اند، تشخیص داده میشود و نسبت کنه‌هایی که توسط زنبورها آسیب دیده‌اند تعیین میشود.
شانه با سلولهای کوچک
هنگامی که تجهیزات مدرن کندو در اوایل دهه ۱۹۵۰ اختراع شد، صنعت زنبورداری را به مسیر مدرنیزه‌شدن و صنعتی‌شدن سوق داد. بخشی از این فرآیند شامل تولید موم پایه تجاری با شش‌ضلعی‌هایی به اندازه ۵٫۴ میلی‌متر بود که زنبورهای بزرگ‌تری تولید می‌کرد که می‌توانستند عسل بیشتری تولید کنند. با این حال، در شرایط طبیعی، زنبورها تمایل دارند شانه‌هایی با شش‌ضلعی‌های کوچک‌تر، حدود ۴٫۹ میلی‌متر، بسازند.
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که تعداد کنه‌ها با کاهش اندازه سلول کاهش مییابد، زیرا دوره کوتاه‌تر پس از پوشاندن سلول کوچک‌تر به معنای تولید کنه‌های واروآ کمتر در هر سلول است. کارایی استفاده از شانه با سلولهای کوچک به عنوان روش کنترل کنه واروآ در ادبیات علمی مورد بحث است، اما استفاده از این تجهیزات برای زنبورهای عسل ضرری ندارد.
وقفه در تولید نوزاد
وقفه در تولید نوزاد در کلونی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر تعداد سلولهای نوزاد در دسترس برای تکثیر کنه داشته باشد. این وقفه را می‌توان با قفس‌کردن (قفس‌های اسکالوینی توصیه میشود) یا حذف ملکه از کلونی به مدت حدود ۳ هفته انجام داد. در این مدت، همه نوزادان از تخم خارج می‌شوند، بنابراین کنه‌ها مجبور می‌شوند از سلول‌ها خارج شده و به زنبورهای بالغ بچسبند. این روش به تنهایی یا در ترکیب با یک درمان شیمیایی می‌تواند بر رشد جمعیت کنه واروآ تأثیر بگذارد. علاوه بر این، زنبورهای بالغ در غیاب نوزادان رفتار آراستگی خود را افزایش می‌دهند که می‌تواند به کاهش تعداد کنه‌ها در کلونی کمک کند، به‌ویژه در ترکیب با کف توری‌دار. اگر وقفه در تولید نوزاد به‌موقع انجام شود، می‌تواند استرس دوره کمبود غذا را کاهش دهد و در عین حال کلونی را با یک ملکه جوان برای زمستان‌گذرانی تأمین کند.
رویکردهای فیزیکی
کنترل جمعیت کنه‌های واروآ از طریق دستکاری کلونی یا کندو می‌تواند مؤثر باشد، به‌ویژه اگر چند (یا همه) روش‌ها به صورت ترکیبی استفاده شوند. کنترل‌های فیزیکی شامل کف توری‌دار، حذف نوزادان نر، و پاشیدن پودر شکر است.
تله گذاری کنه
حذف نوزادان نر از ترجیح کنه‌ها برای تکثیر در نوزادان نر استفاده می‌کند و از آن‌ها به عنوان تله استفاده میشود. کنه‌های واروآ در نوزادان نر موفقیت تولیدمثلی بالاتری نسبت به نوزادان کارگر دارند، زیرا دوره پس از پوشاندن سلول به کنه‌ها اجازه می‌دهد تنها ۱٫۳ تا ۱٫۴ فرزند در هر تلاش در سلولهای کارگر، اما ۲٫۲ تا ۲٫۶ فرزند در سلولهای نر تولید کنند (شکل 1). علاوه بر این، دوره جذابیت نوزادان نر ۴۰-۵۰ ساعت است، در مقابل تنها ۱۵ تا ۳۰ ساعت در نوزادان کارگر.
در مجموع، این مزایای تولیدمثلی نوزادان نر به صورت افزایش ۶ برابری کنه‌های یافت‌شده زیر پوشش سلولهای نر نسبت به سلولهای کارگر ظاهر میشود. اضافه کردن شانه نر به کلونی تولید نرها را تشویق می‌کند که به عنوان تله برای کنه‌ها عمل می‌کنند. حذف این شانه قبل از خروج نرها به‌طور مؤثری کنه‌های واروآ در حال تکثیر در سلول‌ها را حذف می‌کند. سپس نوزادان نر را می‌توان منجمد کرده و به کلونی بازگرداند یا از قاب تراشید (شکل 3). این روش تکثیر کنه را کاهش می‌دهد، که مدت زمان قبل از رسیدن جمعیت به آستانه را طولانی می‌کند. با این حال، ممکن است به اندازه کافی مؤثر نباشد تا به عنوان تنها روش کنترل کنه واروآ عمل کند.
کفی توری‌دار
کنه‌ها به‌طور طبیعی در نتیجه حرکت درون کلونی و رفتار آراستگی زنبور عسل از زنبورها می‌افتند. اگر از کف توری‌دار به جای کف چوبی جامد استفاده شود (شکل 4)، کنه‌ها روی زمین می‌افتند و احتمال کمتری دارد که به زنبورها برگردند. کف‌های توری‌دار تهاجم کنه به سلولهای نوزاد را کاهش می‌دهند، که منجر به درصد کمتری از جمعیت در حال تکثیر در نوزادان میشود. بار کنه‌ها اغلب در کندوهای با کف توری‌دار همچنان به آستانه‌های اقتصادی می‌رسد، بنابراین این روش فیزیکی کنترل کنه واروآ باید در ترکیب با سایر تکنیک‌های کنترل استفاده شود.
استفاده از پودر شکر
پودر شکر
پاشیدن یا اعمال پودر شکر روی زنبورها می‌تواند به عنوان روشی برای کنترل کنه عمل کند، زیرا این کار رفتار آراستگی را تحریک می‌کند و منجر به جمع‌آوری کنه‌های بیشتر روی کف‌های توری‌دار میشود. استفاده از آن روی زنبورهای خارج‌شده از تجهیزات کندو می‌تواند مؤثر باشد، اما این کار پرزحمت است، بنابراین زنبورداران باید هنگام در نظر گرفتن این روش هزینه‌ها و فواید را بسنجند. این درمان به‌تنهایی احتمالاً جمعیت کنه را کنترل نمی‌کند، اما می‌تواند در ترکیب با کف‌های توری‌دار برای افزایش ریزش کنه استفاده شود.
رویکردهای شیمیایی (دارویی)
تکثیر کنه واروآ در طول بهار و تابستان اغلب منجر به جمعیت زیاد در پاییز میشود. اگر آستانه اقتصادی رسیده باشد، بهترین موفقیت در زمستان‌گذرانی در صورتی حاصل میشود که یک کنه‌کش شیمیایی قبل از تولید زنبورهای زمستانی اعمال شود. در یک سیستم رویکرد مدیریت تلفیقی آفات ، در صورت امکان از مواد شیمیایی نرم استفاده میشود.
مواد شیمیایی نرم
اسیدهای آلی، روغن‌های ضروری، و اسیدهای بتا رازک به عنوان مواد شیمیایی نرم در نظر گرفته می‌شوند، زیرا منشأ طبیعی دارند. این درمان‌ها بدون باقی‌گذاشتن بقایای شیمیایی در محصولات کندو، مانند موم، مؤثر هستند. اگر در کندو از مواد شیمیایی استفاده میشود، توصیه میشود ابتدا مواد شیمیایی نرم را قبل از در نظر گرفتن استفاده از مواد شیمیایی سخت اعمال کنید. علاوه بر این، کلونی‌ها باید تنها پس از اینکه تلاش‌های پایش نشان داد که به درمان نیاز دارند، درمان شوند.
- اسید فرمیک :
- اسید فرمیک به‌طور طبیعی در زهر زنبور عسل وجود دارد و جزء طبیعی عسل است. این ماده شیمیایی معمولاً استفاده میشود، زیرا در غلظت‌های بالا، این اسید آلی به پوشش موم نفوذ می‌کند و به‌طور مؤثری کنه‌های در حال تکثیر را می‌کشد. یک محدودیت این است که استفاده از اسید فرمیک وابسته به دما است و می‌تواند در دمای محیط بالاتر از ۸۵ درجه فارنهایت به کلونی آسیب برساند، زیرا می‌تواند مرگ‌ومیر نوزادان و احتمال از دست دادن ملکه را افزایش دهد. همچنین، هنگام استفاده در دمای زیر ۵۰ درجه فارنهایت، اسید فرمیک کارایی کمی دارد.
- اسید اگزالیک :
- اسید اگزالیک یک ترکیب طبیعی موجود در گیاهانی مانند ریواس، کلم، چغندر، و اسفناج است. به عنوان یک ماده شیمیایی برای کنترل کنه، اسید اگزالیک را می‌توان در دو فرمولاسیون استفاده کرد: بخار و چکه. از آنجا که به پوشش سلول نفوذ نمی‌کند، اسید اگزالیک در دورههای بدون نوزاد بیشترین اثر را دارد و آن را به یک جزء مفید برای برنامه کنترل تلفیقی کنه واروآ به عنوان یک روش زمستانی یا اوایل بهار تبدیل می‌کند. با این حال، نباید بهعنوان درمان مستقل استفاده شود. اگر بیش‌ازحد یا در دوزهای بالا استفاده شود، اسید اگزالیک می‌تواند با تبلور در میانه روده لاروها، افزایش مرگ‌ومیر لاروها، و کاهش سطح نوزادان به زنبورها آسیب برساند. استفاده بیش‌ازحد از این درمان همچنین می‌تواند فعالیت و طول عمر کارگرها را کاهش دهد.
- تیمول :
- روغن‌های ضروری ترکیبات طبیعی تقطیرشده از گیاهان هستند. محبوب‌ترین روغن ضروری برای کنترل کنه واروآ تیمول (از گیاه آویشن) است. در حالی که درمان تیمول می‌تواند کنه‌ها روی زنبورهای بالغ را به‌طور مؤثر کنترل کند، نمی‌تواند به پوشش سلول نفوذ کند، بنابراین کنه‌ها در سلولهای نوزاد را کنترل نمی‌کند. کارایی تیمول به قدرت کلونی و همچنین شرایط محیطی بستگی دارد. در طول درمان، کارگرها با خالی کردن سلولهای نزدیک به محصول واکنش نشان می‌دهند، بنابراین این درمان می‌تواند در صورت اعمال در بهار سطح کلی نوزادان در کلونی‌ها را کاهش دهد. علاوه بر این، درمان تیمول می‌تواند رفتار غارت را القا کرده و تهاجم کلونی‌ها را افزایش دهد. کارایی درمان تیمول می‌تواند کم باشد، بنابراین باید با سایر روشهای درمان ترکیب شود.
- اسیدهای بتا رازک :
- اسیدهای بتا رازک: نمک پتاسیمی اسیدهای بتا رازک از گیاه رازک استخراج میشود و در هر فصل از سال، حتی در اوج تولید عسل، بیخطر است. با این حال، اثربخشی آن بهعنوان یک روش کنترلی زمانی افزایش مییابد که جمعیت نوزادان کمتر باشد، چرا که این ترکیب قادر به نفوذ به پوشش سلولهای نوزاد نیست. استفاده از این روش در دورههای پرورش نوزاد نیازمند تکرار چندباره است. دماي محیط تأثیری بر عملکرد «هاپگارد» ندارد، هرچند میزان اثرگذاری آن متغیر است و عموماً به پای سایر روشهای شیمیایی ملایم نمیرسد
مواد شیمیایی سخت
کنترل شیمیایی کنه‌های واروآ را می‌توان از طریق استفاده از انواع کنه‌کش‌ها یاآفت‌کش‌ها انجام داد. کنه‌کش‌های مصنوعی عموماً مؤثر هستند و تا ۹۵٪ از جمعیت کنه را از بین می‌برند. از نظر تاریخی، فلووالینات و کومافوس پرکاربردترین درمان‌های کنه بوده‌اند، اما کنه‌ها به این مواد شیمیایی مقاومت پیدا کرده‌اند و بقایای آن‌ها در موم باقی می‌ماند و تجمع مییابد. در حالی که این دو ماده شیمیایی سخت هنوز قانونی هستند،
ما آن‌ها را توصیه نمی‌کنیم و در اینجا بحث نمی‌کنیم. بقایای کنه‌کش در موم می‌تواند مستقیماً به زنبورها آسیب برساند و آن‌ها را مستعد بیماری نوزما کند. علاوه بر این، این بقایا را می‌توان در محصولات زنبور عسل یافت، که آن‌ها را برای مصرف‌کنندگان کمتر مطلوب می‌کند.
؛؛ مواد شیمیایی سخت باید آخرین راه حل برای زنبوردارانی باشد که IPM را انجام می دهند.
– آمیتاز. محبوب‌ترین کنه‌کش مصنوعی آمیتاز (به فروش می‌رسد به عنوان Apivar®) است. آمیتاز در شکل اصلی خود به عنوان آلاینده عسل یا موم باقی نمی‌ماند. با این حال، برخی متابولیت‌های آمیتاز باقی می‌مانند و اثر هم‌افزایی بین آمیتاز و ویروس‌ها وجود دارد که با افزایش مرگ‌ومیر زنبورها مرتبط است. علاوه بر این، مقاومت به آمیتاز ثبت شده است، بنابراین کارایی آن باید به‌دقت پایش شود.
- نویسندگان :
- Margarita López-Uribe ، دانشیار حشره شناسی
- Robyn Underwood ، مربی ترویج زنبورداری
ترجمه شده توسط مرکز تخصصی زنبورداری و پرورش ملکه ارجان
با تشکر از مطالعه شما ، امیدواریم از خواندن این مقاله لذت برده باشید ، برایتان آرزوی موفقیت داریم ! 🌷
